Auditimi publik 1 kontrolli I lartë I shtetit

7.
Trajnime të Stafit të KLSH së
Trajnimet e stafit te KLSH se kane
përvijuar, duke vlerësuar maksimalisht
rendesine e ngritjes se kapaciteteve
profesionale te këtij stafi.
Marreveshjet e neneshkruara me disa
SAI partnere vazhdojne te funksionojne
me se miri, vecanerisht me Gjykaten
Turke te Llogarive dhe Zyren Kombetare
te Auditimit te Polonise (NIK) dhe me
Zyren e Auditorit te Pergjithshem të
Kosovës.
Ne datat 26 shkurt deri ne 1 mars 2012,
prane Gjykates Turke te Llogarive (TCA)

INFO KLSH
157
Nr.4, Janar Prill 2013
KLSH
jane trajnuar 20 auditues ne fushen e
“Auditimit Financiar” .
Dy grupe me nga 20 auditues do te
trajnohen, brenda muajit qershor te
këtij viti,
ne TCA per “Auditimin e
Pajtueshmerise
dhe
te
Prokurimeve
Publike” dhe ne NIK per “Auditimin
Financiar”.
Ne datat 16 17 shkurt, u zhvillua prane
Zyres se Auditorit te Pergjithshem te
Kosoves, seminari me teme “Zbatimi i
Strategjive te Menaxhimit”, ne te cilin
moren pjese 30 punonjes te KLSH se.
Nga Trajnimet e zhvilluara brenda
Institucionit mund te vecojme trajnimin
mbi Standartet INTOSAI, ne te cilin kane
marre pjese deri tani 123 punonjes, te
ndare ne grupe.
Me shume interes jane ndjekur nga 46
punonjes te KLSH se tre leksionet e para
te nje cikli te plote mbi “Analizen e
Riskut”. Ky cikel leksionesh po zhvillohet
nga nje njohes shume i mire i kësaj
fushe,
Prof.Dr.
Skender
Osmani,
pedagog ne fakultetin Gjeologji Miniera
te Universitetit Politeknik te Tiranes.
Kontrolli i Larte i Shtetit se shpejti do te
neneshkruaje
nje
marrëveshje
bashkëpunimi me kete Fakultet, ne te
cilen trajnimi i stafit te KLSH se ze nje
vend shume te rendesishem.
8.
KLSH merr pjesë në Seminarin
Eurosai/Wgea mbi Menaxhimin e Ujit
Në datat 23 24 Prill 2013 u zhvillua në
Oslo,
Norvegji
Seminari
me
Temë
“Menaxhimi i Ujit” i organizuar nga
EUROSAI/WGEA.
Nga KLSH në këtë seminar morën pjese,
Zj. Marjola Lleshi, Kryeaudituese dhe Zj.
Xhuljeta Çelaj, specialiste. Në këtë
seminar ishin të pranishëm gjithashtu
përfaqësuesit e SAI ve të Estonisë,
Francës, Lituanisë, Polonisë, Sllovenisë,
Republikës Çeke, Hungarisë, Latvias dhe
Bullgarisë. Gjatë ditës së parë të
seminarit SAI t e Estonisë, Sllovenisë
dhe Republikës Çeke, Francës dhe
Polonisë
prezantuan
rezultatet
e
auditimeve të kryera në fushën e
menaxhimit
të ujit. Ata gjithashtu
evidentuan zonat me risqe më të mëdha
dhe sollën eksperiencat e tyre në lidhje
me aspekte metodologjike të auditimit
të menaxhimit të ujit. Ishin të pranishëm
gjithashtu edhe dy moderatorë, zj.
Martina
Mlinaric,
nga
European
Environmental Bureau, dhe z. Sebastian
Treyer, nga Institute for Sustainable
Development
and
International
Relations, të cilët folën mbi temën e
menaxhimit të ujit në Europë nga një
prospektivë shkencore duke evidentuar
aspektet më kritike të legjislacionit BE
në këtë fushë.
Në ditën e dytë të seminarit u diskutua
mbi
Udhëzuesin
e
INTOSAI t
mbi
Çështjet e Auditimit të Ujit i cili do të
aprovohet
gjatë
Seminarit
INTOSAI/WGEA që do të mbahet në
Tallin, Estoni më 3 5 qershor 2013.

AUDITIMI PUBLIK
158
9.
Në vijim të bashkëpunimit midis Gjykates Turke të Llogarive (TCA) dhe KLSH së, Kryetari i
TCA, Prof.Ass.Dr Recai Akyel ka dhënë miratimin e tij që çdo material i publikuar në revistat e
TCA mund të botohet, kur shihet me interes nga ana jona, në revistën kërkimore shkencore të
KLSH së "Auditimi Publik".

