Atrof muhitning ifloslanishi va global ekologik muammolar

 

 

 

 

---

Dunyoda yuz berayotgan ekologik, global iqlim 

o‘zgarishlariga sabab bo’lgan omillar. 

 

Dunyoda  yuz  berayotgan  ekologik,  global  iqlim  o‘zgarishlariga  nima  sabab 

bo‘lmoqda  –  Dunyodagi  barcha  ekologik  o‘zgarishlar,  halokatlarga  inson  sababchi, 

deb hisoblayman. Suv toshqinlarining aksariyati global iqlim isishi oqibatidir. Yer o‘z 

yuzasidagi infraqizil nurlarni fazoga qayta chiqarmaslik xususiyatiga egadir. Ular erni 

issiq “ko‘rpa”ga o‘rab, issiqxona samarasini beradi va yerdagi haroratni saqlab turadi. 

Mazkur  jarayon  yerni  hayot  uchun  yaroqli  qiladi.  Issiqxona  gazlarisiz  er  hozirgidan 

taxminan  30  darajaga  sovuqroq  bo‘lar  edi.  Ammo  afsuski,  inson  faoliyati  natijasida 

atmosferaga  yuqorida  keltirib  o‘tilgan  gazlar  chiqarilmoqda.  Raqamlarga  e’tibor 

bersangiz, bir kunda dunyoda 9 milliard litr neftь yoqiladi. Buning natijasida havodagi 

SO2 ning miqdori yiliga 30 foizga ortib bormoqda. Uning oqibatlari esa quyidagicha: 

harorat oshishi natijasida muzliklar eriydi. Muzliklar eriganda okean suvining harorati 

va  fizik  xossalari,  okean  oqimlari,  mazkur  oqimlarga  bog‘liq  bo‘lgan  mamlakatlarda 

iqlim, global gidrologik tsikl va iqlimni yaratuvchi global jarayonlar o‘zgaradi. Oqibatda 

yog‘ingarchiliklar amplitudasida katta o‘zgarishlar yuz berib, u o‘ta ko‘p yog‘in yog‘ishi 

yoki umuman yog‘masligi bilan belgilanadi, qurg‘oqchilik va toshqinlar soni ko‘payadi, 

tabiiy ofatlar – tornado, tayfunlar, sellar, ko‘chkilar yuz beradi. 

             Bir  qarashda  bu  uncha  qo‘rqinchli  bo‘lib  tuyulmasligi  mumkin.  Ammo  Yerda 

harorat  yana  5  darajaga ko‘tarilsa,  barcha  jarayonlar  orqaga  qaytarib bo‘lmaydigan 

tus oladi va sayyoramizda har qanday hayotga jiddiy xavf tug‘iladi. Inson biologik tur 

sifatida  yashab  qolishi  masalasi  kun  tartibidan  o‘rin  oladi.  Ayni  shu  sababli  bu 

muammo olamshumul ahamiyat kasb etadi. 

Iqlim  o‘zgarishi  muammosi  O‘zbekistonga  ham  o‘z  ta’sirini  ko‘rsatmay 

qolmaydi.  Albatta  iqlim  o‘zgarishi  natijasida  ko‘rilishi  mumkin  bo‘lgan  zararni  hali 

hech  kim  hisoblagani  yo‘q.  Xo‘sh,  bizning  faoliyatimiz  iqlim  o‘zgarishiga  ta’sir 

ko‘rsatadimi?  Albatta,  ha.  Avvalo  bu  avtomobillardan  chiqayotgan  zaharli  gazlar, 

neftь,  gaz,  ko‘mir  va  o‘tinni  yoqish  oqibatida  ajraladigan  SO2,  atmosferadagi 

aerozollar,  tsement  sanoati.  Shuningdek,  dehqonchilik,  ozon  qatlamining 

yupqalashishi, chorvachilikning rivoji, o‘rmonlarning kesilishi ham iqlim o‘zgarishiga 

ta’sir  ko‘rsatadi.  Mutaxassislarning  fikriga  ko‘ra,  1901-2012  yillarda  o‘rtacha  global 

harorat  Tselьsiy  bo‘yicha  0,89  darajaga  ko‘tarilgan.  Bu  1400  yil  mobaynidagi  eng 

yuqori  ko‘rsatkichdir.  Xavotirli  tomoni  shundaki,  bu  jarayon  davom  etishi  bashorat 

qilinmoqda.  Ya’ni,  2016-2035  yillarda  sayyoramizda  havo  harorati  yana  0,3-0,7 

darajaga  ko‘tarilishi  ehtimoldan  xoli  emas.  Buning  oqibatida  yaqin  o‘n  yillikda  qish 

