Andijon mashinasozlik instituti I. M. Sirojiddinova o. X. Pulatova «kasbiy psixologiya»

3.4. Kasblarni psixologik tizimlash 
Kasbiy faoliyat jarayonida muvaffaqiyatga erishishda mutaxassisning shaxsiy 
xususiyatlari muxim rol uynadi. Xayotiy muvaffaqiyatga erishish uchun zarur 
boʻlgan koʻplab shaxsiy sifatlar xaqida V.Kroford oʻzining ―Suxbat va munozara‖ 
kitobida Konfutsiyning goyasiga tayanib, dustonalik, donolik va botirlikni 
kursatadi. Muallif odamga ishida muvaffakiyat erishish uchun nima yetishmaslgini 
aniklash uchun kizikarli metodikani ishlab chikdi. V.Kroford xozirgi zamon 
mutaxassisi muvaffakiyatga erishish uchun koʻrsatilgan 3 ta tushunchadan tashkari 
kasbiy maxorat xam kerakligini aytib oʻtdi. Xozirgi zamonaviy tadqiqotlar 
muvaffaqiyatga erishish uchun quyidagi asosiy shart-sharoitlarni koʻrsatadi: - 
mutaxassis oʻziga ishongan boʻlishi kerak; - maqsadga erishishga kuchli intilish 
kerak; - nimaga erishish istagini anik bilishi kerak; - ishga pozitiv yunalganlik; - 
omad aloxida muvaffaqiyatlarni koʻra bilish va shu paytda quvonch va baxtni xis 
etish zarur. Tadkikotlar natijalariga kura odamning xayoti va kasbiy faoliyatidagi 
muvaffaqiyat urtasidagi uzviy bogliklik borligini kursatadi. Yuqorida koʻrsatilgan 
kamchiliklarini kasblar konstruktori mutaxassisligini kiritish bilan bartaraf etish 
mumkin. Ular yangi kasblarni loyixalashtirish, mexnat mazmunini va maqsadini 

---

59 
aniqlash, ma‘lumot, malaka darajasi mexnat sharoiti masalalarini yangilanishlari 
mumkin edi.
Kasb tanlashga tayyorlikning psixologik jixatlari va kasbiy diagnostika 
muammolariga doir tadqiqot ishi K.B.Qodirov tomonidan olib borilgan. Bunda 
asosiy qoida kasbiy yoʻnalganlik umuman moyilliklarda, qiziqish va qadriyatlarda 
ifodalanib, kasbiy rivojlanishning mazmuniy tomoni sanaladi. Kasb tanlash 
chogʻida psixologik tayyorgarlik yoki yetuklik kasbiy oʻzini oʻzi anglashning 
muxim omili boʻlib, kasbni toʻgʻri tanlashga yordamlashadi va kuch, barqarorlik, 
keskinlikda namoyon boʻladi, bu onglilik, mustaqillik bilan ta‘minlanadi va kasbiy 
tanlovning formal-dinamik jixatiga kiradi. Shunday qilib, kasbiy tanlovning barcha 
mazmuniy va formal-dinamik jixatlari, umuman shaxsning kasbiy rivojlanishi 
ma‘lum strategiyasi shakllanishiga kumaklashadi. Shu bilan birga K.B.Qodirov 
tadkikotining emperik kismi ma‘lumotlariga asoslanib xulosa qiladiki, intellektual 
qobiliyatlar, shaxs motivlari, yoʻnalganlik, moyillik tendentsiya va boshqalar bilan 
uzviy bogʻliklikda boʻlib, yoshlarning kasbiy tiklanish asosi sanaladi. Shaxs atrof-
muxitga, qadriyatlarga, faoliyat turlari mazmuniga tanlab, shu jumladan, oʻz aqliy 
imkoniyatlariga muvofiq munosabatda boʻladi.