159
Nr.4, Janar Prill 2013
KONKLUZIONET DHE
REKOMANDIMET E SIMPOZIUMIT TË
22 të TË INTOSAI it
Simpoziumi i 22të INTOSAl
5 7 MARS 2013, Vjene, Austri
Konsiderata
A. Duke u bazuar në planin Strategjik të
INTOSAI 2011 2016
B. Duke zbatuar qëllimet strategjike
2(ndërtimi i kapaciteteve) dhe
3(ndarja e njohurive)
Dhe në veçanti prioritetet strategjike të
mëposhtme:
a. Ndihmën për të siguruar pavarësinë e SAI ve
b. Forcimin e kapaciteteve të SAI ve
c. Tregimin e vlerës dhe dhe përfitimet e SAI
ve
C. Duke kujtuar rezultatet shume të
frytshme dhe rekomandimet e OKB se
/INTOSAI NË Simpoziumin e 21 të vitit
2011
mbi
‘’Praktikat
Efektive
të
bashkëpunimi
mes
Institucioneve
Supreme të Auditimit dhe Qytetareve
për të rritur Përgjegjshmërinë Publike”;
D. Të bindur se parimet e përcaktuara
në ISAI 1 dhe 10( në deklaratën e Limës
mbi Udhëzimet e për Parimet e
Auditimit dhe në Deklaratën e Meksikës
mbi Pavarësinë e SAI ve) janë të
domosdoshme për SAI T për të kryer
detyrat e tyre në mënyrën me të mire
të mundshme;
E. Duke kujtuar rezolutën A/66/209
”Promovimi
i
Efikasitetit
,
Përgjegjshmërisë
Efektivitetit
dhe
Transparencës e Administratës Publike
duke forcuar Institucionet Supreme të
Auditimit” e aprovuar nga Asambleja e
Përgjithshme e Kombeve të bashkuara,
në të cilin komuniteti ndërkombëtar i
kombeve:
a. Pranon se SAI t mund të përmbushin
detyrat e tyre objektivisht dhe në
mënyrë efektive vetëm nëse ato janë të
pavarura nga subjekti i audituar dhe të
mbrojtura ndaj ndikimit të jashtëm
Auditimi dhe Këshillimi nga SAI t; Rreziqet dhe Mundësitë, si dhe Shanset për
Angazhimin Qytetar

AUDITIMI PUBLIK                                              
Konkluzionet dhe Rekomandimet e
Simpoziumit të 22 të të INTOSAI It
AUDITIMI PUBLIK
160
b. Pranon se SAI t luajnë një rol në
promovimin e një administratori publik
efikas të përgjegjshëm, efektiv dhe
transparent i cili është i favorshëm për
zbatimin e objektivave të zhvillimit dhe
prioriteteve
kombëtare,
si
dhe
objektivave zhvillimore të pranuara
ndërkombëtarisht,
në
veçanti
Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit,
c.
Inkurajon
shtetet
anëtare
të
Kombeve të Bashkuara të zbatojnë
parimet e përcaktuara në deklaratën e
Limës dhe të Meksikës në kuadër të
strukturave
të
tyre
përkatëse
kombëtare institucionale
F.
Duke
theksuar
rëndësin
e
Standardeve
Ndërkombëtare
të
Auditimit të Institucioneve Supreme të
Auditimit (ISSAIs) dhe udhëzimet ITASAI
për Qeverisjen e Mirë (INTOSAI GOVs) ,
të cilët theksojnë parimet themelore,
kushtet paraprake për funksionimin e
SAI ve, parimet themelore të auditimit
dhe udhëzimet e auditimit për të
inkurajuar një qeverisje të mire në
sektorin publik dhe pajtueshmërinë me
këto standarde në mënyrë që të behet
puna e SAI VE ME E BESUESHME;
G.
Duke
theksuar
partneritetin
INTOSAIT t
dhe
komunitetin
ndërkombëtar të donatorëve i cili synon
ndërtimin dhe forcimin e kapaciteteve
të SAI ve , veçanti në vendet në zhvillim
dhe në këtë mënyrë ndihmon për të
promovuar
transparencën,
përgjegjshmërinë
dhe
qeverisjen
e
mirë;
H. Të bindur se dukshmëria e vlerës dhe
përfitimet e punës se SAI ve janë një
parakusht thelbësor për efikasitetin dhe
pranimin e tyre;
I. Duke qenë të ndërgjegjshëm për
punën Grupit të punës për INTOSA n
mbi Vlerën dhe përfitimet e SAI ve të
dukshme;
J. Të vetëdijshëm se burimet publike
janë gjithnjë nen presion dhe se
qytetaret
kërkojnë
të dine
se
si
qeverisja publike mund të projektohet
në mënyrë me ekonomike dhe efikase
dhe çfarë kontributesh mund të japin
SAI t;
K. Të ndërgjegjshëm se, duke u bazuar
në punën e tyre të auditimit, SAI t janë
ngarkuar
me
zhvillimin
e
rekomandimeve
për
një
qeverisje
publike me ekonomike dhe efikase,
duke kontribuar kështu në procesin e
reformës se qeverisjes;
L. Duke theksuar se një qasje moderne
dhe efektive ndaj një
qeverisje
publikime të mire
nuk i referohet
vetëm auditimit dhe se thjesht një
identifikimin retrospektiv i mangësive
dhe të metave nuk është i mjaftueshëm
për të arritur vlerën me të mire për
para dhe të perceptohet si një element
efikas i kontrollit;
M. Të bindur se SAI t mund të
shfrytëzojnë plotësisht potencialin e
tyre për të kontribuar në qeverisjen e
mire publike vetëm nëse, duke u bazuar
në punën e tyre të auditimit, ata
gjithashtu angazhohen në veprimtari
këshillimore dhe ofrojnë rekomandime
specifike për subjektet e audituara dhe
për vendim marrësit në lidhje me
zbatimin praktik;
N. Të bindur që qytetaret dhe shoqëria
civile janë marres të rëndësishëm të
raporteve
të
auditimit
dhe
rekomandimet, ashtu siç janë organet

