Arduino hamda altera de0 qurulmalarini o’rganish

4-qadam - Arduino IDE-ni ishga tushiring.
Arduino IDE dasturi yuklab olingandan so’ng, papkani ochishingiz kerak. Jildning ichida abadiylik yorlig’i (application.exe) bilan dastur belgisini topishingiz mumkin. IDE-ni boshlash uchun belgini ikki marta bosing.

5-qadam - birinchi loyihangizni oching.
Dasturiy ta’minot ishga tushgandan so’ng, sizda ikkita variant mavjud -

• 
  Yangi loyiha yarating.
  
• 
  Mavjud loyiha namunasini oching.
  

Yangi loyiha yaratish uchun Fayl → Yangi ni tanlang.

Mavjud loyiha misolini ochish uchun Fayl → Misol → Asoslar → Blink-ni tanlang.

Bu erda biz Blink nomi bilan misollardan faqat bittasini tanlaymiz. Biroz kechikish bilan LEDni yoqadi va o’chiradi. Ro’yxatdan boshqa har qanday misolni tanlashingiz mumkin.
6-qadam - Arduino doskangizni tanlang.
Dasturingizni doskaga yuklashda xatolikka yo’l qo’ymaslik uchun Arduino doskasining to’g’ri nomini tanlashingiz kerak, bu sizning kompyuteringizga ulangan doskaga to’g’ri keladi. Asboblar → Kengashga o’ting va taxtangizni tanlang.

Bu yerda biz Arduino Uno doskasini o’quv qo’llanmamizga muvofiq tanladik, ammo siz foydalanayotgan taxtaga mos keladigan nomni tanlashingiz kerak.
7-qadam - ketma-ket portingizni tanlang.
Arduino kartasining ketma-ket qurilmasini tanlang. O’tish Asboblar → ketma-ket port menyusiga. Bu COM3 yoki undan yuqori bo’lishi mumkin (COM1 va COM2 odatda qo’shimcha ketma-ket portlar uchun ajratilgan). Buni bilish uchun siz Arduino doskangizni uzishingiz va menyuni qayta ochishingiz mumkin, yo’qolgan yozuv Arduino doskasida bo’lishi kerak. Kengashni qayta ulang va ushbu ketma-ket portni tanlang.

8-qadam - Dasturni doskangizga yuklang.
Dasturimizni qanday qilib doskaga yuklashimiz mumkinligini tushuntirishdan oldin, Arduino IDE asboblar panelida paydo bo’ladigan har bir belgining vazifasini namoyish qilishimiz kerak.
Bundan tashqari, Arduino Uno qurilmasi unga ulangan USB yoki tashqi manbadan kuchlanish olishi mumkin. Bunda, agar manba bir nechta bo’lsa, ulardan biri avtomatik tanlanad. Arduino Uno kontrolleri asosi ATmega328 mikrokontrolleridan tashkil topgan. Bu mikrokontroller 32 kB flesh xotiraga, undan 0.5 kB qismi yuklovchi uchun ajratilgan, bundan tashqari 2 kB tezkor xotiraga va 1 kB EEPROMga ega.14 ta raqamli chiqishning har biri yoki kirish yoki chiqish uchun sozlash mumkin. Unda pinMode(), digitalWrite() vadigitalRead() funksiyalaridan foydalaniladi. Bunda har bitta chiqish joyi 20-50 kOm qarshilikka va 40 mAgacha tok kuchi o’tkazishi mumkin.
Arduino Uno kontrolleriga Arduino dasturi yordamida dastur yaratilinadi. Buning uchun Arduino dasturida menyuda Tools>Board va u yerdan "Arduino Uno" tanlanadi. Yuqorida aytilganidek, bu kontroller juda ixcham o’lchamlarga ega bo’lib, uning tomonlari 6.9 va 5.3 smga teng. Bu esa o’z navbatida uni yanada qiziqarli qiladi. Arduino Uno kontrolleri asosi ATmega328 mikrokontrolleridan tashkil topgan. Bu mikrokontroller 32 kB flesh xotiraga, undan 0.5 kB qismi yuklovchi uchun ajratilgan, bundan tashqari 2 kB tezkor xotiraga va 1 kB EEPROMga ega. 14 ta raqamli chiqishning har biri yoki kirish yoki chiqish uchun sozlash mumkin. Bunda pinMode(), digitalWrite() va digitalRead() funksiyalaridan foydalaniladi. Bunda har bitta chiqish joyi 20-50 kOm qarshilikka va 40 mAgacha tok kuchi o’tkazishi mumkin.
Arduino Uno kontrolleriga Arduino dasturi yordamida dastur yaratilinadi. Buning uchun Arduino dasturida menyuda Tools>Board va u yerdan "Arduino Uno" tanlanadi. Yuqorida aytilganidek, bu kontroller juda ixcham o’lchamlarga ega bo’lib, uning tomonlari 6.9 va 5.3 smga teng. Bu esa o’z navbatida uni yanada qiziqarli qiladi.
Shunday qilib, Arduino Uno kontrolleri dasturlashni endi o’rganayotgan yosh dasturchilar uchun, ko’p yillik dasturlash bo’yicha tajribaga ega dasturchilarga juda kerakli bo’lishi mumkin. Chunki uning yordamida zamonaviy kompyuterlarning ishlash prinsiplarini o’rganish va kompyuterlarda tezkor xotira, doimiy xotira va protsessorlar nima vazifalarni bajarishini tushunish uchun yordam beradi. Bundan tashqari, Arduino Uno qurilmasi unga ulangan USB yoki tashqi manbadan kuchlanish olishi mumkin. Bunda, agar manba bir nechta bo’lsa, ulardan biri avtomatik tanlanadi.
Arduino oilasida turli xil kontrollerlar mavjud: Arduino UNO, Arduino Leonardo, Arduino ProMini, Arduino Mega, LilyPad Arduino. Ulardan eng keng tarqalgani Arduino UNO hisoblanadi. Mikrokontrollerlar bilan ishlashni boshlaganda ham aynan shu kontrollerdan boshlash maslahat beriladi. Endi esa, Arduino UNO mikro kontrollerining tarkibiy qismlari bilan tanishib chiqsak:

