Arnawli bilimlentiriw ministrligi

Bankler, qamsızlandırıw hám investitsiya kompaniyaları. Yaponiyada 
finans-kredit mákemeleriniń tómendegi túrleri iskerlik kórsetip atır [1, 132]: 

---

12 
 Yaponiya banki-Yaponiya Oraylıq banki. Emissiya funktsiyasın 
atqaradı, kommerciya banklerine kredit beredi hám waqtınsha bos pulların 
saqlaydı. 
Kommerciya bankleri-bul bankler ózleriniń depozitlarini qabıllaw hám 
kreditler beriw arqalı da firmalarǵa, da xalıqqa xızmet kórsetediler. 
Isenimli bankler kommerciya bankleriniń túrlerinen biri bolıp tabıladı. 
Klientler atınan olardıń kapitalı hám kóshpelis múlki basqarıladı hám dáramatlar 
jaratıladı. 
Uzaq múddetli investitsiya bankleri-uzaq múddetli joybarlardı kreditlash. 
Kishi hám orta biznes ushın finans institutları -isenim fondı, sawda -sanaat 
birlespesiniń Oraylıq fondı hám basqalar. finans institutları kishi hám orta bizneske 
járdem beriw ushın mólsherlengen. 
Qamsızlandırıw, qımbatlı qaǵazlar -turmıstı qamsızlandırıwlaw 
kompaniyaları, mulkni qamsızlandırıwlaw kompaniyaları, qımbatlı qaǵazlar menen 
operatsiyalar boyınsha kompaniyalar. Olar klientlerdiń badallari, aktsiyaları hám 
basqa qımbatlı qaǵazları arqalı isleydi, erkin aqshalardan nátiyjeli paydalanadı, 
payda keltiredi. 
Mámleket finans institutları -Yaponiya rawajlanıw banki, Yaponiya sırtqı 
sawda banki, turaq-jay fondı hám basqalar. olar jeke kapital ushın payda alıw qıyın 
bolǵan tarawda isleydi. 
Hár bir túrdegi bank bólek funktsiyanı atqaradı. Biraq ulıwma alǵanda, hár 
qanday mámlekette banktiń maqseti xalıq hám kárxanalardıń waqtınsha bos 
qarjların toplaw hám klientlerge kredit beriw bolıp tabıladı. Bankler iskerliginiń 
tiykarǵı túrlerinen biri xalıq hám kárxanalar fondları menen islew bolıp tabıladı. 
Yaponiyada amanatlar depozitlarga (eokin) hám depozitlarga (chekin) bólinedi. 
Xalıq amanatlarınıń turaqlı ósiwi tómendegi sebeplerge kóre anıqlama berndi: 
amanatshılar tárepinen bank sistemasına salıstırǵanda joqarı dárejedegi isenim; 
xalıq amanatlarınıń isenimliligin mámleket kepilligi tuwrısındaǵı nızamnıń bar 
ekenligi; keleshekte kepillik berilgen materiallıq sharayatlardı jaratıw zárúrshiligi. 
Xizmet kórsetiw tarawı - " xizmet kórsetiw sanaatı" Yaponiyanıń eń iri 

---

13 
tarmaqlarınan biri bolıp tabıladı. Intensiv rawajlanıw Yaponiya miynet 
ońimdarlıǵınıń joqarı dárejesin támiyinleytuǵın jáne social siyasattiń dıqqat 
orayında bolǵan milliy ekonomikanıń nátiyjeli modelin Jaratqannan keyin júz 
boldı. bos waqıt mashqalası. 
Dem alıw ushın bos waqıttı shınında da asırıw ushın, birinshi náwbette, úy 
jumısların kiyim-kensheklestiriw kerek. Sol sebepli yapon shańaraǵında úskeneler 
menen támiyinlew joqarı (shama menen 100%). Bunnan tısqarı, Yaponiyada hár 
qıylı xızmet hám oyın-kúlkilerdiń úlken sanaat tarmaǵı jaratıldı. 
Transport hám baylanıs. Maydanı tárepinen kishi mámleket bolıwına 
qaramay, Yaponiya júk aylanbası boyınsha etakchi orınlardan birin iyeleydi hám 
derlik Rossiyadan kem emes. 
Júk tasıw salasında avtomobil transportı jáne de jedel rawajlandi. 
Jolawshılardı joqarı tezlikte tasıwda hawa transportı rawajlandi. Biraq, bul erda da 
avtomobil transportınıń ataqlılıǵı úlken. Bul tómendegi sebeplerge baylanıslı : 
Yaponiyada mámlekettiń barlıq xalıq punktlerin baylanıstıratuǵın zamanagóy 
zamanagóy jollar ámeldegi; ol rawajlanǵan avtomobilsozlik sanaatına hám barlıq 
túrdegi mashinalardıń etarli sanına iye; avtomobil transportı tekǵana adamlardı, 
bálki júklerdi tasıwdıń eń qolay túri esaplanadı. Ol uyma-úy jetkizip beriwdi 
uyımlastırıwı múmkin. 
Jılda Yaponiya sharayatları -teńizler menen oralǵan mámleket, teńiz 
transportı úlken rol oynaydı. Bul eń arzan transport qurallarına tiyisli. Úlken 
konteyner kemelerinde júklerdi tasıwda odan paydalanıw ásirese nátiyjeli. Biraq, 
barlıq qolay sharayatlarda zamanagóy Yaponiyada teńiz transportın rawajlandırıw 
ushın tormoz transport ǵárejetleri esaplanadı (teńizshilerdiń is haqısınıń kúshli 
ósiwi sebepli transport ǵárejetleri keskin asdı ). 
Júk tasıw bahasın tómenletiw ushın Yaponiya salıq stavkaları tómen 
bolǵan mámleketlerden kemelerdi kireyge alıwdı basladı hám kem mıynet haqı 
tólewi múmkin bolǵan sırt ellik teńizshilerdi jallawǵa ruxsat berdi. Soǵan qaramay, 
teńiz transportı óz poziciyasin joytıwdı basladı. 
Yaponiyada pochta xızmeti hám telefon -telegraf baylanısları tarmaǵı jaqsı 

---

14 
rawajlanǵan. 1995 jıldan beri ápiwayı telefonlardan paydalanıwdıń tómenlewi 
gúzetilip atır. Uyalı baylanıs xızmeti rawajlana basladı : telefonlar, peyjerlar, 
fakslar.

---

15