Amaliy yadro fiziкasi

4

/. / 6-га.ш1. Муоs,Ьаиег tajribasi.

/Л₀


0.8


0.-1
_{-8 -4} о 4 8 J', с111/с
1.17-гаsт. Myosshauer 1aj1·ihasida alingan yшilish egri chizig 'i.

35
Myossbauer effekti asosida Myossbauer spekt1·oskopiyasi deb nom­ lanuvcl1i yaпgi yo'11alisl1 vujudga keldi. Buпda 1·adioaktiv ma11badan chiqqa11 n10110xromatik gam111a-nurlanisl1la111i yutgicl1da 1·ezona11s yuti­ lishi sodir bo'ladi. Absorbsio11 Myossbat1er spektroskopiyasida (111etod­ ning ko'p qo'\la11iladigan turla1·idan bi1·i) шшш11а gamma-kvantla1· Ьilап

«yoritiladi», ya'ni nurlantiriladi. Gam111a-nш·lanisl1lar manbai sifatida temir-57, iridiy-191 va bosliqa Myossbaнe1· radioizotopla1·i qo'llaniladi. Namuпadan keyin detektoi· joylasl1tiriladi. Bt1 detektor yordaшida gam­ ma-kva11tlarпi11g пamuпadagi yutilish koet-Jitsieпt\ai·i a11iqla11adi. Namu­ na ham xнddi shнnday (5"Fe, ¹⁹¹ lr va \1.k.) yad1·olaгdan tasl1kil topgan bo'lishi lozim.
1.18-rasmda MS1 1 04Уem tш-dagi eksp1·ess Myossbauer spekt1·0- metri kelti1·i\ga11. Us\1bu spektюmeti· хопа liaroJ"atida11 85 К gac\1a bo'lgan \1aJ"oratlarda traпsmission va emissio11 Myossbaue1· o'lcliasl1- larni amalga osl1i1·isl1 t1cliun mo'ljallangan.
Hozirgi kнnda yadro,•iy ga111111a-rezona11s metodi fizikaviy mateгi­ alshшюslik. geologiya, kimyo va Ьiologiyada keпg qo·\lanilmoqda.
Masalan Ьiologiyada oqsil tarkiЬida temi1· шoddasi ma,,jнd bo'lgan gнruhlan1i11g xususiyatlarini ta\1\il qilis\1da ke11g qo'\laпiladi. Bu 111e­ todning katta taassurot qoldiгadigan qo'\lanilisl1i. 1960-yilda Paund va Rebkilar tonюnidan o'tkazilgaп tajriba hisoЫaпadi. Bu taj1·ibada Jabo­ ratoriya sharoitida umumiy nisЬiylik nazai·iyasida aytib o'tilgan gam­ ma-kvaпtlaming gгavitatsioп siljis\1i o'\c\1a11ga11.
1.18-rasm. MS-l 104Yem tm·dagi Myossbauer spektrometri.

36