Atom tuzilishi nazariyalari. Kvant mexanikasi

Atomdagi elektronlarning holatini quyidagicha belgilash qabul qilingan:
Bosh kvant soni n butun sonlar, ya’ni n= 1,2,3,4... bilan orbital kvant soni l - esa butun sonlar l= 0,1,2,3,4.5... va harflar s,p,d,f,g,h .. bilan belgilanadi.
Dastlabki to ’rtta harf atomlarning spektr seriyalariga mos keladi, ikkita oxirgi g va h harf f dan keyin keladigan alfavitdan olingan. Demak, 1s deganda, n=1 va l =0 ga teng
bo’lgandagi elektronni, 2p deganda n=2, l=3 ga teng bo’lgan holatdagi elektronlar tushuniladi.
Atomdagi elektronlar soni esa harflarning darajasida ko’rsatiladi. Masalan: 2s²("ikki ES ikki" deb o’qiladi) atomda n=2 va l=0 bo’lganda 2 ta elektron borligii ko’rsatadi (2.1-jadval).
To’lqin funnksiyalarini grafk tasvirlash uchun turli usullar mavjud. Bulardan biri elektronlar zichligini radial taqsimlanish chizig’i usulidir.
Demak, to’rttala kvant sonlari n,l,me,m_s atomdagi elektronning harakatini to’liq tavsiflaydi. Elektronning harakatini bulardan boshqa xil birlikda ifodalab bo’lmaydi. Zero, vodorod atomidagi elektronning energiyasi n miqdori bilan belgilanadi-yu, boshqa kvant sonlariga bog’liq bo’lmaydi. Bundan bir xil energiyaga ega bo’lgan elektronlar turli holatlarda bo’lishi mumkin, degan xulosa kelib chiqadi.Bunday holatlardagi elektronlar "tug’ma"
elektronlar deb ataladi.Elektronlarning bunday tug’ma holatlari tashqi elektr yoki magnit maydoni ta ’sirida yo ’qotilishi mumkin. Bosh kvant soni n
bir xil qiymatga, l,me va m_s turli qiymatga ega bo’lgan holatdagi elektronlarga tashqi maydon ta ’siri turlicha bo’ladi. Natijada bunday holatdagi elektronlarning energiyasi har xil qiymatga ega bo’- lib qoladi. Buni magnit yoki elektr maydonlari ta ’sirida spektr chiziqlarining nurlanishi bilan tushuntirish mumkin (Shtark va Zeeman effektlari).
Vodorod atomi uchun yuqorida aytilgan fikrlarni xuddi shunga o’xshash bitta elektronli sistemalar -He⁺,Lt⁺ va ionlar uchun ham qo’llash mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. 
   P.W. Atkins, T.L. Overton, J.P. Rourke, M.T. Weller, and F.A. Armstrong “Inorganic
   

Chemistry” 6 edition ©2014 W. H. Freeman and Company 41 Madison Avenue New York, NY 10010

2. 
   Raymond Chang “Chemistry” 12 edition 2015 McGraw-Hill
   
3. 
   Gary L. Miessler, St. Olaf College, Paul J. Fischer, Macalester College “Inorganic chemistry” — Fifth edition ©2014 Pearson.
   
4. 
   J.P.Sevenair., A.R.Burkett. Introductory Chemistry.Wm.C.Brown Publishers. ©1997
   
5. 
   Silberberg Martin S., Prinsciples of general chemistry/ Martin S.Silberberg-3- ed.Piblished McGraw Hill, New York, 2013.
   
6. 
   Axmerov Q. Jalilov A.Sayfuddinov R. Akbarov A., Turobjonov S.M. “Umumiy va anorganik kimyo” T.2017y. O’zbekiston.
   
7. 
   Axmerov K. Jalilov A.Sayfuddinov R. “Umumiy va anorganik kimyo” T. 2006 y. O’zbekiston.
   
8. 
   Парпиев Н.А., Рахимов Х.Р., Муфтахов А.В. “Анорганик кимёнинг назарий асослари” Т.2000 Узбекистон. I-том
   
9. 
   Ахмеров К. Жалилов А ., Сайфуддинов Р «Умумий ва ноорганик кимё» Т.2002 йил Маърузалар курси.
   
10. 
    Парпиев Н.А., Рахимов Х.Р., Муфтахов А.В. “Анорганик кимё” Т.2003 Узбекистон.
    

2. 
   том
   

Eminov A.M., Axmerov K.A., Turobjonov S.M. Umumiy va noorganik kimyodan laboratoriya mashg‘ulotlari. T. 2007 y.