Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti
Download 459.55 Kb. Pdf ko'rish
|
25407 (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mavzuni himoyalash o„yini
- «Echim beramiz, uni bahola» o‟yini
- “Muammoli vaziyat” metodi
- PAMO” formulasi (“POPS – formula”) metodi.
- Ta‟lim usullarini ma‟lumotlarni eslab qolish natijalariga ta‟sir etishi
- Ma‟ruza xikoya tushuntirish yo‟riqnoma berish Kitob bilan
- O‟quv o‟yini Muammoli topshiriq Loyixalar usuli Boshqalarni o‟qitish
- 1.3. Kasb- hunar ko‟llejlarida zamonaviy darslarni tashkil etishning bugungi xolati
|
«Guldir va xal et» o„yin O‗quvchilar muammoni to‗ldirib tugatish yuklatiladi. O‗qituvchi yoki bolalardan yangiliklardan xulosa chiqarish. Bunda o‗yin ishtirokchilariga o‗z- o‗ziga o‗yin pozitsiyasini belgilash taklif etiladi. O‗yin sharoitini ishlab chiqish bunday o‗yin harakatlarini rivojini davomiylashtirish bilan teatrlashtirilgan spektaklni eslatadi. O‗yinnni umumdorlik tablosi orqali baholanadi.
Mavzu ustidagi ishlarni tugashidan bir necha mashg‗ulot oldin o‗quvchilarga o‗tilayotgan mavzu bo‗yicha bo‗lgan savolni kartochka yozib jyurilarga berish taklif etiladi. Jyuri 2-3 odamdan iborat. Jyuri bilan birgalikda biz eng qiziq savollarni ajratib olamiz. O‗yin boshlshanishidan avval kartochkalar stol ustiga quyiladi. Har bir guruh a‘zosi kelib o‗zining guruhi uchun 4 tadan savol tanlaydi. Vaqt beriladi. Muammoli yechim har bir guruhda kolletiv oshiradi. Olingan javoblar jyuri sudiga olib chiqiladi. Yechimni topishda qiynalgan har bir guruh kartochkasini almashtirish imkoniga ega bo‗ladi, lekin ballar umumiy soni pasaytiriladi. O‗yin so‗ngida jyuri bolalarning javoblarini analiz bilan birgalikda ular mustaqil tayyorlab kelgan savollarga ham baho beradi.
Mavzu kursini o‗zlashtirgandan so‗zning uni himoyalash uyushtiriladi. O‗quvchilar oldandan muammoli mavzu proektini tayyorlashadi. Bir paytni o‗zida ularni ximoyalash imkonini o‗ylanadi. O‗yin mashg‗ulotlarda o‗tkaziladi va o‗z ximoyasi va o‗zaro savol – javoblardan tashkil topadi. Savollarni oponentlar beradi, javob berishda guruxning barcha a‘zolari ishtirok etadi. Fikrlarni erkin amallari savollarni keng va chuqur yoritishga imkon beradi. Agarda javob boshqa guruh a‘zolariga to‗g‗ri kelmasa, ularni muxokama qilish mumkin. Guruh yaxlitlikda ketadi. Baxolashni rais boshchiligida olim ishtirokida amalga oshiradi
31
va butun baxs jarayonini tushuntirib o‗tadi.
Odatda bu o‗yin tarix yoki geografiyadan tarixiy davrni ko‗rsatib berish zarur bo‗lganda tarixiy ulamolarning personaji, harakteriskasini ko‗rsatishda, ularni ijtimoiy atrofini, madaniyat qirralarini o‗qitishda kerak bo‗ladi. O‗yinda ikki guruh qatnashadi. O‗qituvchi muammoni aytadi. Ishtirokchilar detallarini aniqlashtirib fikr aytishga kirishadilar. O‗yinni bu bosqichini maqsadi iloji boricha boricha ko‗proq davr harakteristkasini tuzi va asosiy g‗oyalarni ko‗rsatib o‗tish. Bolalar o‗zini qaysi bir personajga o‗xshatishadi va vaqt obraziga singib, o‗zini u yoki bu tarixiy jarayonga kiritishadi. Bunda bir guruh shaxs analogiyalarini tanlash mumkin, ikkinchisi esa yechimlar berish. O‗yin so‗ngida yechim yo‗li analiz qilinadi. G‗oyalar umumlashtiriladi, ijodiy topilmalar belgilanadi.
