Andijon mashinasozlik instituti I. M. Sirojiddinova o. X. Pulatova «kasbiy psixologiya»

1. Rasm. U. Xyuit boʻyicha «Men-kontseptsiyasi»ning toʻrt tarkibli tuzilishi 
2. «Aks ettirilgan Men» ijtimoiylashuv jarayonida paydo boʻladi. Bu tasavvurlar 
yigʻindisi boshqalarning biz haqimizdagi fikrlaridir. Individ boshqalarga qarab, oʻz 
harakatlariga muntazam ravishda oʻzgartirishlar kiritib turadi. Boshqalar uning 
uchun ijtimoiy oyna vazifasini bajaradi.

---

72 
3. «Boshqalar kutgan Men» – bu mening fikrimcha, boshqalar menda koʻrmoqchi 
boʻlganlari, mendan kutayotganlari. Bunda ikkilangan aks ettirishni ta‘kidlash 
lozim: menda haqiqatdan ham koʻrmoqchi boʻlgan xususiyatlar emas, mening 
fikrimcha, koʻrmoqchi boʻlganlardir. Koʻp hollarda «Kutilgan Men» sohasini ota-
onalar belgilaydi. Ba‘zan ular oʻz farzandlariga bu haqda toʻgʻridan toʻgʻri 
gapiradilar («Haqiqiy musiqachi boʻlib etishishingni orzu qilaman (olim, shoir va 
sh.oʻ.)»).Odatda, «Kutilgan Men» biz uchun obroʻli boʻlgan insonga yoʻnalgan 
holda tuziladi. Bu ota, ona, qarindoshlar yoki doʻstlardan biri, ba‘zida ustoz ham 
boʻlishi mumkin. Bu insonning obroʻsi qanchalik kuchli boʻlsa, uning 
kutilganlariga nisbatan yoʻnalish ham shunchalik kuchli boʻladi.
4. «Koʻrgazmali Men» yoki «Namoyishkorona Men» katta tantanalarda oʻzining 
egallab turgan darajasini koʻrsatish, alohida koʻrinish uchun kiyiladigan koʻchalik 
koʻylakni eslatadi. «Na Men» – bu boshqalarda yaxshi taassurot qoldirish uchun 
koʻrsatiladigan hulq-atvor aktlari yigʻindisi. Bunga, shuningdek, biz oʻz darajamiz 
yoki ijtimoiy rolimizdan qat‘iy nazar bildiradigan qarashlar, gʻoyalar, hulq-atvor 
odati va shu kabilarni kiritish mumkin.
5. «Uydagi Men» koʻchalik koʻylakni yechib, hulq-atvorning koʻrgazmali 
odatlarini tashlab, boʻshashganda namoyon boʻladi. Masalan,gerdaygan general 
doimo unga boshchilik qilib, hatto, ovozini koʻtaradigan ayolining itoatkor 
qoʻgʻirchogʻiga aylanadi. Yoki yuvosh ziyoli muhandis uyidagi ayoli va bolalarini 
qiynaydigan zolimga aylanadi.
6. «Samimiy Men» - eng yaqin odamlardan ham sir tutiladigan «Uydagi Men»ning 
yashirin qismi. Har birimizda, hatto, yaqin odamlarimizdan yashiradigan sirlarimiz 
topiladi. U oʻzimiz yakka qolganimizda ochishga imkon berishimiz mumkin 
boʻlgan, qachondir sodir etilgan va kechirib boʻlmaydigan xatolik hisoblanadigan, 
anglanmagan va boshqalar tomonidan qoralanadigan istaklar (ayniqsa, jinsiy) va 
boshqalar kabi yomon odatlardan shakllanadi. Boshqacha aytganda, bu biz 
boshqalarda ta‘na qiladigan, lekin oʻzimiz namoyon qiladigan harakatlar va 
qirralar uchun zahiradir.

---

73 
«Men»ning oxirgi uch turi ma‘lum koʻrinishda bir-biri bilan yoki oʻzaro bogʻliq 
boʻladi. «Men»ning boshqa turlariga qaraganda, ularning oʻzaro bogʻliqligi 
kuchliroqdir. Quyidagi belgilanishlarni kiritamiz:
- «Na-Men» - «Namoyishkorona Men»;
- «Uy-Men» - «Uydagi Men»;
- «Sa-Men» - «Samimiy Men».
Ular bunday tartibda boshqalarga ishonch bildirish va sir tutilgan haqiqat 
darajalarining kamayishi boʻyicha joylashtirilgan. Masalan, koʻpchilik bizning 
«Na-Men»imizni koʻproq, «Sa-Men»imizni esa kamroq biladilar. Lekin eng 
haqqoniy «Men» «Sa-Men», eng yanglish esa – «Na-Men». Oʻrtada yyetarlicha 
haqqoniy va yaqin odamlarga tanish boʻlgan «Uy-Men» joylashadi.[1]
Shunday qilib, xulosa qilish mumkin: «Men»imiz bilan qanchalik kam odam 
tanish boʻlsa, u haqdagi ma‘lumot shunchalik haqqoniy boʻladi.
Inson boshqalardan yashiradigan sohasi 
«Na-
Men» 
«Uy-
Men» 
Inson boshqalarga oʻzi haqida bilishga ishonch bildirishi sohasi 
«Sa-
Men»