---

chillasida harorat 20-30 daraja issiqqa ko‘tarilishi, yozda esa havoning sovub ketishini 

kuzatish mumkin. Eng achinarlisi, issiqxona effekti oqibatida dunyo aholisini, xususan 

siz-u  bizning  ichimlik  suvimiz  bo‘lmish  tog‘lardagi  muzliklarning  zahiralari  erishi 

natijasida kamayib boradi.  1960  yildan  boshlab  bugungi kunga  qadar Erdagi  qor  va 

muz  qoplami  15  foizga  qisqardi.  Iqlim  isishi,  ya’ni  havo  haroratining  global  ortishi 

muammosini  bartaraf  qilish  juda  murakkab  vazifadir.  Chunki,  bu  muammo  ham 

“tabiat-inson-jamiyat”  munosabatlariga,  ya’ni  uchlikning  muvozanatiga,  uyg‘un 

rivojlanishiga  bog‘liqdir.  Ushbu  muvozanat  yo‘llarini  topish  va  uni  saqlash  uchun 

quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish lozim: 

          - iqlim o‘zgarishi muammosi mazmun-mohiyatini chuqur anglash, er shari aholisi, 

davlatlar, xalqaro tashkilotlarning hamkorligiga erishish; 

         - issiqxona hosil qiluvchi gazlar emissiyasini (atmosferaga chiqarishni) kamaytirish 

imkoniyatini beradigan yangi texnologiyani ishlab chiqish va unga o‘tish; 

        - muqobil energiya manbalariga o‘tish va ularning samaradorligini oshirish; 

      -  ekinzorlardan,  ayniqsa,  sholipoyalardan  metan  gazining  ajralib  chiqishini 

kamaytiradigan texnologiya va usullarga erishish; 

          -  uy-joy  va  binolarni  isitishda  tejamkor,  ekologik  talablarga  javob  beradigan 

usullarni joriy etish; 

         -  har  bir  insonda  “Sayyoramiz-umumiy  uyimiz”  tuyg‘usi  va  mas’uliyatini 

oshirish, ekologik madaniyatni shakllantirish; 

     

 - maishiy chiqindilarni oqilona bartaraf qilish texnologiyasini takomillashtirish; 

  

 -  iqlim  isishi  indikatori  va  oqibatlarini  hududlar  doirasida  o‘rganish  va  uni 

bartaraf  qilishning  geografik  asoslarini  izlash  va  ushbu  mavzuda  loyihalarni  ishlab 

chiqib amaliyotga tatbiq qilishdir. 

Umuman olganda, ekologik muvozanatning buzilishi va erlar degradatsiyasining 

oldini  olish,  bioxilmaxillikni  saqlash,  cho‘llanish  hamda  qurg‘oqchilikka  qarshi 

kurashishda  biologik  resurslarni  muhofaza  qilish  talablariga  to‘liq  rioya  etilishini 

ta’minlash,  shamol  va  suv  eroziyasiga  qarshi  kurashish  samaradorligini  oshirish  va 

atrof-muhitni muhofaza qilish maqsadida: 

birinchidan,  yer  va  suv  resurslarini  boshqarishdagi  iqtisodiy  mexanizmlar  hamda 

huquqiy  asoslarni  takomillashtirish  va  me’yoriy-huquqiy  hujjatlar  talablariga  qat’iy 

rioya etilishi ustidan nazoratni kuchaytirish; 

---

ikkinchidan,  yer  hamda  suv  resurslarini  barqaror  boshqarish  va  keng  o‘rmonlarni 

barpo  etish  yo‘li  bilan  bioxilmaxillikni  saqlash,  oziq-ovqat  xavfsizligini  ta’minlash, 

iqlimning noqulay oqibatlariga moslashish; 

 –  Ekologiya  sizu  biz,  jamiyat,  davlatning  kelajagidir.  Uning  yomonlashuvi 

kelajagimizning  barbod  bo‘lishidir.  Bu  gaplar  sal  balandparvoz  tuyulishi  mumkin. 