5-rasm.Arduino UNO
Power(1).Arduino UNOga quvvat USB portini shaxsiy komputer yoki noutbukingizga ulash orqali beriladi. Uni komputeringizga ulovchi USB simisiz ham ishlatishingiz mumkin. Buning uchun maxsus batareya orqali ishlatishingiz mumkin(2). Bunday batareyalar odatda 9V kuchlanishga ega bo’ladi.
GND(3): Ground so’zining qisqartmasi. Bu pinni siz barcha proyektingizdada ishlatasiz.
5V(4) & 3,3V(4): Bular mos ravishda 5V va 3,3V lik quvvatni ta’minlovchi pinlar hisobladi.
Analog(6): Anolog pinlar (A0,…A5). Bu pinlar yordamida qurilmalardan analog signal qabul qilinadi. Masalan harorat datchigidan.
Digital(7/8): Bu pinlardan esa raqamli signallar qabul qilinadi. Masal kichim svetodioddan.
Keling Arduino UNOda birinchi qilinadigan kichik proyekt hisoblanmish svetodiodni yoqib ko’ramiz. Demak buning uchun bizga: Arduino UNO , LED(svetodiod) va 220 om rezistor kerak bo’ladi.
Sxemani quyidagi ko’rinishda yig’amiz:

6-rasm.
Arduino - bu elektron konstruktor va elektron qurilmalarni tez yaratishning qulay platformasidir. Bu platforma dunyoda keng tarqalishining sababi dasturlash tilining qulayligi va soddaligi, shuningdek arxitekturasining hamda dasturlash kodlarining ochiqligidir. Arduino platasi AtmelAVR mikrokontrolleridan va dasturlash hamda boshqa sxemalar bilan bog’lash elementlaridan tashkil topgan. Kо’p platalarda +5 V yoki +3,3 V kuchlanishni chiziqli stabillashtiriruvchi moslama mavjud.

1-jadvalda Arduino tо’plamidagi asosiy elementlar va sxema yig’ish platasining tuzilishi keltirilgan.

Arduino platformasini bir necha versiyalari mavjud. Leonar- do versiyasi ATmega32u4 mikrokontrolleri asosida amalga oshirilgan. Uno, Nano, Duemi- lanove versiyalari esa AtmelATmega328 mikrokontrolleri asosida amalga oshirilgan. Diecimila platformasining eski versiyalari va Duemilanoves birinchi ishchi varianti AtmelATmegal68 asosida loyihalashtirilgan edi. О’z navbatida ArduinoMega2560 versiyasi ATmega2560 mikrokontrollerda qurilgan. ArduinoDue sо’nggi versiyasi Cortex mikroprotsessor asosida amalga oshirilgan.
UNO versiyasi (7-chizma) uncha katta bо’lmagan loyihalar uchun keng qо’llanadigan, kо’p tarqalgan eng taniqli versiyadir.

7-rasm. ArduinoUno ning portlarining joylashishi.
Xulosa
Biz bu qilgan loyihamizdan shunday xulosa qilishimiz mumkinki xozirgi kunda axborot texnalogiyalarini rivojlantirish va ularni tadbiq qilish jadal ravishta rivojlanib bormoqda. Bu qilgan individual loyixamni bajarishim davomida Arduinoga kod yozish orqali elektromobil yarattim va bu yaratish davomida men Arduino qurulmasidan foydalangan xolda elektromobil yaratdik bu yaratgan ishimiz, juda qulay va sifatli elektromobillarni joriy qilish bu loyixamizni kelajakda yanada rivojlantirish va bizdan keyingi avlodlarga xam o’rgatishdir. Kelajakda O’zbekiton Respublikamizga va xalqimizga bu loyixamiz kata foydasi tegadi degan umidtaman.