Ammoniyli selitra ishlab chiqarishning neytralizasiya bo’limini moddiy balansi

T, ˚С	Η	Т, ˚С	Η	Т, ˚С	Η	Т, ˚С
η
40	0,6609	65	0,7899	90	0,9362	115	1,1025
45	0,6854	70	0,8177	95	0,9677	120	1,1384
50	0,7106	75	0,8463	100	1,0000	125	1,1757
55	0,7364	80	0,8755	105	1,0333	130	1,2135
60	0,7628	85	0,9056	110	1,0674	135	1,2525

Apparatdan chiqayotgan 90% li ammoniyli selitra eritmasini miqdori, kg/soat:

62589/0,90 = 69543.333
90% li ammoniyli selitra eritmasining tarkibidagi suv miqdori, kg/soat:
69543.333- 62589 =6954.333
Neytrallanish jarayonida eritmadan bug’lanayotgan sharbat bug’ining miqdori, kg/soat:
36031.839- 6954.333 = 29077.506
Olingan natijalarni jadval shakliga keltiramiz.
Neytralizasiya bo’limining moddiy balansi.
6.2 – jadval

Kirish		Sarf
Kўrsatkichlar	kg/soat	Kўrsatkichlar	kg/soat
Ammiak Nitrat kislota (100% li) Kislota bilan kelayotgan suv	13456.63 49758.25 36031.83	Ammoniyli selitra (90%) li eritmasi Sharbat bug’i Yo’qotishlar: Ammiak Nitrat kislota	69543.33 29077.50 156.47 469.41
Jami:	99246.71	Jami:	99246.71

Ammoniyli selitra ishlab chiqarishning neytralizasiya bo’limini issiqlik balansi.

Dastlabki ma'lumotlar:

Nitrat kislota konsentrasiyasi (%). . . . . . . . . . . . . . ///. .. . . . . . . . . . . . . . 58

Nitrat kislota harorati (⁰C). . .. . . . . . . . . . . . . …. . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . ...70
Ammiak harorati (⁰C). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .120

Neytrallanish jarayoniga berilayotgan komponentlar sarfi, kg/soat:

Ammiak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8120
58% li nitrat kislota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …... . 51770
Hosil bo’lgan ammoniyli selitra:
Eritmasining miqdori, (kg/soat) . .. . ….. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …41964
Eritma konsentrasiyasi (%). . . . .. . . . …... . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 90
Bug’lanayotgan suv miqdori, (kg/soat) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17547
Qurilmadagi bosim (n/m2). . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . …. ... . . . . .1,2 · 105
Issiqlikning kelishi
Gazsimon ammiak bilan kelayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:
Q1 = 13456.63 · 2,208 · 120 = 3565470.01
bu yerda, 2,156 ammiakning 70⁰C xaroratdagi issiqlik sig’imi, kJ/kg grad.
6.3 – jadval

T, ^0С	Т^0К	О2	Havo	NH3	Н2О	Н2	СО	СО2
0	273	0,917	1,005	2,092	1,855	14,210	1,040	0,821
100	373	0,925	1,009	2,188	1,867	14,352	1,042	0,871
200	473	0,938	1,013	2,286	1,888	14,432	1,047	0,913
300	573	0,951	1,020	2,360	1,913	14,465	1,055	0,950
400	673	0,964	1,030	2,451	1,938	14,490	1,066	0,984

Nitrat kislota bilan kelayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:

Q2 = 85790.09· 2,6696 · 70 = 16031766.4 kJ/soat
bu yerda, 2,6696 - nitrat kislotaning (58% li) 70⁰C xaroratdagi issiqlik sig’imi, kJ/kg · grad.
Nitrat kislotasining issiqlik sig’imi (kJ/kg · grad)
6.4- jadval

Koncentrasiya,%	Harorat, ^0С					Koncentrasiya,%		Harorat, ^0С
	2	20	40	60	2			20	40	60
10	3,701	3,726	3,730	3,768	60		2,638		2,680	2,738	2,805
20	3,345	3,349	3,412	3,475	65		2,541		2,596	2,633	2,680
30	3,094	3,182	3,199	3,266	70		2,441		2,470	2,525	2,654
40	2,922	3,014	3,040	3,140	75		2,336		2,386	2,403	2,428
45	2,855	2,931	2,968	3,056	80		2,240		2,261	2,294	2,303
50	2,793	2,847	2,901	2,973	85		2,156		2,177	2,181	2,219
55	2,717	2,763	2,826	2,889	90		2,052		2,052	2,064	2,093

Расм. Нитрат кислота концентрасиясини аммонийли селитра хосил бўлишига таъсири.