Ammo  bugungi  kunda  O‘zbekistonda  tabiatga  munosabatga  bir  nazar  tashlaylik. 

Ekologiya  bo‘yicha  qonunlar  deyarli  ishlamayapti.  Orqama-ketin  qabul  qilinayotgan 

qarorlar  qog‘ozda  qolib  ketmoqda.  Butun  dunyo  daraxtlarni  saqlash,  hayvonlarni 

himoya qilishga bel bog‘laganda, bizdagi quruq gaplarning aksariyati qog‘ozda qolib 

ketmoqda.  Yaqinda  jamoatchilik  tomonidan  juda  ham  ko‘plab  e’tirozlar  bildirilgan 

daraxtlarni  kesishni  to‘xtatish  maqsadida  moratoriy  (atigi  bir  yilga)  e’lon  qilindi. 

Ammo “qimmatbaho navli daraxtlar” ro‘yxati e’lon qilinmadi. Ya’ni aholiga oxirigacha 

mazkur qarorning ahamiyati to‘liq tushuntirib berilmadi. Ekologiya qo‘mitasi, Ekologik 

partiyasining o‘rni ekologik muammolarni echimini izlashda deyarli bilinmayapti. 

Viloyatlarda ijtimoiy muammolar hal qilinmaganligi, ya’ni ko‘plab qishloqlarda 

gaz  yo‘qligi  sababli  daraxtlarni,  saksovullarni  kesish  avj  olmoqda.  Ammo  ularni 

kesayotgan  aholi  kelajakda  o‘zini  yashashini  ta’minlash  uchun  o‘rniga  hech 

bo‘lmaganda  bitta  daraxtni  ekishni  o‘ylamaydi.  Zero,  har  bir  qishloqdagi  xonadon 

o‘zini qishda o‘tin bilan ta’minlash uchun tomorqasining bir qismida terak etishtirsa, 

atrofdagi manzarali, mevali daraxtlarning kesilishini oldi olingan bo‘lar edi. Yana bir 

masala  Qizil  kitobga  kiritilgan  hayvonlarga  bo‘lgan  munosabat.  Ruhshunoslar 

hayvonlarga nisbatan bolalikdan vahshiyona munosabat kelajakda ularning jinoyatchi 

bo‘lib etishishlariga zamin yaratishini allaqachon isbotlashgan. Diniy tomondan olib 

qaralganda ham hayvon va o‘simliklarga vahshiyona munosabat islomda qoralanadi. 

Alloh  taolo  Qur’oni  karimda  er  yuzidagi  barcha  narsalarga,  jumladan,  hayvonot 

dunyosiga  qanday  munosabatda  bo‘lish  lozimligini  mufassal  bayon  qilib  bergan. 

Ko‘pgina oyatlar musulmonlarga Alloh taoloning hayvonot olamini yaratish maqsadini 

tushuntirib beradi. Ularni hayvonot dunyosini muhofaza qilishga va o‘rganishga da’vat 

qiladi.  Qur’oni karim  hayvonot  dunyosidan  inson qanday  foyda  olishi  mumkinligini, 

jonzotlarni  qay  tarzda  tarbiya  qilish  kerakligini  uqtiradi;  arzimas  tuyulgan,  oddiy 

jonivorlarda uchraydigan ilohiy qudratni ko‘rish va undan ibrat olishga chaqiradi. 

– Ekologik vaziyat haqida so‘z ketganda beixtiyor ekologik ong haqida o‘ylaysan 

kishi. Insoniyatning hozirgi holati kesilayotgan shoxda o‘tirib arra tortayotgan Afandini 

eslatmaydimi? 

