Amaliy mashG’ulotlar texnologiyasi 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish


Download 1.24 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/12
Sana26.01.2018
Hajmi1.24 Mb.
#25337
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
n-iste’molchidagi tok kuchi I

n

 ,tarmoqdagi umumiy tok kuchi I

UM

 quyidagicha: 



U

P

I

U

P

I

U

U

P

P

P

P

P

P

P

УМ

УМ

n

n

n

n

n

n

УМ







;

'



;

'

;



'

;

....



3

2

1



 

O’lchov asboblarining o’lchash chegaralarini oshirish. 

1.Ampermetrning o’lchash chegarasini oshirish uchun unga parallel holda shunt ulanadi (62-

a,rasm). qo’shimcha ulanadigan shunt qarshiligi quyidagicha: 

a

а

шунт

I

I

n

n

R

R



;

1



 

R

shunt

  —shunt  qarshiligi,  R  —  ampermetr  qarshiligi,    I

a

  —  ampermetrdan  o’tadigan  tok 

kuchi. Io’lchanadigan tok kuchi,  n —sezgirlik koeffisienti. 



  62-rasm 

2.  Voltmetrga  o’lchash  chegarasini  oshirish  uchun  unga  ketma-ket  qo’shimcha  qarshilik 

ulanadi (62-b,rasm).  qo’shimcha ulanadigan qarshilik kattaligi quyidagicha: 

В

КАР

U

U

n

R

n

R



;



)

1

(



В

 

R



q

---qushimcha  qarshilik,  R



V

---  voltmetrning  qarshiligi,  U---o’lchanadigan  qarshilik,  U



V

---

volt-metrdagi kuchlanish tushuvi.  

Joul-Lens qonuni. 

O’tkazgichdan  ajralib  chiqayotgan  issiqlik  miqdori  o’tkazgich  tok  kuchi  kvadratiga,  o’tkazgich 

qarshiligi va tok o’tish vaqtiga  to’g’ri proporsional. 

t

R

I

Q



2

   [J] 



O’tkazgichdan ajralib chiqqan issiqlik miqdorini I,R; I,U; 

U,R orqali ifodalash 



t

R

U

t

U

I

t

R

I

Q







2

2

  [J] 



O’tkazgichdagi quvvat issiqlik miqdorining vaqtga 

nisbatiga teng. 



R

U

U

I

R

I

t

A

P

2

2







  [J] 

Agar  1-spiral  choyni  t



1

  vaqtda,  2-spiral  t



2

  vaqtda,  3-spiral  t



3

  vaqtda  va  xokozo  n-spiral  t



n

  vaqtda 

qaynatsa ular birgalikda qancha  tum vaqtda qaynatadi? 

a) Ketma-ket ulaganda: 



n

УМ

t

t

t

t

t





...

3

2



1

    

[c] 


b) Parallel ulaganda: 

n

ум

t

t

t

t

t

1

......



1

1

1



1

3

2



1





  [1/c] 

Elektr yurituvchi kuch (EYuK) 

Tashqi kuchlarning ta’siri  Elektr Yurituvchi Kuch deyiladi. 



Berk  konturdagi  EYuK  tashqi  kuchlarning  zaryadni  kontur 

bo’ylab ko’chirishda bajargan ishining zaryadga nisbatidir. 

q

A

КУЧ

ТАШ.



   [J/Kl=V] 

To’liq zanjirda ish. Manbaning F.I.K. 

Manbaning to’liq bajaradigan ishi bu tashqi kuchlarning bajargan ishidir. 

 

63-rasm                                  



 

64-rasm 


 

t

I

A

КУЧ

ТАШ





.

 

 

[J] 



Agar  manbaning  ichki  qarshiligi  r  va  tashqi  o’tkazgich  qarshiligi  R  bo’lsa  Joul-Lens  qoidasiga 

ko’ra A



tash.kuch

 =Q

to’l

 bo’ladi va u quyidagiga teng. 

МАНБА

ЎТКАЗ

ТЎЛИК

Q

Q

t

r

I

t

R

I

Q







2



2

        

O’tkazgichda 



Q

o’tkaz

 va manba ichida 



Q

manba

 

ajralgan issiqlik miqdori quyidagicha: 



















t



U

I

t

r

I

Q

t

U

I

t

R

I

Q

МАНБА

МАНБА

ЎТКАЗ

ЎТКАЗ

2

2



 

Tok manbaining F.I.K. quyidagicha: 

%

100


%

100


%

100








r

R

R

U

Q

Q

ЎТКАЗ

ТЎЛ

ЎТКАЗ



 

Bu yerda:   U



o’tkaz 

– o’tkazgich qismidagi kuchlanish tushuvi, U

manba

 –manba ichida kuchlanish tushuvi. 



