Andijon mashinasozlik instituti I. M. Sirojiddinova o. X. Pulatova «kasbiy psixologiya»

Jismoniy nuqtai nazarga koʻra, «Men-konsepsiyasi» odam tanasi va 
organizmining psixofiziologik va anatomik xususiyatlarida: koʻrish, eshitish, 
ogʻirlik, jins, boʻy oʻlchami va boshqalarda namoyon boʻladi. Bularga yana 
kiyinish rusumi, yoqtirgan avtomobil rusumi, uy-joy turi, yashash hududini kiritish 
zarur.
Akademik nuqtai nazarga koʻra, «Men-konsepsiyasi» maktabda olingan 
baholar va erishilgan yutuqlar, oʻqishga boʻlgan istak va malakalar, va shu 
kabilarda ifodalanadi. Odatda, ular ikki darajaga boʻlinadi: a) matematika, 
adabiyot, chet tillar va boshqa fanlar boʻyicha erishilgan yutuqlarning qay darajada 
yaxshi va yuqoriligida namoyon boʻladigan akademik yutuqlarning umumiy 
jihatdan baholanishi; b) shaxsiy yutuqlarning bir xil ijtimoiy guruh yoki bir 
avlodga mansub boʻlgan boshqa odamlarning yutuqlari bilan qiyoslashtirish 
asosida shakllanadigan akademik yutuqlarning ijtimoiy jihatdan baholanishi.
Ijtimoiy nuqtai nazarga koʻra, «Men-konsepsiyasi» atrofdagi odamlar bilan 
– oila doirasida, qoʻshnilar orasida, ishxonada oʻzaro munosabatlarning 
oʻrnatilishiga bogʻliq boʻladi.[2]
Ijtimoiy «Men» bizning boshqa odamlar, jamiyat hayotiga kirgan holda bu 
jamiyatga nisbatan ba‘zi bir majburiyatlarni bajarishimiz, boshqacha aytganda, 
ijtimoiy rollar: oʻquvchi, oʻgʻil-qiz, doʻst, sportchi, a‘lochi, yigit, qiz bolaning 
rolini oʻynaganimiz yuzasidan paydo boʻladi. Biz boshqa odamlar bilan rollar 
darajasidagi muloqotda juda koʻp vaqtimizni oʻtkazamiz.

---

71 
Trans shaxsiy nuqtai nazarga koʻra, «Men-konsepsiyasi» hayot mazmuni 
muammosini hal etishga mas‘ul boʻlganligi, inson diniy qarashlari yoki ularning 
mavjud emasligi bilan bevosita bogʻliqligi sababidan muhimdir.
Har bir «Men» tamoyillar, mulohazalar, ahloqiy qoidalar, maqsadlar, 
motivatsiyalarning yaxlit tizimidir. Balki, har bir «Men» oʻz tiliga egadir. Bunday 
tillar qatoriga harakatlar, ishoralar, mazmunlar, ichki nutq tillari kiradi (2 rasm).
Umuman olganda, odamning nechtagacha «Men»i boʻlishi mumkin? Keling, 
yuqorida keltirilgan ba‘zi «Men»larni sanab oʻtamiz.
1. «Sub’ektiv (nohaqlik) Men» – bu da‘vogarlik darajasi, yutuqlar 
motivatsiyasi, oʻzini yuzaga chiqarishga intilish, shuningdek, oʻz qobiliyatlarini 
boʻrttirib koʻrsatish. Bunday «Men»ning yana bir turi sifatida tugʻma qirra – 
boshqalar harakatini notoʻgʻri tushuntirish, shaxsiy sifat va layoqatlarini oshirib 
koʻrsatishdan iborat «sevimli Men» namoyon boʻladi.