Асарнинг бошида муқаддимага ўхшаш нарса, аммо ҳикматлар билан берилади. Айтайлик, муҳтожнинг

Асл барака 
Мана устознинг уйида туриб ўқишни ҳам бошладик. Аммо Имоми Аъзам 
ҳазратлари билан пешингача кўриша олмадик. Сабабини кейин билдик. 
Хабарчилар пешинга яқин биз ҳақимизда айтишган экан.
Устозни минглаб одамлар орасидан бемалол ажратиб олса бўладиган 
даражада экан. Ўрта бўйлардан узунроқ, буғдойранг, кенг елкали, катта кўзли, 

---

қорин қўймаган қотмадан келган. Киймлари нафис ва тоза. Ўзидан энг сара мушк 
иси келади. Гаплашмасдан туриб, у кишини яхши кўриб қоладиган даражада 
истарали. Юзидан нур ёғилиб туради.
- Қани ота юртимдан келган меҳмонлар, юрт ҳавосидан баҳраманд бўлай, 
- деди устоз биз томон яқинлашиб.
Қучоқлашиб кўришдик. Абдуллоҳга узоқ термулди. Биз келмасимиздан 
шамолимиз келган экан. Балки устоз унга термулганида олис келажакда эмас 
яқин орада илмда, авлиёликда, савдода пешқадам бўладиган инсон сиймосини 
кўргандир. Балки юрт соғинчи устун келиб, ватадошидан ота ватан 
кенгликларини, ширин булоқлари-ю, чўққисига қараганда дўппи тушадиган 
тоғларини кўз олдига келтиргандир... 
Биз ичкарига кириб анча гаплашиб ўтирдик. Пешиндан сўнг дарсни 
бошладик. Устоз кунларини жуда аниқ режа асосида ўтказаркан. Кечаси умуман 
ухламасди. ( бир шогирди 20 йилдан бери елкаси тўшак кўрмади деганида 
ишонмаган эдик). Кечаси Қуръон тиловат қилади. Бомдоддан кейин Аллоҳни 
зикр қилади. Савдо ишларига қарайди. Пешиндан сўнг асргача дарс беради. 
Асрдан шомгача масала сўраб келганларнинг, хожатмандларнинг хожатларини 
чиқаради. Шомдан ҳуфтонгача тафаккур қилади, масжидда бўлади. Хуфтоннинг 
таҳорати билан бомдод ўқийди. Илми денгиз қадар. Зеҳни ўта ўткир. Жуда 
талабчанлигидан баъзан шогирдлари қийналиб ҳам қолади. Савдода жуда ҳалол 
ва эҳтиёткор.
Бир куни бозорга ипак ва газламаларни тартиблаб, тахлаш учун бизни олиб 
борди. Унинг бир шериги бор экан. Бир шойини 200 дирхам эмас 400 дирхамга 
сотибди. Шеригини койиб, харидорни топиб келишни буюрди. Харидор келгач, 
унга 200 дирхамини қайтиб берди. Уларнинг ўртасида гўзал “тортишув” бўлди. 
- Мана бу пулни олинг. Бу матони биз 200 дирхамдан сотамиз. 
- Йўқ, устоз сиздан Аллоҳ рози бўлсин. Мен берганимга розиман. Бозорда 
шу мато 500 дирхам туради. 
- Мен 200 дан сотаман. Устига фойдамни ҳам қўшганимдан кейин шу нарх 
ҳосил бўлган. Қолгани ҳалол бўлмай қолади. Бозорни биламан, аммо 
Худодан қўрқаман.
- Майли устоз, Аллоҳ савдоингиз ва илмингизга баркалар ато этаверсин. 
- Омин. 
Ўша куни устоз шериклари балан ишни тўхтатди. Ҳалол тирикчиқлик учун 

---

шундай қилди. Биз кечаси шу воқеани Абдуллоҳ билан узоқ муҳокама қилдик. 
Абдуллоҳ билан кун келиб савдода ҳам устоздек иш тутишни режа қилдик. 
Бомдоддан кейин ҳовлига чиққандик, устоз бир пора тиловат қилгудек 
муддатдан сўнг олдига ўтишимизни тайинлаганини айтишди. Мен китоб ўқидим, 
Абдуллоҳ Қуроън тиловат қилди. Бир пора тугатгач, туриб устознинг олдига 
бордик. 
- Келинглар, - деди устоз ўрнидан туриб. – Мен сизлар ҳақингизда 
суриштирдим. Мисрдаги илм таҳсили ва тирикчиликларингизни ҳам 
сўраб билдим. Тижоратга иқтидорларингиз борлигини сезганим учун ҳам 
кеча бозорга олиб боргандим. Сизларнинг тижоратдан етарлича 
илмингиз борми? 
- Йўқ, устоз, - деди Абдуллоҳ. ( У одатда озгина билса ҳам билмайман дер 
ва ўрганишга киришарди). Аммо йўл-йўриқ кўрсатсангиз ўрганиб 
кетамиз. Берган қўлга айланиб, инсонларнинг ҳожатларини умрим 
сўнгигача чиқаришни ният қилганман. Аллоҳдан дуода ҳам сўраяпман.
- Илмга иштиёқинг жуда баланд. Келганинга унча кўп бўлмаган бўлса-да, 
баракангдан бахраманд бўлдим. Ҳозир сизларга Пайғамбаримиз 
алайҳиссаломнинг тижоратлари ҳақида бироз айтиб бераман. Гапимни 
ҳадис билан бошлайман.