Asosiy qism 1 azotli o’G’it turlari va olinishi

ASOSIY QISM

2.1 AZOTLI O’G’IT TURLARI VA OLINISHI

Azotli o’g’itlar ishlab chiqarish asosida ammiak sintezi yotadi. Ammiak faqat ammoniyli tuzlarni emas, balki turli-tuman azotli o’g’itlar ishlab chiqarishda xom ashyo vazifasini o’taydi .

Sintetik ammiak quyidagi usulda olinadi:


N₂  3H₂  2NH₃

Bu jarayon maxsus moslamalarda yuqori bosim va harorat(400-500^oS)da amalga oshiriladi. Ammiak olishda ishlatiladigan azot va vodorod turli aralashmalar( H₂S, CO va boshqalar)dan holi bo’lishi kerak. Azot bevosita havoni yonuvchi koks to’ldirilgan generatorlarda yoki Linde usulida siqib, fraktsiyalarga ajratish yo’li bilan olinadi. Vodorod olishning bir nechta usuli mavjud: suvni elektrolizlash; suv bug’ni cho’g’langan ko’mir ustidan o’tkazish; koks pechlaridagi vodoroddan foydalanish va metanga boy tabiiy gazlardan ajratish.

Ammiakni oksidlab nitrat kislota olinadi. Zavodlarda nitrat kislota olish uchun sintetik ammiak hamda kislorod yuqori haroratda qizdirilgan katalizator ustidan o’tkaziladi va bunda quyidagi reaktsiyalar sodir bo’ladi:
4NH₃  5O₂  4NO  6H₂O ;
2NH₃  3O₂  2HNO₂  2H₂O ;
NH₃  2O₂  HNO₃  H₂O;
4NH₃  3O₂  2N₂  6H₂O.
Azotning molekulyar holatda yo’qolishining oldini olish uchun gaz aralashmasining tarkibi va reaktsiya harorati omilkorlik bilan boshqariladi. Hosil bo’lgan nitrat kislota kontsentrlangan sulfat kislota ishtirokida qayta haydalib, 96-98 % li nitrat kislotaga aylantiriladi. Undan nitratli va ammiakli-nitratli o’g’itlar olishda foydalaniladi.
Hozirgi kunda quyidagi turdagi azotli o’g’itlar ishlab chiqarilmoqda:

1. 
   Ammiakli-nitratli o’g’tlar - ammiakli selitra, ammoniy-sulfat-nitrat.
   
2. 
   Ammiakli o’g’itlar - ammoniy sulfat, ammoniy xlorid, ammoniy karbonat, suyultirilgan ammiak, ammiakli suv va ammiakatlar.
   
3. 
   Nitratli o’g’itlar - natriyli selitra, kaltsiyli selitra, kaliyli selitra.
   

1. 
   Amidli o’g’itlar - mochevina, kaltsiy sianamid, mochevina-formaldegidli o’g’itlar (MFO’).
   

Ammiakli-nitratli o’g’itlar. Ammiakli-nitratli o’g’itlarning asosiy vakili ammiakli selitra (NH₄NO₃) dirМММ