Guruh 3-4 muammoli «labarotoriyalarga» bo‗linadi. Og‗zaki o‗quv muammolarini qo‗shilishi bilan birga o‗quv axborotlarini bir qismi xabar, analiz uchun va muammolarni yechish uchun hamma qo‗shimcha ma‘lumotlarni o‗quvchilar o‗qituvchilarga savol berish orqali bilib oladilar. Javoblar har bir «labarotoriya» a‘zolari bilan
muxokama etiladi. Olingan axborotni muxokamasidan so‗ning o‗quvchilar qo‗yilgan muammolarga yechim qabul qilinadi. So‗zning har bir «labarotoriya» vakili muammoli topshiriqni yechishda o‗zining variantini taklif etadi. . . So‗zning har bir guruh o‗z yechimini isbotlaydi. Shu tariqa har bir guruhdan hamma xoxlovchilar ishtirok etadi. So‗ngida gruppalar yechimi qo‗shimcha forumda baholanadi va muxokama etiladi.
O‗yinda parallel gruppalar bolalari ishtirok etadi. Mashg‗ulotda 1 gruppada
32
domla muammoli vaziyat tug‗diradi, o‗quvchilar yechim variantlarini taklif etadilar. Ularning taklifi magnitofonga yoziladi. Kerakli sonda variantlar yig‗ib, o‗qituvchi yozuvni to‗xtatadi. Keyin yechimini topish uchun magnitofon yordamida erkin baxs yuritiladi. 2 chi parallel guruhda mashg‗ulot anolotik sxema bo‗yicha boradi. Bolalarni kerakli material bilan tanishtirishdan so‗ng o‗qituvchi 1 guruppaga bergan topshirig‗ini ularga berishga o‗rinadi va tushuntiradi. 1 chi guruh o‗quvchilari bu muammoni hal qilishga o‗rinishadi bu ularga qanchalik uddasidan chiqanliklarini so‗zlar baholashingiz kerak bugun sizlar ekspert rolida bo‗lasiz. Men fikrlaringizni etishishdan mamnun bo‗laman. Magnitofon zapisini eshitgandan so‗zning uning analizi boshlanadi. Uning jarayonida o‗quvchilar uchun qidirish ishtirokchilariga aylanadilar. Xulosalar keltirib chiqariladi, so‗ngida o‗yin jarayonida muammolikni o‗rnatilishga imkon berilgan. Chunonchi bu o‗rnatilish instrumentlari ifodalangan – qarshi turgan g‗oyalar izlanishda. Yana bir didaktik maqsad eng faol ishtirokchilarga mo‗ljal, o‗quv ishini o‗yin usuliga insrumiylashtirish. O‗quv o‗yini qurilmasiga asoslanganligi shundaki o‗quv materialida avvaldan munozara predmeti ajralib turadi, qarama – qarshi g‗oyalar, yondashishlar. Taraflar. Didaktik o‗yinlari turli qo‗shilmalari, izlanishlari natijasida qo‗yidagi o‗quv jarayonining qo‗lanmasi belgilanadi. Muammoli vaziyatni keltirib chiqarish: Modellashtiruvchi vaziyatini kiritilishi. O‗yin jarayoni: uyindagi kurinishda muammoli vaziyatni «yashab o‗tishi» o‗yin harakatini ochilishi. O‗yin yakunini keltirish: ishtirokchilar harakatini o‗zi baholash refleks holda yurish va uni harakatlari natijalari va ishtirokchilarini xovotirlari, pedagogik vaziyatni analizi, uni xaqiqat bilan munosabati.
Biror muammo bo`yicha ta`lim oluvchilar tomonidan bildirilgan erkin fikr va mulohazalarni to`plab, ular orqali ma`lum bir yechimga kelinadigan metoddir. 33
―Aqliy hujum‖ metodining yozma va og`zaki shakllari mavjud. Og`zaki shaklida ta`lim beruvchi tomonidan berilgan savolga ta`lim oluvchilarning har biri o`z fikrini og`zaki bildiradi. Ta`lim oluvchilar o`z javoblarini aniq va qisqa tarzda bayon etadilar. Yozma shaklida esa berilgan savolga ta`lim oluvchilar o`z javoblarini qog`oz kartochkalarga qisqa va barchaga ko`rinarli tarzda yozadilar. Javoblar doskaga (magnitlar yordamida) yoki «pinbord» doskasiga (ignalar yordamida) mahkamlanadi. ―Aqliy hujum‖ metodining yozma shaklida javoblarni ma`lum belgilar bo`yicha guruhlab chiqish imkoniyati mavjuddir. Ushbu metod to`g`ri va ijobiy qo`llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o`rgatadi. ―Aqliy hujum‖ metodidan foydalanilganda ta`lim oluvchilarning barchasini jalb etish imkoniyati bo`ladi, shu jumladan ta`lim oluvchilarda muloqot qilish va munozara olib borish madaniyati shakllanadi. Ta`lim oluvchilar o`z fikrini faqat og`zaki emas, balki yozma ravishda bayon etish mahorati, mantiqiy va tizimli fikr yuritish ko`nikmasi rivojlanadi. Bildirilgan fikrlar baholanmasligi ta`lim oluvchilarda turli g`oyalar shakllanishiga olib keladi. Bu metod ta`lim oluvchilarda ijodiy tafakkurni rivojlantirish uchun xizmat qiladi.
Ta`lim oluvchilarda muammoli vaziyatlarning sabab va oqibatlarini tahlil qilish hamda ularning echimini topish bo`yicha ko`nikmalarini shakllantirishga qaratilgan metoddir. ―Muammoli vaziyat‖ metodi uchun tanlangan muammoning murakkabligi ta`lim oluvchilarning bilim darajalariga mos kelishi kerak. Ular qo`yilgan muammoning yechimini topishga qodir bo`lishlari kerak, aks holda yechimni topa olmagach, ta`lim oluvchilarning qiziqishlari so`nishiga, o`zlariga bo`lgan ishonchlarining yo`qolishiga olib keladi. «Muammoli vaziyat» metodi qo`llanilganda ta`lim oluvchilar mustaqil fikr yuritishni, muammoning sabab va oqibatlarini tahlil qilishni, uning yechimini topishni o`rganadilar.
Bu metod yordamida talabalarga ma‘lum mavzu bo‗yicha ax-borot 34
yetkaziladi, munozara uchun tanlangan mavzuni talabalar "shturm" qiladilar, natijada, unga oid ma‘lumotni atroflicha o‗rganiladi. "O„z o„rningni top" usuli Agar auditoriyada muayyan mavzu bo‗yicha tortishuvlar vu-judga kelsa, mazkur metod yordamida muammo yechimi aniqla-nadi. Undan asosan darsning kirish qismida foydalanishadi, o‗tilayotgan mavzu turli yondashuvlar mavjudligi aytiladi. Bu bir tomondan. Ikkinchidan, talabalar fikrini bayon qilishi, o‗zgartirishga imkon tug‗iladi. Nihoyat, dars so‗nggida o‗qituvchi mavzuni o‗zlashtirish darajasini baholaydi.
biriga "roziman", ooshqasiga "rozi emasman", degan so‗zlar yoziladi. Plakatlarda ba‘zan mavzuga oid savollar bo‗yicha qarama-qarshi fikrlar ham yozilishi mumkin. Masalan: "anjir gullaydi va meva tugadi" yoki "anjir gullamasdan meva tugadi".
keladigan plakat yoniga borish taklif etiladi. 4.Talabalardan o‗z qarashlarini asoslash so‗raladi. Bu paytda bir guruhdan ikkinchi guruhga o‗tish ruxsat etiladi va shu tariqa talabalarining hammasi jalb etiladi.
davomida o‗z nuqtai nazarini o‗zgartirishlari yoki boshqa guruhga o‗tishlari mumkin. Bunday hollarda buning sababini asoslashlari kerak.
fikr aytgan talabalarni aniqlanadi.
"Debatlar" asosida darsni tashkil etishdan asosiy maqsad muammo 35
yechimini topishda talaba o‗z yondashuvining to‗g‗riligiga o‗zgalarni ishontirishdir. O‗z fikrini aniq va lo‗nda bayon etish, buning uchun to‗g‗ri dalil va xulosa topish ko‗nikmasini shakllantirishda "debatlar" samarali metod hisoblanadi.
Kasbiy amaliyotni endigina boshlagan yuristlarga diskussiyalarda, omma oldida chiqishlarida ushbu metod o‗z pozitsiyasini argumentlashga yordam beradi. Undan o‗z fikrini aniq, lo‗nda va qisqa qilib shakllantirish va ifodalashga o‗rganish uchun foydalaniladi. Qisqa tarzda so‗zga chiqish ―POPS formula‖ metodiga muvofiq 4 ta elementdan iborat, ya‘ni: P – pozitsiya (sizning nuqtai nazaringiz nimadan iborat) mening fikrimcha, bu..... O – asoslantirish (sizning asoslaringizni qo‗llab-quvvatlovchi sabab, nimaga asoslanyapsiz, pozitsiyangiz nimaga asoslanadi) – negaki..... chunki....... P – misol (siz keltirgan sabablarni asoslovchi faktlar) .... masalan, ........ S – oqibat (xulosa, nima qilish kerak, o‗z pozitsiyangiz .... shu sababli.... P – pozitsiya – ya schitayu, chto. (vashe tochke zreniya) O – obosnovanie – potomu, chto.. (dovod v podderjanii pozitsii) P – primer - .... naprimer .... (faktы) S – sledstvie - ………poetomu ……. (chto nado delat?) 2-4 ta gapdan iborat bunday so‗zga chiqishda o‗z pozitsiyangizni aniq ifoda etasiz va takrorlaysiz (xulosada), faqatgina bir argumentni keltirasiz, biroq u aniq shakllantiriladi va ifoda etiladi. Bunda quruq so‗zlashdan yoki opponent bilan ziddiyatga kirishi xavfidan saqlanasiz. ―POPS‖ formuladan foydalanish bilan chiqish 2-3 minut vaqt oladi, undan munozara uchun vaqt cheklangan vaziyada foydalanish qulaydir.
Bir-birlarini yaxshi tanimaydigan juftliklar tuzilib, ularga tanishib olishlari
36
uchun 5-7 minut vaqt beriladi. So`ng juftlikning har bir a`zosi butun guruhga o`z sherigi to`g`risdagi ma`lumotlarni biror qiziqarli faktni qo`shgan holda taqdim etadi. Bunda guruhdagi har bir kishi bitta odam bilan tanishishi kafolatlanadi. Bu usul ishtiokchilarga dadillik hissini beradi, biroq uni 25 kishidan ko`p guruhda qo`llash mumkin emas.
Har bir ishtirokchiga flomaster va katta qog`oz varog`i beriladi. Qog`oz to`rt qismga bo`linib, har biriga quyidagi axborotni yozish topshiriladi:
yuqoridagi chap burchakda: o`zini bir so`z bilan tasvirlasin yuqoridagi o`ng burchakda: nima bilan faxrlanishini yozsin
pastdagi chap burchakda: o`zi haqida qandaydir bir sirni oshkor kilsin (bu jiddiy sir bo`lishi majburiy emas, biroq shunday axborot bo`lsinki, u haqda ishtirokchilardan hech kim bilmasin)
pastdagi o`ng burchakda: o`z xobbisini chizib bersin. (Jadvalning katakchalarini guruh xususiyatiga qarab o`zgartirish mumkin) Hamma ishtirokchilar ishni tugatganlaridan keyin ular jadvalni oldlarida ushlab zalning o`rtasiga chiqishadi. U yoq- bu yoqqa o`tib ishtirokchilar bir-birlari bilan tanishadilar. Ishtirokchilar o`z ismlarini jadvallarga yozib, ularni devorga ilib qo`yishadi.
