Аннотацияси

 
2. Нефт конларини чуқурлик насослари ёрдамида ишлатиш
Қатлам босими фавворали усулда ишлатиш учун етарли 
бўлмаган нефт конларининг асосий қисми штангали қудуқ насослари 
ёрдамида ишлатилади. Бу турда ишлатиш жараёнининг жиҳозлари ва 
уни хизмат қилишининг соддалиги, қудуқларнинг жиҳозланиш 
харажатларини катта эмаслиги, қудуқнинг нефт дебити бир неча 
килограммдан бир неча ўн тонна бўлганда, қудуқни ишлатишнинг 
иқтисодий кўрсаткичларининг юқори бўлиши билан ажралиб туради. 
Штангали чуқурлик насослари ёрдамида чуқурлиги 3000 
метргача бўлган қудуқлардан нефт қазиб олиш мумкин. Чуқурлик –
насослари ёрдамида қудуқларнинг ишлатиш асосан ўртача дебити 
(30-40 т/кун-гача)ва кам дебитли (1т/кун-гача) нефт қудуқларда ҳам 
қўлланилади. 
Чуқурлик штангали насоc махсус конструкцияли плунжерли 
насос кўринишидадир. Насослардаги узатмали ҳаракат ер усти орқали 
штанга тизмаси орқали амалга оширилади.Шунинг учун ҳам бундай 

---

12 
насослар чуқурлик штангали насослар деб аталади. 
1-расм. Штангали чуқурлик насосини қурилмасини ишлатиш схемаси. 
1-чуқурлик насос плунжери; 2-плунжер насоси; 3-штанга; 4-НКҚ; 5-
учталик; 6-сальник; 7-тебратиш дастгоҳининг мувозанатлагичи; 8-
калпак; 9-шатун; 10-кривошип; 11-электрдвигател; 12-редуктор.
Штангали насос қурилмаси (1-расм) чуқурлик плунжер (1) 
насосидан тузилган бўлиб, НКҚ (4) орқали қудуқдаги динамик сатҳга 
туширилади. Тебратма дастгоҳ қудуқ устига ўрнатилиб, қудуқ усти 
жиҳозлари сальникли учталик (тройник) ва планшайбадан иборатдир. 
Қудуққа (3) штангаларда насос плунжери (2) туширилади. 
Юқоридаги штанга полировкали шток деб аталиб, (6) сальник 
орқали ўтиб, траверс ва эгилувчан арқон осилмаси ёрдамида тебратма 
дастгоҳ мувозанатлагич (7) бошчасига бириктирилади.
Тебратма дастгоҳнинг ҳаракатланиши электрдвигател узатма 
тизими ёрдамида амалга оширилади. Электрдвигател (11) тебратма 
дастгоҳни (12) редуктор, кривошип (1) ва (9) шатун ёрдамида (8) 

---

13 
мувозанатлагичдаги (мувозанатлилик) илгариланма ҳаракатни ҳосил 
қилади. Бу ҳаракат (3) тизма штанги орқали насос плунжерига (2) 
узатилади. Қудуқ устига (5) учлик (тройник) ўрнатилган бўлиб, унга 
нефт қудуқдан кириб келади. 
Учталикнинг юқори қисмида сальникли қурилма бўлади, у 
орқали юқори штанга (полировкали шток) ўтказилган ва у қудуқ 
устининг герметиклигини таъминлайди ҳамда насос қурилмаси 
ишлаб турганда нефтни оқиб кетишига йўл қўймайди. Учталикнинг
ўрта қисмида ён отилмаси бўлиб, у орқали нефт қудуқдан отилма 
тизим чизиғига йўналтирилади. Чуқурлик насоси қуйидаги тартибда 
ишлайди. 
 
2-расм. Чуқурлик насосининг ишлаш схемаси 
а-плунжер юқорига ҳаракатланганда; 
б-плунжер пастга ҳаракатланганда. 
Плунжер (2) юқорига ҳаракатланганда (2-расм, а) пастки 
сурувчи клапан суюқлик устун босими таъсирида қувур орқа 
фазасига очилади ва нефт (суюқлик) насос цилиндрига кириб келади. 
Бу вақтда юқоридаги ҳайдовчи клапан ёпиқ бўлади. Шундай қилиб, 
унга насос-компрессор қудуқлардаги суюқлик устунининг босими 
таъсир қилади.

---

14 
Плунжер пастга ҳаракатланганда (2-расм, б) плунжердаги босим 
таъсирида насосдаги сурувчи клапан ёпилади, ҳайдовчи қудуқдаги 
клапан очилади ва суюқлик насоснинг цилиндридан кўтарувчи 
қувурларга ўтади.
Насоснинг тўхтовсиз ишлаши давомида, нефт-насос компрессор 
қувурларига кириб келади, қудуқ устигача кўтарилади ва учталик 
орқали отма чизиққа тўпланади.