Atmosfera xavosining ifloslanishi va uning salbiy okibatlari

Atmosfera xavosining ifloslanish darajasi va uning salbiy okibatlari
Atmosfera xavosini tarkibini ifloslanish xar bir zaxarli moddaning ruxsat etilgan me`eri (PDK) bilan belgilanadi. Zararli chikindilarning ruxsat etilgan me`eri uzok vakt davomida eki tirik organizmlarga shu jumladan inson salomatligiga va tabiiy muxitga salbiy ta`sir kursatmaydi.
Atmosfera xavosining ifloslanish darajasi butun dune soglikni saklash tashkiloti (VOZ) tomonidan 4 guruxga bulinadi:
1. Atmosfera xavosining zararsiz tarkibi.
2. Kasallik kuzgatuvchi darajasi.
3. Surunkali kasalliklarni keltirib chikaruvchi darajasi.
4. Utkir kasalliklarni keltirib chikarish darajasi.
Atmosfera xavosi tarkibidagi zararli moddalarning ruxsat etilgan mikdori 2 ulchamda beriladi: bir yula maksimal ifloslanish darajasi shu muxitda faoliyat kursatish 5-20 minut davomida ruxsat etiladi. Zaxarli moddaning urtacha sutkalik ruxsat etilgan darajasi. Bunda 8 soat davomida faoliyat kursatishga ijoxzat beriladi.
Axoli maskanlarida atmosfera xavosi tarkibidagi
ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan me`eri.
Sanoat korxonalarida atmosferaga chikariladigan xar bir ifloslantiruvchi modda uchun chikindini cheklangan darajasi (PDV) ijozat etuvchi tashkilotlar tomonidan (ekologiya kumitasi) belgilanadi. Bundan tashkari ifloslantiruvchi moddalarning cheklangan darajasi taxlil kilinib tegishli xujjatlar (PDV) tayerlagunga kadar korxonada chikindining vaktincha (VSV) kelishilgan mikdoriga
ruxsat etiladi.
Biologik kobik elementlari uzviy boglanganligi tufayli insonning xujalik faoliyati natijasida ifloslangan atmosfera uz navbatida tabiatning boshka komponentlariga xam ta`sir etadi. Natijada suv va tuprokning tabiiy xolatida, kishi organizmida, xayvon va usimlik tanasida salbiy uzgarishlarni vujudga keltirib biokobikda mintakaviy kasali, jigar cirrozi, kon bosimi, rak, bronxit, upka kasalliklarining kupayishiga sabab buladi xamda yurak-kon tomiri sistemasini shikastlaydi.
Atmosferaning ifloslanishi tufayli kueshning tugri radiaciyasi 15%, ul`trabinafsha nurlari 30% ga kamayadi. Natijada ba`zi zararli bakteriyalarning kupayishi uchun sharoit vujudga keladi, xar xil kasalliklar xususan raxit kasalligi kupayadi.
Agar atmosfera oltingugurt oksidi kup tuplanibkolsa kishilarda bronxit, astma, upka yalliglanishi, kuz kasalliklari, jigar kon bosimining oshishiga olib keladi. Chunki xavo tarkibidagi oltingugurt oksidi suv bilan kimeviy birikib kuchsiz kislota xosil kiladi va kuzlardagi shillik pardalarni kuydiradi.
Atmosfera xavosi tarkibida oltingugurt mikdori 0,13 mg/m bulganda axoli orasida surunkali astma kasalligi 13 %, 0,38 mg/m bulganda 18% va 0,8 mg/m bulganda 26% tashkil etadi.(urtacha 1 kecha kunduzgi me`eri 0,05 mg/m ).
Uglerod oksidining (SO ) xavoda kupayishi natijasida kishi organizmida gemoglabin kamayadi, yurak, kon tomir tizimlari buziladi, skleroz kasalligi kupayadi, bosh aylanadi, yurak tez urib uyku buziladi, kishi tajang bulib koladi.
Atmosfera vodorod sul`fid gazining ortib ketishi natijasida odamning boshi ogriydi, kayd kiladi, darmonsizlanadi va xatto xid bilish kobiliyati zaiflashadi, ftor birikmalari ta`sirida burundan kon keladi, oshkozon ichak kasalliklari vujudga keladi, suyak emirilishiga olib keladi. Masalan, tetik alyumin ishlab chikarish kombinati normadan kup mikdorda ftor birikmalarini chikarishi natijasida kishlok xujalik ekinlarining xosildorligiga va sifatini pasayishiga, xayvonlarning tish va suyaklarini emirilishiga olib kelmokda.
Kishi organizmiga radioaktiv moddalar emon ta`sir etib, usti bezini, jinsiy bezlar faoliyatini, kalkonsimon bez faoliyatini normal ishlashiga salbiy ta`sir etadi, kon tarkibining uzgarishiga olib keladi.