Ashıq sabaq islenbesi Tema: Teń όlshewli όzgeriwshi qozǵalıstaǵı tezleniw Waqıtı

33-súwret. Qıya tegisliktegi arbanıń teń ólshewli ózgeriwshi qozǵalısı.
Qálegen birdey waqıt aralıqlarında tezligi sáykes túrde birdey
shamaǵa ózgerip baratuǵın qozǵalıs teń ólshewli ózgeriwshi
qozǵalıs dep ataladı.
Avtomobil ornınan qozǵalıp, tezligin bir tegis asırıp barsa, onıń qozǵalısı
da teń ólshewli ózgeriwshi (tezleniwshi) qozǵalıs delinedi.
Deneniń tezligi bir tegis kemeyip barǵanda da teń ólshewli ózgeriwshi
qozǵalıs boladı. Mısalı, kishkene shardı qıya tegislikte tómennen joqarıǵa
dumalatqanda onıń tezligi teń ólshewli ózgeriwshi (ásteleniwshi) boladı. Tegis tuwrı jolda úlken tezlikte baratırǵan avtomobildiń motorı óshirilse, ol teń ólshewli ózgeriwshi (ásteleniwshi) qozǵalıp, belgili joldı basıp ótkennen keyin toqtaydı. Bunnan bılay teń ólshewli ózgeriwshi qozǵalıs degende, tezligi
teń ólshewli tezleniwshi yamasa teń ólshewli ásteleniwshi qozǵalıs názerde
tutıladı.
Tezleniw hám onıń birligi
Teń ólshewli ózgeriwshi qozǵalıstı táriyiplew ushın tezleniw dep atalatuǵın
Shama kirgizilgen. υ ₀ – deneniń baslanǵısh tezligi, υ – deneniń t waqıttaǵı
tezligi bolsa, tezleniwdiń formulası tómendegishe ańlatıladı:
a=_{ }-_{ 0})/t

Tezliktiń ózgerisiniń usı tezlik ózgerisi júzege keletuǵın waqıt
aralıǵına qatnası menen anıqlanatuǵın shama tezleniw bolıp, a háribi menen belgilenedi.

Tezleniwdi tómendegishe táriyiplew de múmkin:

Waqıt birligindegi deneniń tezliginiń ózgeriwine san jaǵınan teń
keletuǵın shama tezleniw dep ataladı.
Tezleniwdiń formulasınan paydalanıp, onıń birligin tabıw múmkin.
Tezleniwdiń tiykarǵı birligi sıpatında m/s² alınǵan.
Xalıq aralıq birlikler sistemasındaǵı tezleniw birligi – m/s² sonday