                                                                                       
Simpoziumi i 22
të
i UN/INTOSAI
AUDITIMI PUBLIK
161
KLSH
kompetente politike dhe kontribuojnë
në kontrollin efektiv përmes një debati
publik;
O. Të bindur se këshillimi në lidhje me
përpjekjet për zbatimin dhe aplikon e
rekomandimeve në mënyrë efektive
nuk
do
të
kufizohet
vetëm
në
prezantimin
një
here
të
rekomandimeve
ndaj
subjektit
të
audituar ose dorëzimit një here të
raportit
të
auditimit
të
organit
kompetent legjislativ apo ekzekutiv,por
që, për një efekt maksimal, kërkon një
mire orientim të bazuar në gjetjet dhe
rekomandimet e auditimit;
P. Duke theksuar rendësin e një debati
të
politikave
gjithë
përfshirëse
të
rezultateve dhe rekomandimeve të
auditimit të SAI ve dhe aktivitetet e
lidhura këshilluese;
Q. Duke nënvizuar se këshillat e dhëna
nga SAI t krijojnë vlerën e shtuar që rrit
dobinë e auditimeve individuale dhe
përforcon impaktin e auditimit të
jashtëm të qeverise vendore në një
baze të qëndrueshme;
R. Duke theksuar mundësinë që SAI t
mund të nxjerrin nga një qasje e tille
këshilluese si efektivitet të zgjeruar të
SAI ve, një përdorim me efikas të
fondeve
publike,
ekonomi
me
të
madhe, efikasitet dhe efektivitet të
qeverisjes
publike,
përmirësim
të
zhvillimit
shoqëror
dhe
ekonomik,
ndihme në arritjen e objektivave të
zhvillimit Post 2015 dhe një dukshmëri
e mirë e vlerës dhe përfitimet e punës
se SAI ve për subjektet e audituara, për
vendim marrësit
në
parlament,
qeverinë dhe administratën si dhe
qytetaret;
S. Të vetëdijshëm se një qasje e
zgjeruar
këshilluese
përfshin
edhe
rreziqet që duhet të adresohen në
mënyrë specifike për tu menaxhuar.
Këto
përfshijnë
një
dëmtim
të
mundshëm
të
pavarësisë
apo
paanësisë, ose perceptimin e ndërhyrjes
me politikën;
T. Të bindur se qasja këshilluese rrit
vlerën dhe përfitimet e kontrolleve dhe
bën efektivitetin e tyre me të dukshëm,
pasi një debat i gjere kontribuon në
gatishmërinë
për
të
zbatuar
rekomandimet e auditimit dhe në këtë
mënyrë forcon besimin e qytetareve tek
SAI t;
U. Duke kuptuar se, kundrejt këtij
sfondi një numër i faktorëve dhe
kërkesave
paraprake
duhet
të
plotësohen që një auditim efikas dhe
një qasje këshilluese të shpalosin
efektet e tyre të plota në lidhje me
qeverisjen me të mirë;
Pjesëmarrësit e simpoziumit miratojnë
sa vijon.
Konkluzione dhe Rekomandime
Pjesëmarrësit e Simpoziumit
Të përgjithshme
1. Konsiderojmë parimet e përcaktuara
të Deklaratës se Limës dhe të Meksikos
si parakushte për SAI t për të kryer
detyrat e tyre në mënyrë efektive;
2. Inkurajojnë SAI t në mbështetje të
zbatimit të Rezolutës A/66/209 të
Asamblesë se Përgjithshme të OKB se
se 22 dhjetor 2011, për të adresuar
vendimmarrësit se sistemet e tyre
kombëtare dhe për të shtyre zbatimin e
këtyre parimeve;
3. Mirëpresin inkurajimin e shprehur
nga
Asambleja
e
Përgjithshme
e