---

–  Ekologik  ong  o‘z  ichiga  yoshlikdan  tabiatga  to‘g‘ri  munosabatning 

shakllanishida  ko‘rinadi.  Ya’ni  tabiat  biz  uchun  xizmat  qilishi,  hayvon  va  jonivorlar 

odamlarning  hududlarida  yashayotgani  emas,  aksincha  biz  ularning  hududida 

yashayotganligimizni  his  qilishni  tarbiyalashdan  boshlanadi.  Zardushtiylik  dini  eng 

“ekologik” din bo‘lgan. To‘rt unsur – suv, havo, olov va tuproq tozaligini saqlash, ularni 

ifloslantirish  uchun  esa  ulkan  gunoh  bo‘lib,  jazo  muqarrar  bo‘lgan.  Bu  muqaddas 

“Avesto” kitobining har bir bandida ko‘ringan. Yuqorida aytganimdek, Islomda ham 

tabiatga vahshiyona munosabat keskin qoralanadi. Ammo oilada ekologik tarbiyaning 

berilmasligi, ta’lim muassasalarida ekologiya borasida soatlarning o‘ta kamligi, atrof-

muhitga  zarar  etkazish  borasidagi  jarimalarning  pastligi,  ekologik  yo‘nalishdagi 

tashkilotlar  faoliyatining  sustligi,  bu  sohada  korruptsiyaning  keng  yoyilganligi  (pora 

evaziga  noyob  qush  va  jonivorlarni  ov  qilish,  daraxtlarni  kesishga  ruxsat  berilishi), 

qat’iy ekologik siyosatni amalga oshirilmayotganligi bevosita savoldagi shoxda o‘tirib 

arra tortayotgan Afandini eslatadi. 

Mutaxassislarning  aytishicha,  aynan  zavodning  faoliyati  oqibatida  biosfera 

rezervatida turong‘il, jiyda kabi daraxtlarning qurishi kuzatilmoqda, hayvonot dunyosi 

sog‘lig‘iga  zarar  etkazilayotir.  Biosfera  rezervati  shuningdek  suvsizlikdan  azob 

chekmoqda. Ma’muriyatning aytishicha, ularda suv chiqarish uchun nasos bor, ammo 

uni ishlatish uchun 2 km.ga elektr simi tortilishi zarur, bunga esa mablag‘ etishmaydi. 

Natijada suvsizlikdan noyob o‘simliklar qurib bormoqda. Balki Qoraqalpog‘iston yoki 

Xorazmdan  mard  homiy-tadbirkor  topilib,  bu  muammoni  echimiga  yordam  berar? 

Bunday misollar juda ham ko‘p. Xo‘sh, kelajakda biz avlodlarga qanday O‘zbekistonni 

qoldiramiz? 

           – Suv muammosi alohida og‘riqli mavzu. Orol fojiasi haqida ko‘p va ho‘p gapirildi. 

Ammo bu bilan endi dengizni qaytarib bo‘lmaydi. 

           Mamlakatimizda 92 foiz ishlatiladigan suv hajmi qishloq xo‘jaligiga to‘g‘ri keladi. 

Suv ko‘p iste’mol qiladigan g‘alla, sholi va makkajo‘xori etishtirishga chuchuk suvning 

27 foiz sarflanadi. Tadqiqot natijasiga ko‘ra, go‘sht ishlab chiqarishga 22 foiz, sutga 7 

foiz suv sarflanishi aniqlangan. Aynan biror mahsulotga sarflanadigan suv “virtual suv” 

deb ataladi. Va suvni tejash haqida gap ketganda aynan “virtual suv”ni tejash lozim. 

Bu borada aholining bilimini xabardorligini oshirish lozim. Keling, mana bu faktlarga 

nazar tashlaylik. 