МАНБА

ЎТКАЗ

U

U





  

 

[V]


     

To’liq zanjir uchun Om qonuni 

To’liq  zanjirdagi tok  kuchi  zanjir  EYuKining  uning  to’liq 

qarshiligiga nisbatiga teng (65-rasm). 

r

R

I



 [A]


    

 yoki   


r

I

R

I





   

[V]


     

Manba ichida va o’tkazgichda tok kuchi bir xil bo’ladi. 

Manba  ichida  va  o’tkazgichda  kuchlanish  tushishlari 

quyidagicha:       

;

;

r



I

U

R

I

U

МАНБА

ЎТКАЗ



 



 

65- 


EYuKi  ε,  ichki  qarshiligi  r  bo’lgan  manba  tashqi  R  qarshilikka  ulansa,  manba  ichidiga  kuchlanish 

tushuvi U



r

 va tashqi qarshilikdagi kuchlanish tushuvi U



R

 quyidagicha: 









r



R

r

U

r

R

r

U

R

r

;

 



Agar  manbaga  R

1

    qarshilik  ulanganda    I

1

  tok  kuchi  vujudga  kelsa,    R



2

  qarshilik  ulanganda    I

2

  tok 

kuchi vujudga kelsa manbaning EYuK 



ε

 va ichki qarshiligi r quyidagicha: 

;

;

1



2

2

2



1

1

2



1

1

2



2

1

I



I

R

I

R

I

r

I

I

I

I

R

R









 

Agar manbaga biror qarshilik ulanganda  I



1

 tok kuchi vujudga kelib o’tkazgichdagi kuchlanish tushuvi 

U

bo’lsa va boshqa qarshilik ulanganda I



2

 tok kuchi vujudga kelib o’tkazgichdagi kuchlanish tushuvi U

bo’lsa, manbaning EYuK 



ε

 va ichki qarshiligi r va o’tkazgich qarshiliklari R



1

, R

2

 quyidagicha: 

;

;



;

;

2



2

2

1



1

1

1



2

2

1



1

2

1



2

2

1



I

U

R

I

U

R

I

I

U

U

r

I

I

I

U

I

U









  

 

Manbalar va qarshilik 

Manbalarni ulashda EYuK va qarshilik: 

Zanjirning to’liq EYuKi ayrim manbalarEYuKlarining algebraik yig’indisiga teng. 

Agar zanjirni musbat yo’nalish (soat strelkasiga teskari) 

bo’yicha  aylanib  chiqishda  musbat  qutbdan  manfiy 

qutbga  o’tilsa 

ε>0

  deb,  manfiy  qutbdan  musbat  qutbga 

o’tilsa  

ε<0

 deb hisoblanadi (66-a,rasm). 

Umumiy  EYuK  va  umumiy  qarshilik  quyidagicha 

bo’ladi. 









]

[



;

]

[



;

3

2



1

3

2



1

Ом

r

r

r

R

R

В

УМ

УМ



 



 

66-a,rasm 

Agar 

ε<0

 chiqib qolsa tokning aylanish yo’nalishi biz tanlagan yo’nalishga teskari ekanligini bildiradi. 



Bir xil manbalarni ketma-ket ulash: 

ta bir xil ketma-ket ulangan manbani

 

R qarshilikka ulashda umumiy qarshilik  R

um

 , umumiy EYuK 



ε

um

 va 

umumiy tok kuchi I



um

 quyidagicha (66-b,rasm): 















r

n

R

n

I

r

n

R

R

n

УМ

УМ

УМ





 

  66-b,rasm 



Bir xil manbalarni parallel ulash: 

n  ta  bir  xil  parallel  ulangan  manbani

 

R  qarshilikka 

ulashda  umumiy  qarshilik  R

um

,  umumiy  EYuK 



ε

um

 

va

 



umumiy tok kuchi I

um

 quyidagicha (66-v, rasm): 



                        











n

r

R

I

n

r

R

R

УМ

УМ

УМ

/

/





                

66-v, rasm 

   

Har xil manbalarni parallel ulash: 

n  ta  xar  xil  parallel  ulangan  manbani  R  qarshilikka  ulashda 

umumiy EYuK ε



UM

, umumiy qarshilik R



UM

 quyidagicha (66-g,rasm): 



















n



УМ

УМ

УМ

n

n

УМ

УМ

r

r

r

r

r

r

R

R

r

r

r

r

r

1

...



1

1

1



1

....


