Analitik: 7-tema. Fermentler bioximiyası moodle samvminf uz/mod/page/view php?id=8697

2.Xolofermentler, apoferment, koferment kofaktor

Barlıq fermentler túrli fizikalıq hám ximiyalıq faktorlar (ultrafiolet nurlar, ultradawıslar, mineral yáki ayırım organikalıq kislotalar, siltiler, awır metallar

duzları sıyaqlılar) tásirinde beloklar sıyaqlı denaturaciyalanadi. Fermentler de gidrolizlengende beloklar sıyaqlı aminokislotalar payda boladı hám bular

hámmesi fermentlerdiń beloklardan ibarat ekenligin tastıyıqlay baslaǵan. Fermentlerdiń anıq belok quramlı ekenligin dálilewshi tiykarlardan biri olardı

taza(kristall) halda ajıratıp alıw bolıp esaplanadı. Házirgi waqıtta 2000 dan kóbirek ferment anıqlanǵan bolıp, olardıń 200 den kóbiregi taza kristall

halda ajıratıp alınǵan.

Ximiyalıq quramı jaǵınan barlıq fermentler eki toparǵa bólinedi, yaǵnıy bir hám eki komponentli toparlarǵa. Bir komponentli fermentler molekulaları

tek ǵana polipeptid yáki ápiwayi beloklardan dúzilgen boladı. Bunday fermentlerge mısal qilıp pepsin, tripsin, papain, ureaza, ribopuklyeaza, fosfataza

sıyaqlılardikórsetiw múmkin. Eki komponentli fermentler molekulalari hár túrli ápiwayı beloklardan hám hár túrli beloksız zatlardan ibarat boladı. Sonıń

ushın da, eki komponentli fermentlerdi quramalı beloklardiń wákilleri dep esaplaydı. Eki komponentli fermentlerdiń beoksız bólimi kofaktor dep

ataladı. Eki komponentli fermentlerdi xolofermentler dep, bir komponentli (taza beloktan ibarat) fermentlerdi apofermentler dep ataladı. Kofermentler

anorganikalıq hám organikalıq quramli boladı. Anorganikalıq kofaktorler qatarına Zn , Mg . Mn , Fe , Cu , K , Na  sıyaqlı ionlardi kiritiw

múmkin. Organikalıq kofaktorlardı basqasha qılıp kofermentler dep te ataladı. Organikalıq kofaktorlar (kofermentler)di kóbinese vitaminler quraydı.

Apoferment (belok bólimi) hám kofaktor (beloksiz bólimi)lar bazıda birqansha bekkem kovalent baylanıslar arqalı óz-ara baylanısqan boladı. Ayırım

fermentler vodorod, gidrofob baylanıslar menen baylanısqan. Bazı eki komponentli fermentlerdiń apoferment bólimi menen kofaktor bólimi tek

reaksiya payitinda óz-ara birigedi. Molekulasında vitaminler qatnasiwshi eki komponentli fermentlerge mısal qilıp dekarboksilaza fermentin

(molekulasında B  vitamini boladı) degidrogenaza fermentlerin (olardıń bazı bir wákilleri quramında PP vitamini nikotin kislota, bazılarında bolsa B

vitamini boladı) kórsetiw múmkin. Quramında PP vitamini (nikotin kislota)niń amid dúzilisi qatnasiwshi degidrogenaza fermentleri beloksız bóliminiń

bazı birlerin nikotinamidadenindinukleotid (NAD), bazıların bolsa, nikotinamidenindinukleotidfosfat (NADF), molekulasında B  vitamini (riboflavin)

qatnasatuǵın degidrogenaza fermenti beloksiz bóliminiń ayırımların flavinadenindinukleotid (FAD) hám flavinmononukleotid (FAD) dep ataydı.

Olardan NAD, NADF lar dúzilisin kórip ótemiz:

 

  

Nikotinamidadenindinukleotid (NAD)

 

 Nikotinamidadenindinukleotidfosfat (NADF)

Flavinadenindinnukleotid (FAD)

 

Eki komponentli fermentler beloksız bólimleri ximiyalıq reakciyalar paytında bazı toparlar yáki electron, proton ushın donorlıq hám akceptorlıq

wazıypaların atqaradı. Máselen, degidrogenaza fermentleriniń beloksız bóliminde qatnasıwshı nikotinamid yáki izoaloksazin vodorod elektronların

tasıwda qatnasadı.

 

 

 

 

Kletkalarda baz bir tiol gruppalı (— SH) birikpelerde ayrım fermentlerdiń kofermentleri wazıypasın atqaradı. Máselen, lipoat kislotası toqımalarda α —

ketokislotalardı (pirojúzim kislotası CH  — С(C)=O — СООН, α — ketogyutar kislotası sıyaqlılardı) oksidlep dekarboksillewshi fermentler quramında

yáki pirovat hám ketoglutar degidrogenaza fermentleri sisteması quramında bolıp,ol oksidlengen hám qaytarılǵan dùziliste boladı.

Bazı fermentler molekulasında koferment bolıp, glyutation da qatnasadı. Tómendegi qaytaılǵan glyutationnıń duzilisin keltiremiz (glyutation

oksidlengen halattada boladı).

Amino — transferaza, aminodekarboksilaza sıyaqlı fermentlerdiń prostetik bólimin piridoksalfosfat (vitamin B ) quraydı.

+2

+2

+2

+2

+2

+

+

1

2

2

3

6



---

28.11.2020

Analitik: 7-tema. Fermentler bioximiyası

moodle.samvminf.uz/mod/page/view.php?id=8697

3/9