 Suvga oid faktlar 

-  Chuchuk  suv  zaxirasining  70-90  foizi  rivojlanayotgan  mamlakatlarda  ekinlarni 

etishtirish uchun ishlatiladi; 

---

 - Kundalik ehtiyojni qondirish uchun aholi jon boshiga kuniga 50 litr suv kerak (Dublin 

tamoyillari,1992); 

-1 kg guruch etishtirish uchun 3000 l suv zarur; 

 - Bitta buxanka (400 gramm) nonga ketadigan unni etishtirish uchun 550 l suv kerak; 

 - Rivojlangan mamlakatlarda 100 gramm mol go‘shti ishlab chiqarish uchun o‘rtacha 

7000 l suv ishlatiladi; 

 -  Ikki  yoki  undan  ortiq  mamlakatga  tegishli  er  osti  suvlaridan  tejamsiz 

foydalanilayotgan 263 daryo havzasi mavjud; 

  - Suv isrof qilinishi sababli Hindistondagi 25 foiz  hosilning taqdiri doim xavf ostida 

turadi. 

    –  Hozirgi  yoshlarda  yovuzlikka  moyillik,  yovuzlikni  yoqtirish  vasvasasi  kuchayib 

bormoqda.  Bu  nihollarning  sindirilishidan  tortib  azim  chinorlarning  kesilishida  bir 

chumchuq  bolasiga  ozor  etkazishdan  kattakon  ayiqni  o‘ldirib,  mazza  qilishda 

namoyon  bo‘lmoqda.  Ayting-chi,  bu  jarayonni  qanday  to‘xtatish  mumkin?  Dunyo 

tajribasida bunday jarayonlar qanday boshqarilgan va ularga qarshi qanday ta’sirchan 

choralar ko‘rilgan? 

  – Avvalo yuqorida aytganimdek, ta’lim muassasalarida ekologik darslarni ko‘paytirish 

lozim. 

 Avvalo  ekologik  madaniyat  oiladan  boshlanishi  lozim.  “Qush  uyasida  ko‘rganini 

qiladi” deganlaridek, aksariyat holatda farzandi qo‘lidagi chiqindini duch kelgan joyga 

uloqtirsa, daraxtning shoxini sindirsa, jonivorlarga ozor bersa, yonida bo‘la turib, ota 

-onalari  indamaydi,  tanbeh  bermaydi.  “Bolada,  bolaligiga  boradi”  deb,  qo‘ya 

qolishadi.  Ko‘chada  indamay  yotgan  it  yoki  mushukni  uzoqdan  ko‘rishsa,  “Borma 

tishlaydi, tirnaydi” deb, jonivorga talpingan go‘dakda ularga nisbatan adovat hissini 

uyg‘otishadi.  Aksariyat  holatda  farzandlarga  o‘rnak  bo‘lgan  holda,  o‘zlari  qo‘lidagi 

sigaret qoldig‘i, muzqaymoq qog‘ozi, ichimlik baklashkasi yoki shishasini erga, ariqqa 

tashlashadi.  Bugun  zudlik  bilan  maktabgacha  ta’lim,  o‘rta,  o‘rta-maxsus,  oliy  ta’lim 

tizimiga  –  qaysi  yo‘nalish  bo‘lishidan  qat’iy  nazar  ekologiya  fanlarini  kiritish  zarur. 

Chunki aynan ekologiya bu bugungi kun hayotimiz, kelajagimiz demakdir. To‘g‘ri o‘rta 

ta’lim  tizimida  “Tabiatshunoslik”,  “Ekologiya”  fanlari  bor.  Ammo  ularning  soati 

kamligi,  shuningdek  mazkur  fanlardan  bevosita  mutaxassislar  dars  bermasligi  etarli 

natijani bermayapti.  Birgina  O‘zbekistonda  qarovsiz  hayvonlarga nisbatan  aholining 

munosabatini olaylik. Hayvonlarga nisbatan insonparvarlik munosabatida bo‘lish – bu 

taraqqiy  etgan  jamiyat  madaniyatining  ajralmas  va  o‘ta  muhim  bo‘lgan  qismidir. 