3

2

1



3

3

2



2

1

1







 



  66-

g,rasm 

 


2.2-ulash (67-g,rasm) 















2



1

2

2



1

1

2



1

2

2



2

1

1



1

I

I

I

r

I

r

I

R

I

r

I

R

I

r

I



 



67-g,rasm 

*********** 

1.1-ulash (68-a,rasm) 

r

I

U



 



 

2.1-ulash (68-v,rasm) 

)

(

r



R

I

U





 

 

1.2-ulash (68-b,rasm) 



r

I

U



 



 

2.2-ulash (68-g,rasm) 

)

(

r



R

I

U





 

 

4- ilova 

Qarshiligi  84  Om  bo’lgan  reostatning  cho’lg’ami  ko’ndalang  kesim  yuzi  1 

mm

2



 bo’lgan nikelin simdan qilingan. Shu simning uzunligini aniqlang.  

Berilgan 

R

=84 Om


 

S=1 mm


2

  

m



mm

Om

2

2



*

10

*



42



 

?





l

 

Echish 



S

l

R



 ;          



S



R

l

*



                      

Hisoblash 



m

m

mm

Om

mm

Om

l

200


*

10

*



42

1

*



84

2

2



2



 

[7]dan 195, 197, 199, 261,263, 265 masalalarni



 

birin ketin yechtiradi 



                                                                                                                   5- ilova 

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan

196, 198, 200, 262, 264, 266 



 

 

6-mavzu.  Elektromagnetizmga doir masalalar yechish. 

 6.1. Amaliy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi 

 

Vaqti – 2 soat 

Talabalar soni: 25-30 nafar 

 

O’quv mashg’ulotining 



shakli 

Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda 

Amaliy  mashg’ulotining 

rejasi  


1. Tokning magnit maydoniga doir masalalar yechish.  

2.  Magnit  induktsiyasi.  Magnit  oqimiga  doir  masalalar 

yechish. 

3. Amper qonuni. Lorents kuchiga doir masalalar yechish. 

4.  Moddalarning  magnit  xossalariga  doir  masalalar 

yechish. 

 O’quv mashg’ulotining maqsadi: Elektromagnetizmga doir masalalar yechish va 

nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash. 



Pedagogik vazifalar

- Tokning magnit 

maydoniga doir masalalarni 

tushuntirish va yechish; 

- Magnit induktsiyasi. 

Magnit oqimiga doir 

masalalarni tahlil qilish; 

- Amper qonuni. Lorents 

kuchiga doir massalarini 

hisoblashni o’gatish; 

- Moddalarning magnit 

xossalariga doir masalalar 

yechishni o’rgatish; 

O’quv faoliyatining natijalari: 

Talaba: 


- Tokning magnit maydoniga doir masalalarni tushunadi 

va yechadi; 

- Magnit induktsiyasi. Magnit oqimiga doir masalalarni 

tahlil qiladi; 

- Amper qonuni. Lorents kuchiga doir massalarini 

hisoblashni o’ganadilar; 

 

- Moddalarning magnit xossalariga doir masalalar 



yechishni o’rganadi; 

O’qitish uslubi  va texnikasi  Amaliy,   aqliy hujum   texnikasi 

O’qitish vositalari 

Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma 

materiallar, grafik organayzerlar. 

O’qitish shakli 

Jamoa, guruh va juftlikda ishlash. 

O’qitish shart-sharoiti 

Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan 

auditoriya 

 

Amaliy mashg’ulotining texnologik kartasi 

Bosqichlar, 

vaqti 

Faoliyat mazmuni 

O’qituvchi 

talaba 

1-bosqich. 

Kirish (10 min). 

1.1.Mavzu,  reja,  uning  maqsadi  va  o’quv 

faoliyatining  natijalari    ma’lum  qilinadi     

(1- ilova). 

1.1. Eshitadi, yozib 

oladi. 

 


2-bosqich. 

Asosiy 


(60 min.) 

2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim  

darajalarini aniqlash uchun aqliy hujum 

savol javob  o’tkazadi (2 -ilova) 

2.2. O’qituvchi vizual materiallardan 

foydalangan holda masalalar yechishga doir 

asosiy formulalar bilan tanishtiradi va 

auditoriyada [7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 

144, 146 masalalarni

 

birin ketin yechtiradi



 

(3-,4-ilovalar) 

2.3. Talabalarga masalalarning asosiy 

tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib 

olishlarini ta’kidlaydi. 

2.1.  Eshitadi.  O’ylay 

di,  javob  beradi.Jav 

ob  beradi  va  to’g’ri 

javobni eshitadi 

2.2.  Ilovada  berilgan 

ma’lumotlarni  asosiy 

joylarini  yozib  oladi 

lar  berilgan  masala 

larni yechadilar. 

2.3.  E’tibor  qaratadi, 

yozib oladi. 

3-bosqich. 

Yakuniy 


(10 min.) 

3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar 

e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 

3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan

135, 


137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153 

masalalarni yechishni vazifa qilib beradi

baholaydi. (5-ilova) 

3.1. Eshitadi, 

aniqlashtiradi. 

3.2. 


Topshiriqni 

yozib oladi, baholarni 

eshitadi. 


Download 1.24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling