Atdt" kafedrasi Dasturlash uslublari va paradigmalari" fani boyicha

---

Variant 

№13 

«ATDT” kafedrasi «Dasturlash uslublari 

va paradigmalari” fani boyicha 

Yakuniy nazorat ishi(YaN) 

“Tasdiqlayman” 

“ATDT”kafedra mudiri 

Babomuradov O. J. 

1.  Quyi darajali dasturlash tillari. 

2.  Dasturlash paradigmalarining vujudga kelish sabablari.. 

3.  N! ni hisoblang. 

 

 

313-18 talabasi Matkarimov Shohzod 

 

 

1. Quyi darajadagi dasturlash tillari kompyuter qurilmalari bilan bevosita bog‘liq 

bo‘lib, buyruqlar maxsus raqamlar (kodlar) yordamida yoziladi. Bu kabi 

buyruqlardan tashkil topgan dasturlar katta hajmli bo‘lib, ularni tahrir qilish ancha 

mushkul ish hisoblanadi. Dastlabki elektron hisoblash mashinalariga («ENIAC», 

«MESM» va boshqalar) masalalarni yechish uchun ana shunday buyruqlar 

yordamida dasturlar tuzilgan. 

 

Dasturlash tillari tarixidan. Dasturlash tillari, asosan, ikkinchi jahon urushidan 

keyin yaratila boshlandi. Ammo uning boshlanishi tarixi ancha olis yillarga borib 

taqaladi. 

Arxeologik qazilmalarda topilgan sopol taxtachada bundan 3800 yil oldin 

(eramizdan avvalgi 1800-yillar) Bobilda foiz bilan bog‘liq murakkab amallar 

algoritmi keltirilgan. Unda aniq masala ishlangan bo‘lib, agar bug‘doy hosili yiliga 

20% dan oshib borsa, uning miqdori ikki marta o‘sishi uchun necha yil va oy kerak 

bo‘lishi algoritmi tuzilgan. 

Jozef Mari Jakkard 1804 - yilda yupqa mato ishlab chiqish jarayonida to‘quv 

dastgohlari uchun perfokartani eslatuvchi tasma ishlatgan va shu bilan perfokartaga 

asos solgan edi. 

1836 - yilda ingliz olimi Charlz Bebbij hozirgi kompyuterlarning bevosita ajdodi 

bo‘lmish analitik mashina ishlab chiqishga kirishdi va bu masalani nazariy hal 

qildi. Bu mashinaning asosiy xususiyati uning dastur asosida ishlashi va hisob-

kitob natijalarini «eslab» qolishida edi. 

1843 yilda ingliz matematigi Ogasta Ada Bayron (Lavleys) - shoir lord Bayronning 

qizi analitik mashina buyruqlar asosida ishlashi lozimligini ta’kidladi. U berilgan 

shartlar bajarilmagunga qadar qadamlar ketma-ketligini ta’minlovchi buyruqlarni 

---

yozdi. Ana shu holat bilan u dasturlash tiliga asos soldi. Mazkur va boshqa 

kashfiyotlar kompyuter yaratilgach, ularni ishlatish uchun zarur bo‘lgan til 

yaratilishini talab etdi. Quyi darajali dasturlash tili ancha murakkab bo'lib ular juda 

maxsus sohalarda ishlatiladi va ularning mutaxassislari ham juda kam. Chunki quyi 

dasturlash tillari (masalan: assembler) ko'pincha miktoprotsessorlar bilan ishlashda 

kerak bo'lishi mumkin. Odatda turli dasturlash ishlari uchun yuqori darajali 

dasturlash tilidan keng foydalaniladi. EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) endi 

yuzaga kelgan paytda programma tuzishda, faqat mashina tillarida, ya'ni sonlar 

yordamida EHM bajarishi kerak bo'lgan amallarning kodlarida kiritilgan. Bu holda 

mashina uchun tushinarli sanoq, sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq 

sistemalari bo'lgan. Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida 

kiritilgan. Yuqori darajali dasturlashda, mashina tillariga qaraganda mashinaga 

moslashgan (yo'naltirilgan) belgili kodlardagi tillar hisoblanadi. Belgilar 

kodlashtirilgan tillarning asosiy tamoyillari shundaki, unda mashina kodlari ularga 

mos belgilar bilan belgilanadi, hamda xotirani avtomatik taqsimlash va xatolarni 

tashhis qilish kiritilgan. Bunday mashina moslashgan til - ASSEMBLER tili 

nomini oldi. 

 

 

2. Dasturlash paradigmasi bu kompyuter dasturlarini yozish uslubini belgilaydigan 

g'oyalar va tushunchalar to'plamidir. Bu hisoblashni tashkil qilishni va kompyuter 

bajaradigan ishni tuzilishini belgilaydigan kontseptsiya usuli. 

Qisqacha aytganda, bu kod yaratish printsiplari va texnikasi to'plamidir. Ular 

dasturni soddalashtirish va uni bir xil paradigmada ishlaydigan qulay va tushunarli 

qilish uchun kerak. Hisoblash mashinasi uchun dastur aniq, tez va aniq bajarilishi 

uchun tayyorlangan bo'lishi muhimdir. dastur kodining tuzilishin tushunish kod 

sifatini baholash tajribasi to'g'ri rivojlanish yondashuvini tanlash tajribasi. 

Dasturlashning asosiy modellari 

-Imperativ  

-Deklarativ dasturlash 

-Tarkibiy dasturlash 

-Funktsional dasturlash 

-Mantiqiy dasturlash 

---

-Ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash 

    Imperativ dasturlash bu quyidagilar bilan tavsiflangan dasturiy paradigma: 

ko'rsatmalar (buyruqlar) dasturning manba kodida yozilgan; ko'rsatmalar  oldingi 

ko'rsatmalarni bajarish paytida olingan ma'lumotlarni xotiradan keyingi 

ko'rsatmalar bilan o'qish mumkin; ko'rsatmani bajarish natijasida olingan 

ma'lumotlar xotiraga yozilishi mumkin. Xotira holati bilan ishlaydi. Bayonotlarni 

bajarish holatni o'zgartiradi. 

Deklarativ dasturlash - muammoni hal qilishning spetsifikatsiyasi o'rnatiladigan 

dasturiy paradigma, ya'ni muammo nima ekanligini va kutilgan natijani tavsiflaydi. 

Deklarativ dasturlashning teskari tomoni - bu majburiy dasturlash bo'lib, u 

qandaydir tafsilotlarda muammoni qanday hal qilish va natijani taqdim etishni 

tavsiflaydi. Natijada, deklarativ dasturlarda davlat tushunchasi ishlatilmaydi, 

xususan, ular o'zgaruvchilar va tayinlash operatorlarini o'z ichiga olmaydi va 

ma'lumotlarning shaffofligi ta'minlanadi. 

Strukturaviy dasturlash -dasturning ierarxik blok tuzilishi shaklida taqdimotiga 

asoslangan dasturlash paradigmasi quyidagilar bilan tavsiflanadi: 

- shartli va shartsiz sakrashlardan cheklangan foydalanish 

- pastki dasturlardan va boshqa boshqaruv tuzilmalaridan (ilmoqlar, filiallar va 

boshqalar-blok tuzilishi 

    Funktsional dasturlash 

- noaniq yon ta'sirlarning etishmasligi 

- ma'lumotlarning shaffofligi 

- yashirin holat yo'q 

- ma'lumotlar va funktsiyalar kontseptual jihatdan bir xil Lambda hisobiga 

asoslanadi 

Mantiqiy dasturlash 

— berilgan faktlar va xulosalar qoidalari asosida xulosa chiqarish 

mexanizmlaridan foydalangan holda avtomatik teoremani isbotlashga asoslangan 

dasturiy paradigma. 

Obyektga yo’naltirilgan dasturlash 

---

(OYD) — dasturni har biri ma'lum bir sinfning namunasi bo'lgan ob'ektlar to'plami 

sifatida namoyish etishga asoslangan dasturlash metodologiyasi va sinflar meros  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. 

  

package 

com.Amaliy

; 

 

import 

java.math.BigInteger

; 

import 

java.util.Scanner

; 

 

public class 

DUVP { 

    

public static void 

main

(String[] args) { 

        Scanner k = 

new 

Scanner(System.