Anʼanaviy iqtisodiyot

An'ananing oqilona maqsadi yo'q. Ular tarixan rivojlangan marosimning bir turini ifodalaydi. Norasmiy institut an'anaga qaraganda kengroq tushunchadir. U an'anaviy xulq-atvor normalarini ham, ma'lum bir maqsadni ko'zlagan norasmiy normalarni ham o'z ichiga oladi.

Ananaviy va bozor iqtisodiyoti farq undagi yuzaga keladigan muammolardan iborat. An'anaviy iqtisodiyotda quyidagi muammolar doimo yuzaga keladi:

1. Ishlab chiqarishning samarasizligi. Boshqa barcha narsalar teng, eng ko'p emas samarali usul ishlab chiqarish va an'anaga ko'proq mos keladigan.
2. O'z-o'zini rivojlantirish uchun past rag'batlantirish. Insonning an'anaviy iqtisodiyotdagi mavqei va daromadi uning kelib chiqishi (zodagonlar va oddiy odamlar) bilan belgilanadi. Shuning uchun odamlar rivojlanishga undamaydilar. Axir, boshqa kastaga o'tish deyarli mumkin emas.
3. Innovatsiyalarning past darajasi. Bir-biriga zid keladigan yangi texnologiyalar mavjud yo'l ishlab chiqarish rad etiladi. Bundan tashqari, hukmron kasta har doim o'z kuchiga tahdid soladigan o'zgarishlarga qarshi turadi (cherkov va olimlar o'rtasidagi munosabatlar haqida o'ylang).
4. Turli an'analarga ega bo'lgan jamiyatlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning yuqori xarajatlari. Turli xil an'anaviy qadriyatlarga ega bo'lgan odamlar uchun mojarolarsiz muloqot qilish qiyin. Bundan tashqari, yuqori tranzaksiya xarajatlari"moslik xarajatlari" bilan bog'liq (til qanchalik ko'p farq qilsa, tarjimonning narxi shunchalik yuqori bo'ladi).
Bozor iqtisodiyotining samarali, xalqchil va barqaror iqtisodiy tizim sifatida amal qilishi va rivojlanishi uning afzalliklari bilan bog’liqdir. Bozor iqtisodiyotining afzalliklarini quyidagi jihatlar orqali ifodalash mumkin:1) resurslarni taqsimlashning samaradorligi. Bozor tizimi resurslarni samarali taqsimlashga yordam beradi. Buning mazmuni shuki, raqobatli bozor tizimi resurslarni jamiyatga eng zarur bo’lgan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga yo’naltiradi. U ishlab chiqarish uchun resurslarni uyg’unlashtirishning ancha samarali usullarini va ishlab chiqarishga yangi, ancha samarali texnologiyani qo’llashni taqozo ztadi. Qisqasi, bozor tizimi shaxsiy manfaatni shunday tartibda boshqaradiki, u jamiyat uchun mavjud resurslardan zarur tovarlarni talab darajasidagi miqdorda ishlab chiqarishni ta’minlaydi;

2) erkinlik. Bozor iqtisodiyoti tizimining muhim afzalliklaridan biri shundaki, u shaxsiy erkinlik roliga ustuvorlik beradi. Ko’plab ayrim shaxslar va korxonalar iqtisodiy faoliyatini uyg’unlashtirish tashkil qilishning asosiy muammolaridan biridir. Bunday uyg’unlashtirishni amalga oshirishning ikki usuli mavjud. Biri - markazdan boshqarish va majbur qilish tadbirlarini qo’llash; ikkinchisi - bozor tizimi vositasi orqali ixtiyoriy x,amkorlik. Faqat bozor tizimigina iqtisodiy faoliyatni majbur kilmasdan uyg’unlashtirishga layoqatlidir. Bozor iqtisodiyoti tadbirkorlik va tanlash erkinligini namoyish qiladi, xususan shu asosda u muvaffaqiyatga erishadi.