37
Ta‟lim usullarini ma‟lumotlarni eslab qolish natijalariga ta‟sir etishi
Tinglaganimizda, 5%
O‘qiganimizda, 10%
Ko‘rganimizda, 20%
Ko‘rib va tinglaganimizda, 30%
qilganimizda, 40%
o‘qiganimizda, yozganimizda suxbatlashganimizda,50%
o‘qiganimizda, taxlil qilganimizda yozganimizda,muhoka ma qilganimizda, namoyish qilganimizda, 75%
boshqalarni o‘qitganimizda, 90%
38
1.3. Kasb- hunar ko‟llejlarida zamonaviy darslarni tashkil etishning bugungi xolati
Bugungi kunda kasb hunar ko‘llejlarida darslarda yangi pedagogik texnologiyalar, interaktiv usullardan foydalanilgan xolda darslar o‘tkazilib borilmoqda bunga misol qilib biz Asaka pedagogika ko‘lleji o‘qituvchisi Gulnora Madumarovaning pedagogika darslarini misol qilib oldik. Pedagogik darsi 78 soat bo‘lib 1-bosqich o‘quvchilariga 2 semestr davomida o‘tkaziladi. Na‘muna sifatida jismoniy tarbiya yo‘nalishi 1-bosqich 32-33- guruhlarni tanladik. Bu guruhlarning biri nazorat va ikkinchi guruh tajriba guruh etib tayinlandi. Bunda 32- guruhga dars beruvchi o‘qituvchining darsini kuzatdik. Ko‘llej o‘quvchilaridan 1- bosqich 32-33- guruhlarini nazorat va tajriba guruhi sifatida oldik ushbu guruhlarda Pedagogika fanini o‘qitish bo‘yicha guruh talabalarini munosabatlarini aniqlash maqsadida quyidagicha anketa so‘rovnomalarini tarqatdik: 1. Pedagogika faniga qiziqasizmi ? 2. Pedagogika darslari sizningcha qanday o‘tilish kerak? 3. Pedagogika darsida axborot texnologiyalaridan foydalanish yaxshi samara beradimi? 4. Interfaol dars sizga yoqadimi? 5. Interfaol darslarni an‘anaviy darslardan farqi nimada? O‘tkizilgan tajribadan so‘ng quyidagicha natija olindi.
39
O‘zlashtirish darajalari Nazorat guruhi (32-guruh) Tajriba guruhi (33-guruh) Tadqiqot o‘tkazilishidan oldingan natijalar % Tadqiqot o‘tkazilishidan oldingan natijalar %
Yuqori
50
48
O‘rta
30
26
Past
20
28
Guruxlarda o‘tkazilgan tajribalar natijalari yuqoridagi jadvalda keltirilib o‘tildi. Bunga asoslanib dastlab o‘quvchilarni darslarni o‘zlashtirishlari o‘rganilganda nazorat guruhi(32-guruh)dagi o‘quvchilarning 50%i yuqori natijada, 30%i o‘rta natijada, 20%i esa past natijada berdi. Tajriba guruhi (33-guruh) deb tanlab olingan guruhda esa dastlabki o‘rganilganda o‘quvchilarning 48%i yuqori natijada, 26%i o‘rta, 28%i esa past natijalar berdi. Olingan natijalarga suyangan holda quyidagicha yutuq, kamchiliklar aniqlanib navbatdagi vazifalar belgilab olindi. Ular quyidagilardan iborat:
Yutuqlari: 1. Dars jarayoni talab darajasida tashkil qilindi. O‘tilgan darsni mustaxkamladi. 2. Darsning nazariy uslubiy ko‘rsatkichlari va ta‘minoti talab darajasida Yangi mavzuni tushuntirib berdi. 3. Darsning ilmiylilik darajasida dolzarb masalalarni taxlili keltirildi. Berilgan vaqtdan to‘g‘ri foydalanaoldi. 4. Mavzuning mohiyatini o‘quvchilar to‘la ilg‘ab olishga harakat qildilar.
40
5. Darsda talabalarni faolligi o‘rtacha bo‘ldi. 6. Mavzuga oid yangi o‘quv adabiyotlar talabalar e‘tiboriga yetkazishga harakat qilindi. 7. Dars qisman zamonaviy shakilga qaratildi. 8. Dars jarayonida interfaollik darajasi o‘rtacha bo‘ldi. 9. Darslarda axborot texnologiyalari qo‘llash va foydalanishga harakat qilindi. 10. Darsda zamonaviy o‘qitish texnologiyalarini joriy etish va qo‘llashga xarakat qilindi. 11. Darsning tarbiyaviylik darajasi o‘rtacha bo‘ldi. 12. Dars sifat darajasida talabga javob berish imkoniyatlari bo‘ldi. Kamchiliklari: 1. Darsda nazriy uslubiy ta‘minotlar yetarli emas. Darsda ilmiylik darajasida mavzuga oid dolzarb masalalar to‘la ochib berilmadi. Dars davomida talabalar mavzularning mohiyatini to‘la ilg‘ab yetmadilar. Darsning samaradorligi pas natija berdi. 2.
