Arxeologiya fani

Download 49.18 Kb.

bet	2/2
Sana	22.04.2023
Hajmi	49.18 Kb.
	#1379244

1 2

Bog'liq
Arxeologiya fani va uning vazifalari haqida ma\'lumot.

^Arxeologiya^fani^vazifalari.^{Qadimiyyodgorli}^klar^o‘z^bek^xalqi^{ma’naviyati,}
qadriyatlari tarixidan darak beruvchi ashyoviy dali llar hisoblanadi. S hu o‘rinda ajdodlarimizning tarixini arxeologikyodgorli klar misolida targ’ i b etish va uning tarbiyaviy ahamiyatini ko‘rsatish juda muhimdir. Shu bilan birga, mamlakatimiz xududida joylashgan arxeologikyodgorli klar va ulardagi topil malar yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalashda, ularning qalbida ko‘hna tarix va madaniyatga
^hurmat^–ehtirom^ruhⁱⁿⁱ^{uyg’otishda}^katta^ahamiyatga^egadir.^Arxeologik
yodgorli klar O‘z be kiston madaniy hayotini o‘zida aks ettiruvchi juda muxim omil hisoblanadi.

^Bugungi^k^unda^arxeologiya^fani^oldida^turgan^muhi^m^vazifa^lardan^biri
ajdodlarimizning yo‘qolib borayotgan izlarini izlab topish, moddiy ashyolar va tarixiyyodgorli klar yoshini aniqlash, taxlil qilish va il miy sistemalashtirish
asosida haqqoniy tariximizni tiklash, uning ochi l magan sah ifa larini o‘rganib, tarixdagi oq dog’ larni yo‘qotishdir.

^Sob^iq^sho‘rolar^tuzumi^{davrida arxeologik}^yodgorli^klarni^o‘rganish^ish^keng
^yo^‘^lga^qoyilgan^bo^‘^lsada^,^keyinchali^k^ularni^saqlash^va^ta^’^mirlash^ishlarig^a^e’tibor
^kam^bo^‘^lgan^.^O‘^zFA^Arxeologiya^{institutining}^ma^’^lumotlariga^ko^‘^ra^,
^{respublikamiz}^hududida¹⁹⁶⁰^yilgacha³⁰^mingtaga^yaqin^arxeologik
^yodgorli^klar^bo^‘^lgan^.^U^larning^buzilishi^va^yemirilishi^,^ekⁱⁿ^mayd^onlariga
^qo^‘^shi^lib^ketishi^oqibatida^80—^yillarga^ke^lib^,^u^{larning soni}⁹^mingtaga
^tushⁱ^{b qolgan}^va⁹⁰^–^{yillarning o}^‘^rtalariga^ke^lib^,^bu^obida^{larning soni}
^boryo^‘g’ⁱ⁵³⁹¹^tani^tashki^{l etgan}^.
Keyingi yillarda tarixiy va arxeologikyodgorli klarni saqlash va ta’mirlash boyicha anchagina ishlar amalga oshiril moqda. Bunda albatta o‘z bek arxeologlarining chet elli khamkasaba lari bilan birgali kda olib boryotgan ishlari ahamiyatga
^moli^kdir.

^O‘^z^be^kistonda^{arxeologiyaning}^fan^sifatida^shakllanishi^uzoq^tarixiyja^rayonni
o‘zida qamraydi. O‘z bek millati qadimiy tarixga ega bo‘lsada, uning eng qadimgi davr tarixini o‘rganish XX asrning ikkinchi yarmidan boshlangan va bugungi
^kungacha^bu^sohada^ilmiy^izlanish^lar^davom^qilib^{kelmoqda. O‘z}^be^kistonning
^o‘^rta^asrlar^tarixi^esa^,^yozma^manba^larda^saqlanib^qolgan^bo‘lsada,^uzoq
davrlargacha mavjud qadimiy qal’alar tarixi faqat odamlar orasidagi rivoyatlarda saqlanib qolgan ed i. Ularni saqlash va il miy jihatdan o‘rganish esa XIX asr
oxirlarigacha odamlarning e’tiborida emas edi. Sovetlar humronligi davrida o‘tmish tarixiga e’tibor kuchayib, ularni ilmiy jihatdan o‘rganish boshlangan bo‘lsada, O‘z be kiston miqyosida tarixiyyodgorli klarning nihoyatda ko‘pligi o limlarga chuqur ilmiy tadqiqotlar ol ibborishga imkon bermagan. U lar
yodgorli klar to‘g’ risida deyarli umumiy bo‘lgan ma’mumotlarningina to‘p lashgan. Misol tariqasida Selungir, Teshiktosh, Ko‘lbuloq makonlarida ol ibborilgan
tadqiqotlarni ke ltirish mumkin. Shuningdek, yodgorli k o‘rganilgach, u qarovsiz qoldirilgan. Bu esa, ko‘pgina yodgorli klarning yo‘qolib ketishiga ol i bke lgan.
^O‘^z^be^kiston^mustaqilli^kni^qo^‘^lg^a^kiritgach,^o‘tmish^tarixiga^yangicha^nazar^bilan
^qarala^boshladi.^Har^b^ir^yodgorli^kⁿⁱ^{o‘rganishda}^chuqur^ilmiy^jihatdan
^yondoshi^lib^,^uning^mahalliy^{xususiyatlarini}^e^’^tiborga^ol^ib^,^olamshu^mul
^yangili^klar^ochildi^va^ochil^moqda.

