Andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va botanika kafedrasi

2.2 FUSARIUMOHYSPORU
Mdegan vakilig‘o‘za, zig‘ir, sabzavot va ba’zi manzarali o‘simliklarning ildizida yashab, fuzarin kislotasini ajratadi. Bu kislota o‘simlik to‘qimalariga zararli ta’sir ko‘rsatib, hujayralarni turgorlik xususiyatini buzadi. Natijada o‘simlik avval so‘lib, keyin quriydi.

Takomillashmagan zamburug‘larning spora hosil qilishi.

1. 
   gifomitsetnamolarning konidiya bandlari, 2-melankoumnomalar (stroma),
   

3-sferopsidnomalar (piknida)

3. Ko‘rilganlarning barchasini rasmlari albomga chizib olinadi.

Lishayniklar organizmlarning o‘ziga xos guruxi bo‘lib, tanasi 2 xil komponetdan; ya’ni, avtotrof fikibiont (guiutlar) va geterotrof mikobinot (zambururlar) dan iboratdir. Ular birgalikda morfoloanatomik, fiziologik, piatomik, yekologik va sifat jixdtdan mustak,il x,ayot kochiruvchi zambururlar va suvutlardan fark; k,iladigan, mgoia simbioz organizm x;osil k,iladi. Leshayniklarning vegetativ tanasi-ta,ishmi (katganasi) boshk,a tuban usimliklarniki kabi barg, poya va ildizga dnfferensiyalanmagan (ajralmagan). Rangi turli iigmentlarga borlik, bulib, kulrang, yashil, kunrir, jigarrang, sarik;,k,oramtir yoki tuslarga bulishi mumkin. Kupincha lishayniklarni moxlar bilan chalkashtiradilar, ammo ular tipik yashil rangining yukdigi va tanasining o[)[‘anlarga bulinmaganligi bilan moxlardan fark, k,iladi.
Lishayniklarning ikki xillik tabiati XIX asrning (Yu-yillarid nemis botanigi S. Shvendener tomonidan ochilgan. Bunday tuzilishning isboti sifatida kuyidagi bplgilarni kursatish mumkin. 1. lishayniklarning morfolo- anatomik tuzilishi shuni kursatadiki, ularning fikobiontlari suvutlardan, orasidagi rangsiz iplar, ya’ni mikobinotlar yesa zamburur giflaridan tashkil topgan. 2. fikobinotlar bilan mikobinotlar urtasida genetik «lokdlarning yukdigi; 3. lishayniklartarkibidan suvuti oki zambururni alox,ida ajratib olishi imkoniyati borligi sun’iy mux,itda lishayniklartarkibidagi zamburur snoralaridan va alx,ida lishayniktallomini x,osil k,ilish mumkin.
Lishayniklarning kupchilik fitobinotlari yashil suvutlarga, kamrokdari yesa, Ko’k-yashil suvutlarga tegishli. Lishayniklar tarkibidagi suvutlar mustak,il x,ayot kechiruvchi suvutlarga nisbatan ancha uzgarishlarga uchragan.masalan, lishayniklar kattanasidagi suvutlarda shilimshik, jildlar shakllanmaydi. Zapas ozik, moddalarning tuplanishi kamayadi, xujayra x,ajmi ortadi. Lishayniklarning kaloniya va ipsimon suvutlari kupincha aloxida xujayralarga ajralib ketadi.
2.3 Suvo‘tlarni tabiatdan yig‘ish va saqlash usullari.
Suvo‘tlar - o‘simliklar dunyoning ichida xilma-xil tuzilishga ega, yirik guruhi hisoblanadi. Ular ichida birhujayrali, ipsimon tallomli, shoxlangan «bargli» vakillari uchraydi. Chuchuk suvhavzalarida uchraydigan suvo‘tlarning plankton, bentos, perifiton kabi vakillarini yig‘ish va o‘quv materiali sifatida saqlashni turli xil uslublari mavjud.
Chuchuk suvlarda uchraydigan suvo‘tlarni turli sharoitlarda va turli fasllarda yig‘sh mumkin. Buning uchun suvo‘tlarni qaysi fasllarda uchrashini bilish muxim ahamiyatga ega.