3) harakatchanlik. Bozor iqtisodiyotining yana bir afzalligi shundaki, bunda har bir shaxs, korxona, firma va korporatsiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo’ladi. Chunki xo’jasizlik, sustkashlik, beg’amlik har qanday xujalik tizimini xonavayron qilishga olib keladi. Jismoniy va yuridik shaxslar raqobatga bardosh berish, doimiy ravishda foyda olishni ta’minlash uchun kurashadi. Natijada bozor iqtisodiyoti million-million kishilarni harakatga soladi, ularni boqimandalik kayfiyatidan qutqaradi.
Bozor iqtisodiyotning yuqorida ko’rib chiqilgan asosiy afzalliklari bilan bir qatorda boshqa ko’plab ijobiy jihatlarini ham sanab o’tish mumkin. Jumladan:
- uning ishlab chiqarishning o’zgaruvchan sharoitlariga moslashuvi va ko’nikishining yuqori darajasi;
- fan va texnika yutuqlaridan foydalanish, ularni ishlab chiqarishga joriy etishning jadal sur’ati;
- turli-tuman ehtiyojlarni qondirish. mahsulot sifatini oshirish qobiliyati;
- buzilgan muvozanatni nisbatan tezlik bilan qayta tiklash;
- cheklangan axborot - turli resurslarning narx darajasi va ularning sarflanish darajasiga yo’nalgan holda bozor iqtisodiyotining muvaffaqiyatli amal qila olish imkoniyati.

Xulosa
Iqtisodiyotning xilma-xilligi ma'lum iqtisodiy tizimda boshqaruvning turli shakllarining mavjudligini bildiradi. Bir qator mamlakatlarda jamoa xo'jaligiga asoslangan tabiiy-jamoa shakllari va tabiiy shakllar yaratilgan mahsulotni taqsimlash. Kichik ishlab chiqarish katta ahamiyatga ega. U ishlab chiqarish resurslariga xususiy mulkchilik va ular egasining shaxsiy mehnatiga asoslanadi. An'anaviy tizimga ega mamlakatlarda kichik ishlab chiqarish iqtisodiyotda ustunlik qiladigan ko'plab dehqon va hunarmand xo'jaliklari tomonidan ifodalanadi.

Nisbatan kam rivojlangan milliy tadbirkorlik sharoitida ko'rib chiqilayotgan mamlakatlar iqtisodiyotida ko'pincha katta rol o'ynaydi. xorijiy kapital.
Jamiyat hayotida asrlar davomida yoritilgan an’ana va urf-odatlar, diniy madaniy qadriyatlar, tabaqa va tabaqaviy tabaqalanish, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni to‘xtatib turadi.
Asosiy iqtisodiy muammolarni hal qilish turli tuzilmalar doirasida o'ziga xos xususiyatlarga ega. Uchun an'anaviy tizim bunday xususiyat xarakterlidir - davlatning faol roli. Milliy daromadning katta qismini byudjet orqali qayta taqsimlagan holda davlat mablag'larni infratuzilmani rivojlantirish va aholining eng kam ta'minlangan qatlamlarini ijtimoiy qo'llab-quvvatlashga yo'naltiradi. An’anaviy iqtisodiyot avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan an’analarga asoslanadi. Bu an'analar tovar va xizmatlar kim uchun va qanday ishlab chiqarilishini belgilaydi. Tovarlar ro'yxati, ishlab chiqarish texnologiyasi va taqsimoti mamlakat odatlariga asoslanadi. Jamiyat a'zolarining iqtisodiy rollari irsiyat va kasta bilan belgilanadi. Iqtisodiyotning bunday turi bugungi kunda texnologik taraqqiyot katta qiyinchiliklar bilan kirib kelayotgan bir qator rivojlanmagan mamlakatlarda saqlanib qolmoqda, chunki u, qoida tariqasida, ushbu tizimlarda o'rnatilgan urf-odat va an'analarga putur etkazadi.