Nitrat kislotani 58% gacha suyultirishni hisobga olgan holda ammoniy nitrat hosil bo’lish issiqligini I egri chiziq bo’yicha aniqlaymiz. Bu issiqlik 1 kg ammoniy nitrat uchun 1487,1 kJ ga teng. Uning ma'lum qismi ammoniyli selitrasining eritish uchun sarf bo’ladi. II egri chiziqqa asosan, 90% li eritma hosil bo’lishida 1 kg ammoniyli selitra uchun 172,5 kJ issiqlik sarf bo’ladi. U holda, 58% li nitrat kislotadan 90% li ammoniyli selitra eritmasi hosil bo’lishidagi ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:

1487,1 - 172,5 = 1314,6
Bir soatda ajraladigan issiqlik miqdori, kJ/soat:
62589· 1314,6 = 82279499.4
Kelayotgan issiqlikning umumiy miqdori, kJ/soat:
Qum =3565470.01+16031766.4+82279499.4= 101876736

Issiqlik sarfi

Ammoniyli selitra eritmasi bilan chiqib ketayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:
Q1 = (69543.33+ 379) · 2,6696 ·tQayn.
bu yerda, 41964- hosil bo’lgan ammoniyli selitra eritmasining miqdori, kg/soat; 379 - ammiak va nitrat kislotaning umumiy yo’qotilishi, kg/soat; 2,6696 - 58% li ammoniyli selitrasining issiqlik sig’imi, kJ/kg grad; tQayn - 64% li selitra eritmasining qaynash xarorati.
6.5 – jadval

Harorat, ^0С	Konsntrasiya, %	С, Kj/kg · grad	Izoh
16 – 38	2,91	4,,0419	Landоlt – Bоrnstein Bd. II. Berlin, 1923.
18	9,18	3,890
18	15,04	3,6831
26 – 37	28,5	3,0258
18	47,1	2,918
20 – 52	63,9	2,5548
16 – 52	67	2,47	Amalda 16 – 52 ^0С ko’proq ishlatiladi
16 – 52	84	2,01
16 – 52	88	1,97
16 – 52	92	1,88
16 – 52	96	1,80
16 – 52	98,5	1,76

Ammoniyli selitra eritmasining qaynash xaroratini apparatdagi bosim (1,5 - 1,2) · 105 n/m2 uchun aniqlaymiz. Bunday bosimda to’yingan suv bug’ining xarorati 1030C ga teng. Atmosfera bosimida 90% li ammoniyli selitraning qaynash xarorati 176,70C ga to’g’ri keladi (Klevke V.A. Texnologiya azotnix udobreniy).

Harorat depressiyasi, (⁰C):
Δt = 176,7 – 100 = 76,7⁰С

Shunga asoslangan xolda, 90% li ammoniyli selitrasining qaynash xaroratini aniqlaymiz, ( ⁰C):

t_qayn = t _{to’y.bug’} + Δt + ή
t_qayn = 103 + 76,7 + 1,03 = 180,7 ^оС
bu yerda, η - xar qanday bosimdagi harorat depressiyasi koeffisienti, 103 ^oC haroratda 1,03 ga teng. To’yingan bug’ning 40 - 135^oC xaroratdagi koeffisienti yuqoridagi 3 - jadvaldan olinadi.
Ammoniyli selitra eritmasi bilan chiqib ketayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:
Q1 = (69543.33+ 379) · 2,6696 · 180,7 = 33730304.1
Eritmadan suv bug’ini bug’latish uchun sarflanayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:
Q2 = 29077.50 · 2282 = 66354868.7
Atrof-muhitga yo’qotilayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat:
Q_at.mux.= 101876736- (33730304.1+66354868.7) = 1791563.2
Bu kattalik issiqlik umumiy sarfining 1,64% ni tashkil qilib, amaliy ma'lumotlarga to’g’ri keladi.
Olingan natijalarni jadval shakliga keltiramiz.
Neytralizasiya bo’limining issiqlik balansi.
6.6 – jadval

Kirish		Sarf
Ko’rsatkichlar	Kj/soat	Ko’rsatkichlar	Kj/soat
Ammiak Nitrat kislota Neytrallanish reaksiyasining umumiy issiqligi	3565470.01 16031766.4 82279499.4	Ammoniy selitrasi eritmasi Sharbat bug’i Atrof-muhitga yo’qotilayotgan issiqlik	33730304.1 66354868.7 1791563.2
Jami	101876736	Jami	101876736