Amirova shaxnoza eshali qizi

Аслиятда: “A une époque ancienne, écrit Nizam, l’épouse d’un roi prit un grand ascendant sur lui, il n’en résulta que discorde et troubles. Je n’en dirai pas plus car chacun peut observer à d’autres époques des faits semblables” Il ajoute : “Pour qu’une entreprise réussisse, il faut faire le contraire de ce que disent les femmes”⁸².
Таржимон ушбу матн парчасида маъно-мазмун боғлиқлигини эътиборга олади. Ўзбек тилининг ифода услубидан келиб чиққан ҳолда лексик бирликлар трансформациясида аслиятдаги “écrit Nizam”, “Je n’en dirai pas plus car chacun peut observer à d’autres époques des faits semblables”, “Il ajoute”, “Pour qu’une entreprise réussisse” жумлаларини таржимада тушириб қолдирган. Шунингдек, аслиятнинг семантик мазмунини тўлиқ сақлашга хизмат қилган “ўз эрига”, “унинг ҳар бир хархашаси”, “Қиссадан ҳисса шуки, бизнинг замонимизда” каби жумлаларни қўшган. Натижада, аслият мазмунини тўлиқ ифодалаган бадиий услуби равон муқобил таржима варианти яратилган: таржимада: “Қадим замонларда бир маликанинг ўз эрига, подшоҳга таъсири шунчалик катта эканки, унинг ҳар бир хархашаси ўзаро келишмовчиликлар ва ғалаёнларга сабабчи бўларкан. Қиссадан ҳисса шуки, бизнинг замонимизда ҳам бу ҳолат кўз олдимизда содир бўляпти. Демак, ҳар қандай ишда зафар қозонишни истаган хотинлар айтилган гапнинг тескарисини қилишини унутманг”⁸³.
Ko'rib turganimizdek, pragmatik-argumentativ funksiya "oqlash" fransuz inkor maqollar orasida nisbatan keng tarqalgan. G.D Sidorkova tasnifida ingliz tilining paremiologik fondini o’rganayotganda, “oqlash” 2 kichik turga bo’lingan – “oqlash” va “o'zini o’zi oqlash”. Shuni ta’kidlash kerakki, ikkinchi kichik tip pragmatik-argumentativ funksiya fransuzlarda keng tarqalgan.
Biroq, bizning fikrimizcha, “o'zini oqlash” va “oqlash”ga o’ziga xos funksiyadir.
Berilgan pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqolni idrok etishga kelsak, ko’p hollarda ma’ruzachi uni mutlaq haqiqat deb tasniflaydi. Nutqda qisman inkor qilish va inkor maqolni pragmatik-argumentativ funksiya "oqlash" bilan o’zgartirish holatlari deyarli yo’q.
Shunday qilib, pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqoldan foydalanishning qo’shimcha maqsadlari va "asoslash" topilmadi.
Maqollarning pragmatik-argumentativ funksiya “ogohlantirish”,”maslahat”.
Pragmatik argumentative -funksiya "ogohlantirish" fransuz inkor maqollar orasida keng tarqalmagan. Buning sababi, ba’zi nutq holatlarda pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" bilan bir vaqtda amalga oshirilishi mumkin. Biroq, pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" bo’lgan inkor maqollar ko’proq hissiy ma’noga ega, shuning uchun inkor maqollar orasida pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" ni qo’llash misollari ko’proq uchraydi.
Pragmatik argumentative -funksiya "ogohlantirishi" hissiy jihatdan kamroq argumentlarga xosdir. Ushbu funksiyaning semantik-pragmatik xususiyatlari bilan bog’liq holda, uni ifodalovchi inkor maqollar ko’pincha dialogik nutqda uchraydi:
Kontekstda tarafdor va raqib tomonidan inkor maqol tekshiruvi yo’q. Uning majoziy ma’nosi ikkala suhbatdoshga ham ma’lum, bu bizga inkor maqolni bu holatda samarali argument deb hisoblash imkonini beradi va muloqot harakati muvaffaqiyatli bo'ladi.
