Amatova layloning umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik fanidan tayyorlagan

Yog'ingarchilikning yillik o'zgarishi , ya'ni. ularning sonining oylar bo'yicha o'zgarishi, yilda turli joylar Yer bir xil emas. Yillik yog'ingarchilikning bir nechta asosiy turlarini shtrixli grafiklar shaklida tasvirlash va ifodalash mumkin.
Ekvator turi - yog'ingarchilik yil davomida bir tekisda tushadi, quruq oylar bo'lmaydi, faqat tengkunlik kunlaridan keyin ikkita kichik maksimal - aprel va oktabrda - va kun to'xtash kunlaridan keyin ikkita kichik minimal - iyul va yanvarda.
Musson turi - yozda maksimal yog'ingarchilik, qishda minimal. Bu subekvatorial kengliklarga, shuningdek subtropik va materiklarning sharqiy qirg'oqlariga xosdir. moʻʼtadil kengliklar... Shu bilan birga, yog'ingarchilikning umumiy miqdori subekvatorialdan mo''tadil mintaqaga asta-sekin kamayadi.
O'rta er dengizi turi - qishda maksimal yog'ingarchilik, minimal - yozda. da subtropik kengliklarda kuzatiladi g'arbiy qirg'oqlar va qit'alar ichida. Yillik miqdor yog'ingarchilik materiklar markaziga qarab asta-sekin kamayadi.
Kontinental turi mo''tadil kengliklarda yog'ingarchilik - issiq davrda yog'ingarchilik sovuqqa qaraganda ikki-uch baravar ko'p. Materiklarning markaziy rayonlarida iqlimning kontinentalligi ortishi bilan yogʻingarchilikning umumiy miqdori kamayadi, yozgi va qishki yogʻinlar oʻrtasidagi farq ortadi.
Mo''tadil kengliklarning dengiz tipi - yog'ingarchilik yil davomida bir tekis taqsimlanadi, kuz va qishda kichik maksimal. Ularning soni ushbu tur uchun kuzatilganidan ko'proq.

Atmosfera yog'inlarining taqsimlanishi

Yog'ingarchiliklar yer yuzasida notekis taqsimlangan. Ularning ko'pchiligi tushadi ekvatorial kengliklar... Ekvatordan tropiklarga yo'nalishda yog'ingarchilik miqdori kamayadi. Mo''tadil kengliklarda u yana ortadi, qutblarda esa kamayadi.
Daryo havzasiga yoqqan yog’in qatlamini kvadratlar usuli bilan aniqlash.
Kvadratlar usulida daryo havzasi ma'lum o‘lchamdagi kvadratlarga bo‘linadi(1.1-rasm). Ular havza maydonining katta kichikligi va meteorologik stansiyalar soniga bog‘liq holda 0,5; 1,0; 1,5; 2,0 sm² o‘lchamlarda olinishi mumkin. So‘ng kvadrat markaziga ayni shu kvadratda joylashgan meteorologik stansiyada o‘lchangan yog‘in miqdori yoziladi. Bo‘sh qolgan kvadratlar esa interpolyatsiya usuli bilan to‘ldiriladi. Agarda stansiya kvadratlar chegarasiga tushib qolsa, unda kuzatilgan yog‘in miqdori har ikki qo‘shni kvadratga tegishli bo‘ladi. Ba'zan bitta kvadratga ikki yoki undan ko‘p stansiyalar tushib qolishi mumkin. U holda kvadrat markaziga ularning o‘rtacha arifmetik qiymati yoziladi. Hamma kvadratlar markazlaridagi yog‘in miqdorlarining yig‘indisi ni kvadratlar soni(N)ga bo‘lib, daryo havzasiga yoqqan yog‘in qatlamini aniqlaymiz:

Hisoblashlarning aniqligini tekshirish maqsadida kvadratlar o‘lchami o‘zgartirilib, hisoblashlar takrorlanadi. Ularning farqi 5% dan ortmasligi lozim.
Daryo havzasiga yoqqan yog’in qatlamini mediana tortish usuli bilan aniqlash.
Mediana tortish usulida daryo havzasining har bir meteostansiyaga tegishli qismlari ajratiladi. Buning uchun daryo havzasining sxemasida keltirilgan meteorologik stansiyalar joylashgan nuqtalar to‘g‘ri (shtrixli) chiziqlar bilan shunday tutashtirilishi kerakki, natijada uchburchak to‘rlari hosil bo‘lsin(1.2-rasm). So‘ng har bir uchburchak tomonlarining o‘rtasidan perpendikulyarlar o‘tkaziladi. Daryo havzasining ana shu perpedikulyarlarning tutashishi natijasida chegaralangan qismi uning ichida joylashgan meteorologik stansiyaga tegishli bo‘ladi.
Shundan keyin:
1) har bir stansiyaga tegishli maydonning yuzasi(fi) aniqlanadi;
2) maydonning yuzasi(fi) ayni stansiyadagi yog‘in miq­dori(Xi)ga ko‘paytiriladi.