Dasda talabalarning faolligi darajasi yuqori emas. 3.
Darsni interfaollik darajasi ham yuqori bo‘lmadi. 4.
Darsda axborot texnologiyalari va pedagogik texnologiyalardan to‘la samarali foydalanilmadi. 5. Dars sifatni oshirish uchun yangi o‘qitish jarayoniga etiborni kuchaytirish kerak. Belgilangan vazifalar: 1. Darsni zamonaviy dars talablari darajasiga olib chiqish yo‘lida dars talablari me‘yorlariga to‘la amal qilish lozim. 2.
Darsning nazariy uslubiy ta‘minotini yangi axborotlar bilan ilmiy tadqiqot ishlari yangiliklari, so‘nggi erishilgan yutuq va tajribalarga tayangan xolda tashkil etish lozim. 3.
Darsning ilmiylik darajasida talabalarga nazariy bilimlarni ilmiy manbalar asosida amaliyotga bog‘lagan xolda tushuntirib berishni tizimli tashkil 41
etish lozim. 4.
Dars jarayonida so‘nggi yangi o‘quv adabiyotlari manbalaridan to‘la foydalanishni joriy qilish kerak. 5. Darsda axborot texologiyalari, yangi pedagogik texnologiyalar, yangi o‘qitish strategiyalarining meto‘dikasini chuqur o‘rgangan xolda ta‘lim jarayoniga joriy qilish samarasini oshirish lozim. 6. Tajriba o‘tkazilayotgan guruhlarda ta‘lim jarayonida o‘qitishning samarali usillarini joriy etishni
tizimli tashkil
qilish va
samaralilarini strategiyalarni foydalanish lozim hamda olingan natijalarni tahlil qilish, monitoring o‘tkazish va samarali natijalarni ommalashtirish kerak. Ushbu tadqiqot natijasiga ko‘ra kasb-hunar kollejlarida talabalarni barkamol inson qilib tarbiyalashni yanada takomillashtirish uchun quyidagi vazifalar belgilab olindi: Tajriba guruxi ya‘ni 33-guruxga dars o‘tish jarayonlarini tashkil etishda o‘zaro bir birini o‘qitish usulidan foydalanib darslarni o‘tishni tavsiya etdik. Nazorat guruxiga har doimgi darslar qanday tashkillashtirilgan bo‘lsa shunday darslar o‘tilaverdi. Tajriba guruxiga esa biz tavsiya bergan usulda darslar o‘tildi. Tadqiqotlar o‘tkazishimizdan oldin olingan natijalar, huddi biz nazarda tutgan natija berdi va o‘quvchilarni o‘zlashtirish natijalari ko‘tarilganlgini aniqladik.
I BOB BO‘YICHA XULOSALAR Ilmiy taxlil va o‘tkazilgan tajribalar natijasiga tayangan xolda quyidagicha xulosalar chiqarildi: 1. Barkamol shaxs tarbiyasida respublika prezidentining Farmon va Qarorlari asosida olib borilgan ishlar o‘z samarasini bermoqda. 2.
Ilmiy taxlil natijasiga ko‘ra olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar asosida ta‘lim jarayonini tashkil etish va barkamol shaxs tarbiyasini ro‘yobga chiqarish jarayoni tizimli tashkil etilish orqali erishiladi. 3.
Zamonaviy dars va unga qo‘yilgan talablar asosida ta‘lim jarayonini tashkil etish muhim sanaladi. 42
4. Ta‘lim jarayonida zamonaviy o‘qitish texnologiyalari axborot texnologiyalari yangi
pedagogik texnologiyalarni qo‘llash orqali ta‘lim samaradorligini oshirish hamda barkamol shaxs tarbiyasini olib borish imkoniyatlari ortadi. 5. Barkamol shaxs tarbiyasida yuqori kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lgan mutaxasislarning ishlashi hamda yangi pedagogik texnologiyalarni qo‘llangan darslarning tashkil qilinishi ko‘zlangan maqsadga erishish garovi sifatida qaraladi.
|