O‘z be kistonda arxeologiyaning o‘rganil ishbosqichlari M.Jo‘raqulovning “ Ibtidoyi arxeologiya” kitobida to‘liq och ib berilgan. Arxeolog O‘z be kistonning arxeologik jixatdan o‘rganilishini 3 davrga bo‘ladi: 1.Rossiya mustamlakasi davri.

2.Sovetlar xukmronligi davri. 3. O‘z be kiston mustaqilligi davri va har bir davrga to‘liq ta’rif berib o‘tadi.

Mustaqilli kning dastlabki davrlarida arxeologik tadqiqot ishlari birmuncha to‘xtaganday bo‘ldi. Lek in Vazirlar Mahkamasining 1998 yilda Tarix instituti faoliyatini takomillashtirishga qaratilgan ishlari natijasida va Buyuk ipakyo‘li tarixining keng tadqiq qilinishi yuzasidan oli bborilgan ishlar natijasida yana arxeologik tadqiqot ishlari jonlanibketdi. Ayniqsa xorijiy davlatlar bilan olib borilayotgan hamkorli kyanada samarali bo‘l moqda. Ular arxeologik
eksped itsiyalarni nafaqat moddiy, balki texnikaning keyingi davr yutuqlari bilan ham qurollantirib, mashaqqatli arxeologik tadqiqot ishlarini yengillashtirib,
qadimiy moddiy buyumlarning analiz jarayonlariga ham yanada aniqliq kiritishiga ko‘p imkoniyatlar yaratishda yaqindan yordam ko‘rsatib kelishmoqda. Jumladan, Yaponiya, Germaniya, Frantsiya, Avstraliya, Rossiyadan kelgan olimlarning
^xizmatlarini^ko^‘^rsatib^o^‘^tish^mumkin^.

Sopollitepa va Jarqo‘ton yodgorligida keyingi davrlarda O‘z bek – Olmon Baqtriya eksped itsiyasi tadqiqot ishlarini olib bord i. U lar Jarqo‘ton yodgorligining yoshini aniqlashda 23 radiokarbon analizi o‘t kazdi lar. Radiokarbon analizlar Germaniya arxeologiya instituti Yevroosiyo bo‘limi qoshidagi la boratoriyada amalga oshirildi. Mazkur otryad a’zolaridan Mayk Toyfer va Kay Kanyutlar Sopollitepa
^{madaniyatining}^yoshini^{kadimiylashtirish}^boyicha^yangi^ﬁkrlarni^{bildirganlar.}

Hozirda O‘z be kiston arxeologiyasini o‘rganish ancha yaxshi yo‘lga qoyilgan. Bu ish bilan maxsus institutlar, universitetlar, pedagogikainstitutlari va turli
^bo^‘^limlar^s^hug^’^ullanmoqda^lar^.^U^lar^qoshida^ko^‘^pla^b^arxeologik
^eksped^itsiyalar^tash^kil^etilgan.

^So‘nggi^o‘n^yillikda^madaniyat^va^tarixiy^yodgorli^klarni^qayta^royxatga
^kiritish^ishlari^amalga^oshiril^moqda.^Bu^esa^yodgorli^klarni^muhofaza^qil^ish
^ishlariga^ancha^samaralⁱ^ta^’^si^r^{qo‘rsatmoqda.}^XX^asrning^90-^yillarining
oxirlarida yodgorli klarning 7216 tasi hisobga ol ingan bo‘lsa, shu lardan 1595 tasi me’moriy yodgorli klar, 3106 tasi mahobatl i san’at asarlari, 2115 tasini arxeologik yodgorli klar tashkil etdi. U lardan 1831 tasi respublika
^miqyosidagi^{davlat muhofazasiga}^ol^{ingan bo‘lib,}⁵¹³^{tasi me}^’^moriy
obida lar, 98 tasi mahobatl i san’at asarlari, 1213 tasi arxeologik va 27 tasi tarixiyyodgorli klard ir. Bunday yodgorli klar ayniqsa, Samarqand ( 997), Buxoro (804), Qashqadaryo (592), Toshkent (562), Farg’ona (512) viloyatlarida ko‘p.

Bu mamlakatimiz butun h ududi qadimiy madaniyat va tsivilizatsiya o‘c hog’ i bo‘lganligidan da lolat beradi.

Download 49.18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2