AUDITIMI PUBLIK                                              
Konkluzionet dhe Rekomandimet e
Simpoziumit të 22 të të INTOSAI It
AUDITIMI PUBLIK
162
Kombeve të Bashkuara për anëtaret e
Kombeve të bashkuara për të zbatuar
parimet e përcaktuara në deklaratën e
Meksikës dhe të Limës në kuadër të
strukturave
kombëtare
të
tyre
institucionale;
4. Konsiderojmë të nevojshme jo vetëm
për të zbatuar parimet e Deklaratës se
Limës dhe Meksikës për të ruajtur dhe
për të përmirësuar pavarësinë e SAI ve,
por edhe për të vene në dukje vlerën
dhe përfitimet e SAI ve;
5. Mirëpresim përpjekjet e “Grupit të
Punës mbi Vlerën dhe Përfitimet e SAI
ve” për të zhvilluar Kornizën e Matjes se
Performances se SAI ve që lejon një
vlerësim vullnetar dhe prezantim të
balancuar të arritjeve dhe përfitimeve
të SAI ve;
6.
Theksojmë,
në
përputhje
me
Deklaratën e Limës, që SAI t kryejnë
auditimet e tyre në një mënyrë që lejon
ndërmarrjen e veprimeve korrigjuese
në raste individuale, për të detyruar ata
që janë të përgjegjshëm të pranojnë
përgjegjësinë, për të mare kompensim,
ose
për
të
marre
hapa
për
të
parandaluar ose të paktën të bëjnë me
të vështire shkeljet e tilla;
7. Të bindur se është e domosdoshme
që SAI t të angazhohen në aktivitete
këshilluese, duke u bazuar në punën e
auditimit për të rritur efektivitetin e
kontrolleve të tyre, për të bërë vlerën
dhe dobinë e punës se SAI t me të
dukshme dhe për të nxitur zhvillimin
ekonomik dhe social, duke kontribuar
kështu në arritjen e Objektivave të
Zhvillimit të Mijëvjeçarit të Kombeve të
Bashkuara dhe në hartimin e Axhendës
se Zhvillimit post 2015;
8. Konsiderojmë të nevojshme të
informojmë organe legjislative dhe
ekzekutive, si dhe qytetaret rreth
aktiviteteve të auditimit, duke botuar
dhe shpërndare raporte objektive, ku
jepen këshilla për të kontribuar në
stabilitetin dhe zhvillimin e mëtejshëm
si dhe në një qeverisje me të mire të
shteteve në përputhje me postulatet e
Kombeve të Bashkuara.
Lidhur me Auditimin
9. Theksojmë se të gjitha operacionet
financiare të qeverise, pavarësisht nëse
janë ose jo apo nga forma që janë
pasqyruar në buxhetin kombëtar, duhet
të jene subjekt i auditimit
10. Nga
SAI t,
si
dhe
duhet
të
prezantohen
dhe
diskutohen
në
parlament;
11. Konsiderojmë si thelbësore që në
auditimet
e
tyre,
Sai t
mos
të
përfshihen në operacionet e ditëve të
fundit të qeverise, në mënyrë që të
ruajnë pavarësinë e tyre kundrejt
parlamentit,
qeverisë
dhe
administratës, në kushtet e një ndarje
të qartë të përgjegjësive ndërmjet
administratës dhe audituesve;
12. Theksojmë rendësin e auditimit të
ekonomicitetit,
efikasitetit
dhe
efektivitetit të qeverisjes publike, e cila
mbulon
jo
vetëm
transaksionet
individuale, por të gjitha operacionet e
qeverise, duke përfshirë organizimin
dhe menaxhimin sistemeve të tij;
13. Theksojmë nevojën që SAI t të
trajtojnë në auditimet e tyre edhe
çështje që lidhen me ndikimin, si dhe
për arritjen e rezultateve të qeverisjes
publike;