Chuchuk suvlarda uchraydigan ossillyatoriyalar, zignema, mujotsiya, spirogira kabi ipsimon, xlorella, ssenedesmus, ankistrodesmus bir hujayrali suvo‘tlar va ba’zi diatom suvo‘tlar planktonda uchraydi. Bu suvo‘tlarni juda sekin oqadigan soy, ko‘llar va hovuz suvlaridan 75-76 M markali plankton to‘rga maxsus halka ostida shlanga o‘rnatilib oqimga qarshi suzdiriladi. 10-15 metrdan so‘ng turdagi suv plankton ostidagi shlangadan idishga tushiriladi. Turli chuqurlikdagi planktonlar maxsus betometrasboblari orqali yig‘iladi va bo‘lar ham idishlarga solinadi.
Kladafora, ulotriks, suv to‘rchasi kabi ipsimon va yirik kolonial suvo‘tlar tayoqlar chanchaklarva ilmoqli iplar yordamida olinadi va bular ham suvli idishlarga solib qo‘yiladi.
Suv yuzasida suzib yuradigan suzuvchi «lepeshka»larni oshxona qoshiqlari, «cho‘michlar» yordamida ham yig‘ib olish mumkin.
Qirg‘oqlar chetlaridagi turli buyumlarga (toshlar, tunika, yog‘och) sementlarga rizoidlari bilan yotilib yashaydigan, kattaligi bir necha millimetr keladigan suvo‘tlar (oltin tusli suvo‘tlar, sariq-yashil suvo‘tlar)ni skalpel, o‘tkir pichoq yoki ustora bilan qirib olinadi.
Xara, nitella kabi yirik shoxlangan suvo‘tlarni qo‘l bilan yulib olish yoki pichoq bilan kesib olish ham mumkin va bo‘larham suvli idishchalarga solib qo‘yladi. Xaralarni gerbariyqog‘ozida qo‘ritish mumkin. Ko‘k yashil suvo‘tlardan hisoblangan nostoklarnisuvi tiniq va toza tog‘qoylari tubidagi toshlar, yuksak o‘simliklarni poyasiga yopishgan holda yumaloq shilimshiq bo‘lib turgan koloniyalarini ko‘rish mumkin. Nostoklar bilan birga anabenalarniham bu koloniyalarda uchratish mumkin. Ularni o‘tkir pichoq va ustara bilan yopishgan substratdan ajratib olinadi.
Evglenalarni osti barg, turli chiqindilar bilan ifloslangan botqoqli xovuzlar va ariqlardan yig‘ish mumkin. Ular xarakatchan bo‘ladi.
Diatomlarni yilning barcha fasllarida ayniqsa, qishning ochiqkunlarida ko‘lmak suvlarda, daryo qirg‘oqlarini sayoz, oqmaydigan joylaridagi suv osti loylarini loyqatib, banka, kolba yoki probirkalarga solib olish mumkin.
Yig‘ilgan barcha namunalar og‘zi yaxshi berkitilmagan shisha idishlarga solib, formalinning 4% eritmasidan (100 mlG‘3-4 tomchi nisbatida) aralashtiriladi. Idishga maxsus yorliq yopishtirilib, unga suvo‘tlar terilgan joy, sana, yig‘gan kishining familiyasi yoziladi. Maxsus daftarga suvo‘tlarni ekologik ko‘rinishlari (bentos, plankton va boshqa) suv havzasini chuqurligi, suv va havo harorati, rN, qirg‘oqning suv o‘simliklari bilan qoplanish darajasi, qaysi soatlarda yig‘ilganligi aniq ko‘rsatilishi kerak.
Yig‘ilgan barcha na’munalar maxsus shkaflarda, quyosh tushmaydigan joylarda saqlanadi.
Ayrim yashil, ko‘k-yashil (xlorella, ankestrodesmus, ssenedesmus, nostok kabi) va diatom suvo‘tlarni laboratoriya sharoitida maxsus oziqa muhitlarida o‘stirish ham mumkin.
Ko‘k - yashil suvo‘tlar ifloslangan suv havzalarida nam tuproqda, daraxt po‘stloqlarida, toshlar yuzasida issiqbuloqlarda va boshqa muhitlarda o‘sadi.
Ko‘k-yashil suvo‘ttoifalar 3 ta ajdodga bo‘linadi: Xlorokokksimonlar (Chlorotsotssales), Xamesifonsimonlar (Chamesiphonopyseatse) va
Gormogonsimonlar (Hormogoniopyseatse).