Asosiy tushunchalar: I. Enisey yodgorliklari

---

 
Asosiy tushunchalar: 
I.Enisey yodgorliklari-Памятники Енисея Bu hozirgi 
Enisey va Tuva avtonom viloyatidan topilgan yodgorliklardir. 
2. O‘rxun yodgorliklari. Mo‘g‘uliston territoriyasidagi O‘rxun 
daryolari bo‘yidan topilgan Kultegin, To‘nyuquq yodgorliklardir. 
3. Talas yodgorliklari. Hozirgi Jambul viloyatidan topilgan 
yodgorliklardir. 
Qadimgi turkiy tilning run yozuvida bitilgan yirik namunalari 
quyidagilardir: 
1. Kultigin bitiklari. Bu bitiktosh Eltarish o‘g‘li Bilga 
Hoqonning inisi Kultigin sharafiga qo‘yilgan. 
2. Bilga hoqon bitiktoshi. Bu marmar Eltarish hoqonning 
o‘g‘li Kultiginning og‘asi Bilga hoqon sharafiga 735 yilda qo‘yilgan. 
3. To‘nyuquq bitiktoshi. Bu yozuv yodgorligi ikkinchi turk 
hoqonligining asoschisi Eltarish hoqon va uning xotini Elbilga 
xotun sharafiga, so‘ngra Qapag‘an hoqon sharafiga qo‘yilgan deb 
taxmin qilingan edi. J.Klosson bitikning ayrim erlariga tuzatish 
kiritib, yuqoridagi fikrlarning noto‘g‘riligini isbotladi va bitiktosh 
Qapag‘on bilan Bilga hoqonlarning sarkardasi Eltarishning 
sharafiga qo‘yilgan degan qarorga keldi. 
5. Kulichur bitiktoshi. Bitiktoshni 1912 yilda polьshalik 
professor V.Kotvich Mo‘g‘ulistonning Ulan-Bator yaqinidagi 
Ixe-Xushotu manzilidan topgan. 
6. Moyunchur bitiktoshi. Buni fin olimi G.I.Ramstedt 1909 
yilda Shimoliy Mo‘g‘ulistonda Selenga daryosi va Shineusu 
ko‘liga yaqin erda topgan. Bitiktosh 759 yilda qo‘yilgan deb taxmin 
qilinadi. Qadimgi turkiy tilning taxminan V-X asrlarda vujudga 
kelgan. 
Xuastuanift 
(monaviylarning 
tavbanomasi). 
Bu 
yodgorlikning uch nusxasi bor, ular Sankt-Peterburg, Berlin va 
Londonda saqlanadi. Turfondan topilgan Sankt-Peterburg nusxasi 
uyg‘ur yozuvida bitilgan.
2. Shahzodalar Qalyanamqara va Papamqara haqida qissa. 
Bu yodgorlikning matni 1914 yilda frantsuz olimi P.Pello tomonidan 

---

frantsuzcha tarjimasi bilan nashr ettirilgan. 
3.