Anushaxooning kirib kelishi vaqtida, Abdulazizxon Karminada (hozirgi Navoiy shahri) edi va devonbegi Iskandarbiy

Anushaxooning kirib kelishi vaqtida, Abdulazizxon Karminada (hozirgi Navoiy shahri) edi va devonbegi Iskandarbiy saroyga poytaxtni tashlab kelgan edi. U boshlab yaxshi jang qiladi. Afsuski, urushda nisbatan, notenglik bo’lganligi uchun bu odam sotqinlik qiladi dushman tomonga o’tib keladi. 126
Xon arkini qo’riqlash qoldirilgan Kamolbek qipchoq ham dushman tomonga o’tadi.
Ma’sum miroxur saroy Termziy xon yonida bo’lib, jang uchun barcha qo’lidan kelgan ishlarni qiladi. 128 bu jangda Xoja Samandar ham ishtork etganligini shu betda aytib o’tadi.
Shunday ogir bir xavfli vaziyatda Abdulkarim o‘g‘lon, Mas’um miroxur saroy Termiziy, Ne’matullo xoja, Shohtib xoja va Rahimberdi shigovul jaloiriylar haddan tashhari, favhulodda jasorat va hahramonlik, mardlik ko‘rsatib, dushman safini yorib kirdilar. 130B
Dushman ustidan g’alab qozoniladi. Dushman tomonga o’tib ketgan Iskandarbekni jazolamaydi. Sabab, shu urug’dan yana bir necha obroli shaxlar bore di. Ular bilan muamoga borishni xohlamagan. Ular Qorako‘l qo‘rg‘onida davlat ishlarini Allayorbiy, Chorjo‘yda esa G‘oyibnazarbiy bajaratgan edi.131
Shunday bir quvonchli vaziyatda parvonachi vazirasiga muyassar bo‘lgan Abdukarimboy nayman jannatmonand Samarqand viloyatini idora hilish baxtiga ega bo‘lgan edi. U boshhalarga nisbatan doimiy ravishda harbiy ittifohha hat’iy rioya qiladigan va juda katta. miqdordagi harbiy qurol-yarog‘, aslahalariga ega edi. U faqat qozoqlar va qoraqalpoqlardan iborat olti ming qurollangan yasoqni a’lo hazratlari ixtiyoriga olib keldi. U xon bilan uchrashish baxtiga eg‘a bo‘lgach, yo‘lda kechirgan hiyinchiliklarga qaramasdan, badkor dushman bilan bo‘layotgan urushga ishtirok etish uchun xohish bildirdi. A’lo hazratlari o‘z odatlariga ko‘ra, mehr-shafhat, xushmuomalalik bilan, bugun kechasi uyda qolib dam olish va erta bilan quyoshga o‘xshab chiqib, o‘z ixtiyoridagi yulduzlardek ko‘p sonli qo‘shini bilan davlatni chulg‘ab olgan zulmatni haydab, tarqatib yuborishni tayinladi.132
Ma’sum miroxur saroy Abdulazizxon bilan birga Haj amalini bajarish borgan amirlardan edi. Demak, ko’rinadi, saroy urug’ari yetarli darajada hurmatga ega bo’lgan.
Bakir xoja Juboriy ham u bilan borgan va jo’yboriylar bu davrda eng hurmatli insonlar qatorida bo’lgan. Uning harkatlari doim tahsinga sazavor bo’lgan.
Subhonquli Muhammad Bahodirxon Movarounnahr taxtiga o‘tirganidan so’ng, Samarqand ga Xoja Qulibiy o‘torchiga in’om qildi. Anushaxonning ikkinchi bor hujumi natijsida dushman tomonga o’tib ketgan sotqin sifatida gavdalanadi. Xon unga ikki bor xat yozadi. Ikki m arta ham kechrishini aytadi. Xatni Xoja Samandar Termziy olib boradi. Lekin kelishmaydi. 136
Nazarbiy qo‘ngirot ham g’oyibnazar bilan dushmanga qarshi kurashgan amirlardan. 137
Janggohning o‘ng tomonida tili o‘tkir Ne’matullaxoja, ahlli, donishmand beklardan Muhammadbek do‘rmon, Muhammad Rahimbek do‘rmonlar ham misli ko‘rilmagan mardlik va jasorat ko‘rsatdilar.
Rajibbiy kulon Anushaga qarshi kurashgan amirlardan. qipchoh urush avlodiga mansub qabila. 140
Xo‘shikabiy yuz S xonning yaqin sarkarladalaridan. U anushaxonga qarshi kurashda, Balx va Marvga hujumlarda xonga sadoqatini ko’rsatgnan.
146
Nur qo‘rgonini boshqarish Termizbek Jaloiriyga nasib etgan edi. Anusha bosqini paytida u shu tuman hokimi bo’lgan. Nur keyinchalik Nurota deb atalgan hozirgi Nurota tumani.
Jaloyir — turkiy mo‘gullarga taalluhli habilaning nomi bo‘lib, hadimgi jaloyir habilalariga mansub bo‘lgan kishilar. Hozir Fargona, Toshkent, Surxondaryo va boshha huddudlarda yashashadi. 147

Dabusiya qal’asida dushman bilan kop’ urushgan Odil miroxur ming xorazmiy liklarning bostirib kelayotganliklarini eshitib, o‘ziga qarashli Karmina hukumatining ho‘rgoni dushman qo‘liga o‘tib ketmasligi uchun ho‘rgon devorlarini va minorasini mustahkamlab, jangga tayyor bo‘lib turdi.148

Eraj eshikog‘aboshi do‘rmon, Niyoz qo‘rchiboshi qatog‘on, Jonibek cho‘hraboshi' qirg‘iz, Muhammad Murod mirzaboshi singari bahodirlar va boshqa sipohlar ham qoplonlardek na’ra tortib, jangga kirib, o‘tkir, dushman boshini tanidan judo hiluvchi hilichlari bilan hon to‘ka boshladilar.156
Odil miroxur ming u ham xon oldida turib u bilan ko’p janglarda qatnashgan amirlardan dri. bu paytda ming urug’lari ham sezilari tasirga ega bo’lgan. 167
Xo‘jamberdi miroxur saroy
Tangriberdibiy parvonachi

Allayorbiy devonbegi do‘rmonga jannatmonand Samarqand hokimligi in’om etilgan edi. Uning 4 o’gli bore di. Xon Tsohkentda jo’naydi. O’g’li Qalandarbek toshkentdagi Beshkent qal’asiga joylashgan O’rus sulton bilan til biriktiradi.

O’rus sulton yuz qabilasidan bo’lgan. 175
Yuqorida eslatilgan bu yuz urug‘ining amiri (O‘rus Sulton) g‘oyat pastlik, ahli zaiflik kasaliga yo‘lihhanidan ahvoli shu darajaga borib yetgan ediki, u yaxshilik, ezgulik tomon yo‘naltiruvchi so‘zlar bilan isyon, g‘alayonning ho‘zg‘alishga sabab bo‘ladigan so‘zlarni bir-biridan ajrata olmasdi.176
G‘oyibnazarbiy saroy yaxshi xulqi, odamshavandligi bilan xalq orasida juda katta obro‘-e’tiborga ega edi. Xonga daxldor bo‘lgan ishlarni bajarishda G‘oyibnazarbiy aslo xiyonat qilmas edi.180
Hijriy 1100 (melodiy-1689) yilda G‘oyibnazarbiy xudoning yerdagi soyasi, xalifa singari katta obro‘-e’tiborga ega bo‘lgan Subqonqulixonning farmoni bilan Xurosonga yurish qildi.180
Allaberdi saroy xuroson jangida qantnashgan.

Xo‘jamberdibiy dodxoh, shuningdek, Fozilbiy devonbegi yuz, O‘ztemurbiy qatag‘on, To‘hmabiy yobu va Begimuhammad dodxohlar xonga dushman bo‘lgan kimsalarni yolvorish, iltijo hilish bilan o‘z tomonlariga o‘tkazib, ular bilan birga hamjihatlik, yakdillik kamarini bellariga mahkam bog‘lab, o‘z muxoliflarini hirib tashlab, yo‘h hilish uchun kelishib oldilar.199

Maqmud qatog‘on xorazm xoni Arangxonga qarshi kurashgan qabilalardan. 207
Mahmudbiy qatogon tabiatiga xalq mol-mulkini talon- toroj qilib, harbiy o‘lja orttirish tamoman yot, begona bo‘lgani bois, shu kunning o‘zida uning lashkarlari va o‘zi g‘alaba bilan tantanali ravishda Buxoroga haytdilar va oliy hazratga uchrashish sharafiga ega bo‘ldilar.209
O‘ztemurbiyga o‘xshagan davr isyonchilari pushaymon bo‘lganliklaridan fuharolarining posboni bo‘lgan xon ostonasiga kelib, uning oyog‘iga yihilib tavba hildilar. Xon esa bunday ko‘rnamaklarni kechirmay, yer bilan yakson hil-
di, ya’ni o‘limga hukm etdi.
Yobu urug’I ham xonga qarshi bo’lgan. Tugma