Quyidagi misolda “ogohlantirish” sozlamasi bilan inkor maqol raqibning bayonotlariga qo'shimcha dalil sifatida ko'rinadi. Taqdimotchi inkor maqoldan inkor etilmaydigan dalil sifatida foydalanadi: -Rient ne sert de courir, il faut partir à point!⁸⁴
Auziasning футбол ишқибозларига қўлланма асарида Қатар ва Сен-Жермен имкониятларини солиштириб, тезлик ва чаққонликни солиштиради, агарда бу икки қобилият арадаштириб юборилса, ўзингни дарвозангга шол уришинг мумкин, дейди, француз тилида “Il ne faut pas confondre vitesse et precipitation, sinôn on va droit dans le mur”⁸⁵. Ushbu fragmentda inkor maqol ma’ruzachi tomonidan o’yinchilarning yutuqlarini baholash, ularni keyingi harakatlarga undash va muvaffaqiyatlarida shoshilinch xursandchilikdan ogohlantirish uchun ishlatiladi. Shunisi e’tiborga loyiqki, ushbu inkor maqol, ilgari berilgan turli kontekstda ishlatilganda, pragmatik-argumentativ funksiya "oqlanishini" amalga oshirdi. Shunday qilib, kontekst uning qiymatiga ta’sir qilmasdan, pragmatik-argumentativ funksiya inkor maqolning o’zgarishiga ta’sir qilishi mumkinligiga yana bir bor amin bo’ldik. Bunday o’zgarishlar so’zlovchining dunyoqarashining hikoya qilish jarayonida aks etishi va inkor maqolning uning aqli prizmasidan o’tishi tufayli sodir bo’ladi. Shu sababli, kontekst inkor maqoldan argument sifatida foydalanishni asoslash va uning qo’shimcha funksional va pragmatik xususiyatlarini rivojlantirish imkonini beradi. Yuqoridagi parchada amalga oshirilgan inkor maqol pragmatik argumentativ-funksiya “ogohlantirish” quyidagi kontekst bilan asoslanadi (“... sinon on va droit dans le mur…”).
Pragmatik argumentativ-funksiya “ogohlantirish” bilan inkordan foydalanishga misollar, shuningdek, hikoya nutqida mavjud. Quyidagi fragmentda inkor maqoldan foydalanishning o’ziga xos xususiyati shundaki, u unda qisqartirilgan shaklda paydo bo’ladi:
Шарл ҳафта охирини шу ерда ўтказди. Пайшанбадан душанба тонгигача. Суҳбат бир ҳил мавзу атрофида айланди. Асосан, бу ҳамма учун, шу жумладан Жан-Филиппнинг рафиқаси Dominikка ҳам тегишли. Уч бола жуда кўп. Баъзи нарсаларни уқтириб бўлмайди,жуда яхши биламан. Биз нарсаларни мажбурламаслигимиз керак, мен буни яхши билама, дея қуйидаги мақолни ишлатади: Il ne faut pas vendre la peau de l'ours.., синоними “il ne faut pas abuser” ⁸⁶. Transformatsiyaga (kamaytirishga) qaramay, inkor maqol o’zining invariant va majoziy ma’nosi yaxshi ma’lum bo’lganligi sababli таъсирли далил бўлади, bu esa uni hatto qisqartirilgan shaklda ham pragmatik nutqda ishlatishga imkon beradi. Ushbu xususiyatlar bilan bog'liq holda, inkor maqolning qisqartirilgan versiyasipragmatik argumentatativ funksiyani amalga oshirish qobiliyatini yo’qotmaydi va nutqda muvaffaqiyatli qo’llaniladi.Shuningdek, ma’ruzachi rivoyat nutqida oldingi shaxsiy kompyuter haqida gapirib beradi va unga yakuniy sharh sifatida inkor maqolni keltiradi: