Aqsh va Rossiyadagi stress statistikasining qiyosiy tahlili

AQSh va Rossiyadagi stress statistikasining qiyosiy tahlili.
Stress (ingliz tilidan tarjima qilinganida bosim,kuchlanish,tanglik)-odam va xayvonlarda kuchli ta`sirotlar natijasida sodir bo`ladigan o`ta xayojonlanish, asabiylik xolati. Kundalik hayotda "stress" tushunchasi odatda salbiy ma'noda ishlatiladi va uni insonning jismoniy va ruhiy salomatligiga putur etkazadigan halokatli kuch deb bilishadi. Agar kuchlanish juda katta bo'lsa, bu haqiqatan ham to'g'ri — tana bosimga dosh berolmaydi va "buzilishlar"paydo bo'ladi.
Stress omillari-bu odamlar moslashishi kerak bo'lgan voqealar va vaziyatlar (masalan, jamoat transportida sayohat qilish,o`zimiz xohlamagan vaziyatlarga tushish ,ishdagi kelishmovchiliklar va hakozolar).
Stress reaktsiyalari — bu stress omillariga jismoniy, psixologik va xulq — atvor reaktsiyalari (bizning misolimizda-asabiylashish, charchoq).
Shu munosabat bilan, stressli vaziyatlar odamning ushbu holatlarga bo'lgan munosabati va stressli vaziyatlarning ta'sirini kuchaytiradigan yoki kamaytiradigan oraliq omillar bo'lgan jarayon sifatida qaraladi.
Mamlakatimizda stressni boshqarish bo'yicha deyarli hech qanday ma'lumot yo'qligi sababli, men Amerika va Rassiya manbalaridan statistik ma'lumotlarni keltiraman.
Har qanday odam, egallab turgan lavozimidan, jamiyatdagi mavqeidan va moddiy boyligidan qat'i nazar, stressga duchor bo'ladi.
Statistik ma'lumotlarga ko'ra, AQShda (stress muammosini birinchi bo'lib anglagan mamlakat) aholining 90% doimiy ravishda katta stress ostida. Ulardan 60% haftasiga 1-2 marta, 30% deyarli har kuni stressni boshdan kechiradi. O'tkir travmatik stress holatidagi odamlar-15%.
Amerikalik olimlarning fikriga ko'ra, shifokorga tashriflarning 2/3 qismi stressga asoslangan alomatlar tufayli yuzaga keladi. Ko'pgina yirik korporatsiyalar stress tufayli kelib chiqadigan tibbiy imtiyozlarga yuz millionlab dollar sarflaydilar. Natijada, AQShda iqtisodiy stress yo'qotishlari har yili 300 milliard dollardan oshadi.
AQShda stressning kelib chiqish manbalari:

№	Sababi	Omillar
1	Ish yuki	Hamkasblar va menejment bilan aloqa qilish, ishdagi ortiqcha yuk.
2	Pul	Ishdan ayrilish, erta pensiya, tibbiy xarajatlar.
3	Salomatlik	Sog'liqni saqlash muammolari, davolab bo'lmaydigan yoki surunkali kasalliklar.
4	Aloqalar	Ajralish, turmush o'rtog'ining o'limi, do'stlar bilan janjallashish, yolg'izlik.
5	Yomon ovqatlanish	Kam ovqatlanish, kofein, sun'iy oziq-ovqat, tozalangan shaker.
6	Ommoviyaxborot vositalarining ta`siri	Televizor, radio, Internet, elektron pochta, ijtimoiy tarmoqlar.
7	Uyqu buzilishi	Adrenalin va boshqa stress gormonlarini chiqara olmaslik.

Shunday qilib, statistik ma'lumotlardan ko'rinib turibdiki, AQShda stressning sabablari 1- o'rinda turadi: ish, moliya va sog'liqdagi yuklar. 2-o'rinda amerikalik respondentlar yaqinlari bilan munosabatlar va yomon ovqatlanishni qayd etishadi. 3- o'rinda media yuklari va uyqu buzilishi ajralib turadi. Shuni ta'kidlash kerakki, uyquning buzilishi stress manbai emas, balki uning natijasidir.

Ular muntazam ravishda -77% stress tufayli kelib chiqadigan jismoniy va psixologik alomatlarni boshdan kechirishadi, -33% haddan tashqari stress ostida yashaydilar, so'nggi 5 yil ichida stress 48 % kuchayganini his qilishadi. Ko'pgina respondentlarning fikriga ko'ra,76% pul va ish ularning stressiga sabab bo'ladi.
Ko'rib turganingizdek, stress ularning 48%ga shaxsiy va kasbiy hayotiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Respondentlar stress ularning 54% yaqinlariga nisbatan tajovuzkor bo'lishga majbur qilganini aniqlagan. Ulardan 26%ning ba'zilari stress tufayli do'stlari yoki oila a'zolaridan begonalashganligini xabar qilishdi. "Har doim" yoki "tez-tez" ishda stress ostida deb da'vo qiladigan odamlar soni 30% ni tashkil qiladi. Aytish joizki, AQShda ish beruvchilarning yillik sog'liqni saqlash xarajatlari va ishchilarning stressli sharoitlari tufayli ish vaqtining yo'qolishi 300 milliard dollarni tashkil etadi.
Ko'rib turganingizdek, respondentlarning aniqlashicha ularning 51% charchoqdan shikoyat qiladilar, doimiy bosh og'rig'i 44%, oshqozon buzilishi 34%, mushak og'rig'i 23%, ishtahaning o'zgarishi 23%, tishlarni silliqlash 17 %, jinsiy faoliyatdagi o'zgarishlar 15 %, bosh aylanishi 13 % tashkil etadi.
Bugungi kunda Rossiyada bunday aniq statistika mavjud emas, ammo taxminiy hisob - kitoblarga ko'ra, ruslarning taxminan 70% doimiy stressda, butun aholining 1/3qismi esa kuchli stressda.
Doimiy stress tufayli odamlarning deyarli 80% surunkali charchoq sindromi deb ataladigan kasallikka chalinadi. Ushbu kasallikning belgilari: charchoq, ertalab zaiflik, ko'zlardagi "qum", tez-tez bosh og'rig'i, uyqusizlik, yolg'izlikka moyillik.
Butunittifoq jamoatchilik fikrini o'rganish markazi ma'lumotlariga ko'ra, ruslar stressdan quyidagicha xalos bo'lishadi:

- Musiqa-19%

- Spirtli ichimliklar-35%
- Ovqat-27%
- Dorilar-7%
- Sport-5%
- Yoga, meditatsiya - 2%

Shunday qilib, ruslar orasida stressni engillashtirish bo'yicha kuchli uchliklar: 1-musiqa 2-alkogol 3-oziq-ovqat egallaydi. Agar biror kishi stressning salbiy ta'sirini kamaytirishning samarali usullarini topmasa, unda asabiylik va tushkunlik kabi salbiy holatlar ko`payib ketishi mumkin. 2020 yilga kelib depressiya rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy hayotini falaj qiladi degan tahdid mavjud. Evropa Ittifoqi mamlakatlaridagi 147 million ishchining 40 millioni stressdan aziyat chekmoqda, bu esa har yili jamiyatga 19 milliard dollarga tushadi.

Yuqorida biz Amerika va Rassiya mamlakatlarda stressni statistikasining qiyosiy tahlilini ko`rdik va hozigi kunda zamon talabi shuki inson o`zida stressga qarshi turish uchun kuchli iroda topa bilishi va sress bizni emas biz sresni boshqarishni o`ganishimiz kerak.