---

Kriminologiya,  psixologiya,  sud  psixiatriyasi  sohasidagi  olimlarning  o‘tkazgan 

tadqiqotlari  shuni  ko‘rsatadiki,  hayvonlarga  nisbatan  shafqatsiz  munosabatda 

bo‘layotgan  shaxslar  ko‘pincha  potentsial  jinoyatchilar  bo‘ladilar  va  huquq-tartibot 

organlarining  jiddiy  e’tiboriga  loyiqdirlar.  Tadqiqotlarning  ko‘pchiligi  shuni 

ko‘rsatadiki,  manьyak-qotil  8-12  yoshdanoq  shakllana  boshlaydi.  Agar  ilgari 

bolalarning  hayvonlarni  tahqirlashi  asosan  oiladagi  nomaqbul  vaziyat  tufayli 

tarbiyadagi  nuqson  sifatida  talqin  etilgan  bo‘lsa,  hozirgi  kunda  olimlarning  so‘nggi 

ma’lumotlariga ko‘ra, shafqatsizlik va tajovuzkorlik uchun alohida gen javob beradi. 

Bolalik yoshida ushbu gen ma’lum bir vaziyatlarda psixopatiyaga olib kelishi mumkin. 

Singapurda  jamiyat  bolalar  tarbiyasi  yuzasidan  muammolarga  duch  kelganida 

mamlakat  bosh  vaziri  Li  Kuan  Yuning  o‘tkazgan  islohotlari  natijasida  maktablarda 

o‘simlik va hayvonot dunyosiga mehrni kuchaytirish borasida ekologiya darslari soni 

oshirildi.  Hayvonlarga  shafqatsiz  munosabatda  bo‘lgan  ota-onalarini  ularning  o‘z 

farzandlari  uyaltira  boshlashdi.  Singapurda  aynan  uysiz  hayvonlarni  himoya  qilish 

borasida kampaniyalar boshlandi. Natijada o‘smirlar va bolalar amalga oshirayotgan 

jinoyatlar  soni  keskin  kamaydi.  O‘zbekiston  1995-yilda  “Biologik  xilma-xillik 

to‘g‘risida”gi xalqaro Konventsiyaga qo‘shilgan va bu bilan o‘z hududidagi hayvonot 

va  o‘simlik  olamini  himoya  qilish  majburiyatini  olgan.  Shunday  ekan,  hayvonlarni 

vahshiylarcha qiradigan ana u odamsimonlarni avvalo Qizil kitobga kiritilgan, ovlanishi 

taqiqlangan hayvonni ovlagani uchun, ana undan keyin hayvonlarga shafqatsizlarcha 

munosabatda bo‘lgani uchun, vahshiyligini video orqali ijtimoiy tarmoqlarda tarqatib 

qirilib ketish xavfi ostida bo‘lgan Himolay qo‘ng‘ir ayiqlarining bundan keyingi hayotini 

yanada xavf ostida qoldirgani uchun albatta jazolanishi shart! 

Yaqinda aholi tomonidan Parlamentga muhokama uchun taklif kiritish imkonini 

beruvchi  “meningfikrim”  portaliga  maktablarda  o‘qitiladigan  botanika,  zoologiya, 

fizika, kimyo, algebra fanlarini qisqartirib buning o‘rniga odamlarga foydasi tegadigan 

etika,  ovqatlanish,  jamoat  transportida  yurish  madaniyati  haqidagi  fanlar  kiritilishi 

borasida taklif qo‘yildi. Taklif muallifining fikricha, ushbu fanlar kerakciz bo‘lib, odam 

hayoti davomida  deyarli ishlatilmaydigan  fanlar  ekan. Mana  bu  bizning  eng  so‘nggi 

nuqtamiz  bo‘lsa  kerak!  Shuning  uchun,  ko‘rilayotgan  choralar,  shu  jumladan  qabul 

qilinayotgan  qonunlar,  tarbiyaviy  usullar  hayvonlarga,  o‘simliklarga  yoyinki  butun 

tabiatga  nisbatan  insonparvarlik  madaniyatini  va  mas’uliyat  hissini  shakllanishiga 

xizmat qilishi kerak. Biz insonligimizni, Ona tabiatning ustuni emas, aksincha uning bir 

bo‘lagi ekanligimizni unutmasligimiz lozim.

