Andijon viloyati andijon mashinasozlik instituti

ANDIJON VILOYATI ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI

IB va KT fakultieti TJICHAB yo`nalishi

K 17-20-guruh 3-kurs talabasi

Qobulov Omadjonning ‘Kasbiy psixologiya’

Fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

MAVZU:Motivlar va ularning turlari

• BU- ehtiyojni qondirish bilan bog'liq faoliyat uchun motivatsiya. Motiv - faoliyat yo'nalishini rag'batlantiruvchi va aniqlovchi tanlov - bu ehtiyoj mavzusi. Motivatsiya - bu harakatni keltirib chiqaradigan motivatsiya. Chet el psixologiyasida xulq -atvorni tartibga solishda motivning tabiati va funktsiyalarining bir qancha xususiyatlari aniqlandi 1. Motivning rag'batlantiruvchi va yo'naltiruvchi funktsiyasi. 2. Inson xulq -atvorini ongsiz motivlar bilan aniqlash. 3. Motivlar ierarxiyasi. 4. muvozanat va taranglikka intilish - bu erda motiv faqat energetik tarzda tushuniladi. (K. Levin nazariyasi, hedonistik nazariyalar). Rus psixologiyasi bu yondashuvni motivni faoliyat va ong kontekstidan ajratish uchun tanqid qildi. Leontiev faoliyati nazariyasida, qidiruv faoliyati jarayonida ehtiyojlarni amalga oshirish va shu bilan uning ob'ektlarini ehtiyojlar ob'ektiga aylantirish motiv paydo bo'lishining umumiy mexanizmi sifatida qaraladi. Demak: motivning rivojlanishi voqelikni o'zgartiradigan faoliyat doirasini o'zgartirish va kengaytirish orqali sodir bo'ladi. 

Insonda motivning rivojlanish manbai moddiy va ma'naviy qadriyatlarni ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonidir. Otnogenezdagi bunday potentsial motivlar ma'lum bir jamiyatga xos bo'lgan qadriyatlar, ideallar, manfaatlar bo'lib, ular ichki holatga kelganda rag'batlantiruvchi kuchga ega bo'ladi va motivga aylanadi. Bu motivlar ma'noni shakllantirish funktsiyasini bajaradi, ya'ni ongda aks ettirilgan voqelikka shaxsiy ma'no beradi. Ma'noni shakllantirish funktsiyalari shaxsning umumiy yo'nalishini nazorat qilish bilan bog'liq. Xulq -atvorni rag'batlantiruvchi rag'batlantiruvchi motivlar ham mavjud. Ular juda kuchli bo'lishi mumkin, lekin motivlar to'qnashganda, sezgi hosil qiluvchi motivlar ustunlik qiladi. Boshqarish funktsiyasi motivlar bilan bevosita emas, balki xatti -harakatlarning "emotsional tuzatish" mexanizmi orqali amalga oshiriladi. Tuyg'ular nima bo'layotganining shaxsiy ma'nosini baholaydi va agar bu ma'no motivga mos kelmasa, ular shaxs faoliyatining umumiy yo'nalishini o'zgartiradi - motivning maqsadga o'tishi (masalan, imtihon uchun kitob o'qish). 

Motivlarni tasniflash uchun mumkin bo'lgan asoslar

• 1) Haqiqiy motivlar - nima qilinmoqda (professional tanlov, bo'sh vaqt). Potentsial - bu harakatni tashkil qila oladiganlar. Inson hayotining mumkin bo'lgan variantlarini aniqlang. Ammo ijtimoiy sharoit o'zgarishi mumkin, keyin esa motivlar o'zgaradi. Motivlar o'zgarganda, odam qanday bo'ladi. Qachonki sharoitlar va boshqalar ta'sirida o'zimiz uchun yoqimsiz tanlov qilishga majbur bo'lsak, potentsial motivlar katta ahamiyatga ega bo'ladi (nevrozlar, chekinishlar).2) Etakchi va ikkilamchi motivlar. Shaxsning motivatsion sohasi ierarxikdir. Faoliyat bir nechta motivlarga asoslangan. Inson faoliyati polimotivlanadi, ya'ni. bir vaqtning o'zida ikki yoki undan ortiq motivlar bilan tartibga solinadi.

Motivlarning turlari va vazifalari

Inson faoliyati bir emas, balki bir nechta sabablarga asoslanadi. Motivlar harakatni qanchalik aniqlasa, motivatsiyaning umumiy darajasi shuncha yuqori bo'ladi. Ko'p narsa har bir motivning harakatlantiruvchi kuchiga bog'liq. Ba'zida bir motivning kuchi bir nechta motivlarning ta'siridan ustun turadi. Biroq, aksariyat hollarda, motivlar qanchalik ko'p bo'lsa, motivatsiya shunchalik kuchli bo'ladi. Agar siz qo'shimcha motivlardan foydalana olsangiz, motivatsiyaning umumiy darajasi oshadi. Keling, motivlarning asosiy turlarini ko'rib chiqaylik.

Ba'zida o'z-o'zini tasdiqlash istagi obro 'motivatsiyasiga (yuqori ijtimoiy maqomni olish yoki saqlab qolish istagi) bog'liq. Shunday qilib, o'z-o'zini tasdiqlash, o'zining rasmiy va norasmiy maqomini ko'tarish, shaxsiyatiga ijobiy baho berish istagi odamni jadal ishlashga va rivojlanishga undovchi muhim motivatsion omil hisoblanadi. Boshqa odam bilan tanishishning sababi - qahramon, but, obro'li odam (ota, o'qituvchi va boshqalar) kabi bo'lish istagi. Bu motiv ish va rivojlanishni rag'batlantiradi. Bu, ayniqsa, boshqa odamlarning xatti -harakatlaridan nusxa ko'chirishga urinayotgan o'smirlar uchun to'g'ri keladi. Butga o'xshab qolish istagi xatti -harakatlarning muhim motividir, uning ta'siri ostida odam rivojlanadi va yaxshilanadi. Boshqa odam bilan identifikatsiya qilish, butdan energiyaning ramziy "qarz olishi" tufayli shaxsning energiya salohiyatining oshishiga olib keladi

• Ba'zida o'z-o'zini tasdiqlash istagi obro 'motivatsiyasiga (yuqori ijtimoiy maqomni olish yoki saqlab qolish istagi) bog'liq. Shunday qilib, o'z-o'zini tasdiqlash, o'zining rasmiy va norasmiy maqomini ko'tarish, shaxsiyatiga ijobiy baho berish istagi odamni jadal ishlashga va rivojlanishga undovchi muhim motivatsion omil hisoblanadi. Boshqa odam bilan tanishishning sababi - qahramon, but, obro'li odam (ota, o'qituvchi va boshqalar) kabi bo'lish istagi. Bu motiv ish va rivojlanishni rag'batlantiradi. Bu, ayniqsa, boshqa odamlarning xatti -harakatlaridan nusxa ko'chirishga urinayotgan o'smirlar uchun to'g'ri keladi. Butga o'xshab qolish istagi xatti -harakatlarning muhim motividir, uning ta'siri ostida odam rivojlanadi va yaxshilanadi. Boshqa odam bilan identifikatsiya qilish, butdan energiyaning ramziy "qarz olishi" tufayli shaxsning energiya salohiyatining oshishiga olib keladi

Foydalanilgan adabiyotlar

• G`oziev E oliy maktab psixologiyasi.
• G`oziyev E psixologiya T,1997.
• Gamezo M. V. Domashenko I.A.Atlas psixologiya-M
• 1986…
• Karimova V.M psixologiya …T 2002