Asosiy texnologik jarayonlar

1. Kirish
Vatanimiz xalq xo’jaligi uchun malakali mutaxassislar tayyorlashda “Asosiy texnologik jarayonlar” fanining alohida o’rni bor.
Bu fan talabalarga ixtisoslik fanlarini chuqur o’zlashtirishga, qay yo’l bilan ishlab chiqarish intensivligini oshirish va texnologik qurilmalardan unumli foydalanish mumkinligini o’rgatadi.
Oxirgi o’n yil ichida kimyoviy texnologiya, oziq-ovqat va boshqa sanoatlarda keskin o’zgarishlar ro’y berib, yangi texnologiyalar amalda qo’llanib, rivojlanish boshlandi. Bunday o’zgarishlar jarayon va qurilmalar fanini yanada yuqori darajaga ko’tarilishiga sababchi bo’ldi. Ushbu fanning bunday yuqori saviyaga ko’tarilishiga hisoblash texnikasining gurkirab rivojlanishi ham o’z xissasini qo’shdi, chunki u jarayon va qurilmalarni o’rganish, modellashtirish va hisoblash ishlarini misoli ko’rilmagan imkoniyatlarini yaratdi.
Kimyo va oziq-ovqat sanoatlarida turli xil xom-ashyolar qayta ishlanadi va natijada qattiq, suyuq, bug’ va gaz agregat xolatlaridagi turli-tuman tayyor mahsulotlar olinadi. Ma’lumki, har bir jarayon va qurilmalarni hisoblash uchun xom-ashyo va mahsulotlarning xossalarini bilish talab qilinadi.
Xozirgi kun fanining aniqlovchi va tavsiflovchi belgilaridan biri bu sanoat va texnikaning fan bilan uzviy bog’lanishining chuqurlashishi va kengayishidir. Dunyoning ko’pchilik taniqli olimlari fan va uning amaliyotda qo’llanishi bir butun va uzviy bog’liq ekanligini ta’kidlashgan.
Shuni ta’kidlash zarur kimyoviy Sanoat texnologiyalarida ishlatiladigan absorbtsiya, ekstraktsiya («suyuqlik - suyuqlik», «qattiq texnologiya jism – suyuqlik sistemalarida), adsorbtsiya, quritish, kristallanishlarda massa almashinish jarayonlari sodir bo’ladi.
Rektifikatsiya - bug 'aralashmasi va suyuq aralashmaning o'zaro ta'siri natijasida suyuq bir hil aralashmalarni tarkibiy qismlarga yoki tarkibiy moddalar guruhlariga ajratish. Bu ko'p hollarda assimilyatsiya jarayonida ishlatiladigan elementlarga o'xshash aloqa elementlari (paketlar, tovoqlar) bo'lgan qarshi oqim ustunlarida amalga oshiriladigan massa uzatish jarayoni.
Suyuq aralashmani uning tarkibiy qismlariga rektifikatsiya qilish yo'li bilan ajratish imkoniyati suyuqlik aralashmasi ustida hosil bo'lgan bug'ning tarkibi bug 'va suyuqlikning muvozanat holati sharoitida suyuq aralashmaning tarkibidan farq qilishi bilan bog'liq.
Rektifikatsiya jarayonining mohiyati ikki komponentli aralashmani kurs ishi uchun berilgan topshiriq bo'yicha ajratish misolida ko'rib chiqiladi, bu erda "etil spirti-suv" aralashmasini ajratish uchun rektifikatsiya birligini hisoblash talab qilinadi.
Rektifikatsiya birligi bir-birida to'liq yoki qisman eriydigan suyuqlik aralashmalarini eng to'liq ajratilishini ta'minlaydi. Jarayon bug'larning qisman kondensatsiyalanishi natijasida olingan suyuqlik - qayta oqim bilan bug'larning ko'p ta'sirlanishidan iborat. Rektifikatsiya apparatida bug'lar pastdan yuqoriga qarab harakatlanadi va yuqoridan suyuqlik beriladi, bu deyarli toza Yengil uchuvchi komponent. Ko'tarilgan bug'lar oqayotgan suyuqlik bilan aloqa qilganda, bug'larning qisman kondensatsiyasi va suyuqlikning qisman bug'lanishi sodir bo'ladi. Bunday holda, asosan, YUK bug'lardan kondensatsiyalanadi va asosan YUK suyuqlikdan bug'lanadi. Shunday qilib, oqayotgan suyuqlik YUKda, ko'tarilgan bug'lar YUKda boyitiladi, natijada apparatdan chiqqan bug'lar deyarli sof YUK bo'ladi. Ushbu bug'lar qayta oqim kondensatori va kondensator deb ataladigan kondensatorga kiradi. Apparatni sug'orish uchun qaytarilgan kondensatning bir qismi reflyuks deb ataladi, boshqa qismi distillash sifatida chiqariladi.
Barcha massa uzatish jarayonlarida bo'lgani kabi, rektifikatsiyaning samaradorligi fazalarning aloqa yuzasiga bog'liq. Massa uzatish sirtini oshirish uchun qadoqlangan yoki qabariq turdagi har xil aloqa moslamalari ishlatiladi. Eng keng tarqalgan rektifikatsiya birliklari - har xil turdagi tovoqlar bo'lgan qabariq ustunlari: qabariq qopqog'i, suv o'tkazgichi, cho'milish va boshqalar. Ko'pikli qopqoqli laganlar ustunlari eng ko'p qirrali, ammo doimiy yuklangan qurilmalarda ifloslanmagan suyuqliklarni ajratish uchun dizayni soddaligi va parvarish qilish qulayligi bilan ajralib turadigan elak patnisli moslamalar o'zlarini isbotladilar.
Ushbu kurs ishida rektifikatsiya jarayonining asoslari, rektifikatsiya ustunlarini ichki moslamaning konstruktsiyasi, ta'sir chastotasi va aloqa fazalarining oqimlari harakatini tashkil qilish usuli bo'yicha tasnifi ko'rib chiqilgan. Bundan tashqari, ma'lum bir ustun turini tanlash uchun asosiy talablar keltirilgan. Ikkilik aralashmaning: etanol-suvning tarkibiy qismlari ko'rsatilgan kurs ishi uchun berilgan topshiriq bo'yicha elakdan yasalgan laganda bilan ustun tanlangan va uni hisoblash topshiriqda ko'rsatilgan dastlabki ma'lumotlarga muvofiq amalga oshirilgan. Materiallar va issiqlik balanslari yakunlandi, apparatning asosiy o'lchamlari aniqlandi va normallashtirilgan strukturaviy elementlar tanlandi.