 

 

 

---

Xulosa 

Ushbu mustaqil ishni tayyorlash mobaynida o’zimga kerakli bo’lgan xulosalarni 

chiqarib  oldim  deb  o’ylayman.  Shu  olamda  yashay  turib  ko’plab  ekologik 

muammolarga  e’tibor  qaratmagan  ekanman.  Yer  shari  yaqin  yuz  yilliklarda  katta 

o’zgarishlarga  duch  keldi  va  hanuz  bu  o’zgarishlar  tugagani  yo’q,  aksincha  kundan 

kunga  ko’payib  bormoqda.  Bularning  asosiy  qismini  salbiy  o’zgarishlar  ya’ni  ona 

sayyoramiz kelajagiga daxl solishi mumkin bo’gan ekologik, global muammolar tashkil 

etadi.  Ayniqsa  hayvonot,  nabotot  olami  bu  salbiy  oqibatlarning  qurbonlariga 

aylanayotgani bizni tashvishga solishi lozimdir. Chunki tabiat shunday muvozanatda 

yaratilganki,  unda  har  bir  jonzotning,  o’simliklarning  qo’yingki  barcha  tirik 

organizmlarning o’z vazifalari mavjud. Misoli hayot zanjirining qismlari kabidir. Inson  

shu zanjirning bir qismi aslida, biroq buni anglamog’lik ayni vaqtda dolzarb masalaga 

aylanayotgani kishini tashvishga soladi. Chunki ko’plab ekologik muammolar bizning 

vatanimizga  ham  o’z  tasirini  o’tkazmoqda.  Orol  dengzi  muammosi  bunga  yaqqol 

namunadir.  Yerlarning  shoʻrlanishi,  turar  joylar,  maʼmuriy  binolar  va  asfaltlangan 

yoʻllarga katta ziyon keltirmoqda. 1986-yilda 78 % turar joylar foydalanishga yaroqsiz 

boʻlib  qolgan.  Bu  halokat  ichimlik  suvlarni  ifloslantirib,  aholi  oʻrtasida  kasallikni 

kuchayishiga  olib  keldi.  Amudaryo  va  Sirdaryo  suvidan  foydalanishda  yoʻl  quyilgan 

xatoliklar  Orol  boʻyida  ekologik  falokatni  keltirib  chiqargan.  Mana  shunday 

muammolar bizga tahdid qilib turgan ushbu kunda butun davlat miqyosida ekologik 

muammolar  yechimlariga  qaratilgan  tashkiliy  tuzilmalar  o’z  faoliyatlarini  yo’lga 

qoymoqdalar.  Mavjud  komissiyalar  vakolatlari  kengayib,  amaliy  ishlar  soni 

ko’payyotgani  ayni  xaqiqatdir.  Shu  o’rinda  biz  yoshlar  ham  o’z  hissalarimizni 

qo’shmog’imiz,  ko’ngillilar  safida  javlon  urib  xizmat  qilmog’imiz  vatanimiz,  elu-

yurtimiz  oldida  turgan  muhim  burchlarimizdan  biridir.  Ushbu  masuliyatni  chuqur 

anglagan holda o’z ishlanmalarimizni taqdim etishimiz, ekologik muammolarga oson 

yechimlarni  o’z  izlanishlarimiz,  xulosalarimizga  tayangan  holda  topmog’imiz  ayni 

kundagi dolzar masaladir. Ilm - fan va texnika yutuqlarini amaliyotga joriy qilib, suv 

resurslarida unumli, oqilona, samarador foyidalanish usullarini ishlab chiqar ekanmiz 

bu kabi global, ekologik muammolarning yechimi asta sekin topiladi. Qilingan amaliy 

ishlar, tajribalar, aniq hisob kitobarga asoslangan holda mahsus inshoatlar, energiya 

tejamkor  qurilmalar,  muqobil  energiya  manbalarini  ishlash  tamoyillarini  o’rganib 

amaliyotga joriy qilish bizning vazifamizdir va biz shunga qodir yosh kadirlarmiz deya 

ishonch bilan ayta olamiz. Bizga faqatgina davlatimiz ko’magi va eng muhim masala 

bo’lgan salohiyatli ustozlar bilimi katta madad beradi!