                                                                                       
Simpoziumi i 22
të
i UN/INTOSAI
AUDITIMI PUBLIK
163
KLSH
14. Konsiderojmë të domosdoshme për
SAI t të kryejnë auditime ex past sipas
Deklaratës se Limës, për ti bërë ato të
përgjegjshme
në
pranimin
e
përgjegjësisë, për të marre kompensim,
ose për të parandaluar shkeljet në të
ardhmen;
15. Konsiderojmë gjithashtu se afatet
kohore të auditimit në lidhje me
procese e auditimit kontribuojnë në
aftësinë
për
të
sjelle
ndryshime
konkrete dhe pozitive;
16. Kujtojmë se SAI t duhet të bazojnë
kontrollet e tyre në një program
auditimi, të cilin e përcaktojnë vete. Në
mënyrë për të rritur efektivitetin e
kontrolleve, përzgjedhja e subjekteve
për auditim performance duhet të
mbuloje
fusha
të
tilla,
që
janë
veçanërisht
jetike
për
ofrimin
e
ardhshëm të shërbimeve qeveritare, në
veçanti qëndrueshmërisë financiare të
buxheteve publike, sigurisë sociale(duke
përfshire shëndetin dhe sistemet e
pensioneve),
edukimin
dhe
qendrushmërinë e mjedisit;
17. Theksojmë se, në mënyrë që të
ruaje objektivitetin dhe për të siguruar
besueshmërinë, SAI t në përgjithshmëri,
me
përjashtim
të
rasteve
të
parashikuara shprehimisht nga ligji, nuk
auditojne politikat e miratuara nga
parlamenti, por kufizojnë vetëm në
vlerësimin
e
zbatimit
të
këtyre
politikave, ndikimin e tyre si dhe të
japin rekomandime në lidhje me këto
çështje;
18. Nënvizojmë nevojën urgjente për
trajtimin teorik dhe praktik profesional
të audituesve të brendshëm, në nivele
universitare dhe ndërkombëtare, për të
promovuar
këto
trajnime
duke
përfshire edhe mjetet financiare dhe
organizative;
19. Konsideroni auditimin e brendshëm
si një mekanizëm të rëndësishëm
sigurimi që duhet të promovohet dhe
koordinohet përmes legjislacionit.
Lidhur me aktivitetet këshilluese:
20. Janë të bindur se auditimi i bazuar
në aktivitetet këshilluese është një
komponent i rëndësishëm i punës se
SAI t, si dhe ndihmon në mënyrë të
konsiderueshme për të rritur vlerën dhe
përfitimet e SAI t, ashtu si është
parashikuar në ISSAI 1260(Komunikimi
me personat që qeverisin);
21. Theksojmë se këshillimet nga SAI t
duhet të bazohen ekskluzivisht në
raportet e publikuara të auditimit, për
të shmangur rreziqe të tilla si për
shembull një humbje e mundshme e
panvaresise,
paanshmërinë
apo
perceptimit të ndërhyrjes në bërjen e
politikave;
22. Theksojmë se e drejta dhe detyrimi
për
raportimin
e
rezultateve
të
auditimeve, liria për të vendosur mbi
përmbajtjen dhe kohen e raporteve të
auditimit, si dhe për të publikuar dhe
shpërndarë
këto
raporte,
janë
thelbësore
për
këshillimin
efektiv,
veçanërisht në lidhje me gjetjet dhe
rekomandimet
lidhur
me
debatin
publik;
23.
Theksohet
se
ekzistenca
e
mekanizmave
efektive
për
të
monitoruar shkallen e zbatimit të
rekomandimeve është thelbësor për
këshillimin e organeve legjislative ose
ekzekutive
dhe/ose
autoritetet
që
mbikëqyrin subjektet e audituara, si dhe
qytetaret;

AUDITIMI PUBLIK                                              
Konkluzionet dhe Rekomandimet e
Simpoziumit të 22 të të INTOSAI It
AUDITIMI PUBLIK
164
24.
Sugjerojmë
se
efektiviteti
i
kontrolleve mund të rritet ndjeshëm
nëse SAI t ,kur raporti i auditimit është
sapo publikuar, shpjegojnë gjetjet e tyre
në auditim dhe rekomandimet në
mënyrë
të
plote,
bindes
dhe
të
qëndrueshme
përballë
organeve
kompetente politike dhe aktoreve të
ndryshëm;
25. Konsiderojmë të nevojshme që SAI t
ti kushtojnë një vëmendje të veçante
dhe të promovojnë arsimin profesional
dhe trajnimin e audituesve, në mënyrë
që të mbështesin këto kërkesa;
26. Theksojmë rendësin që SAI t të
komunikojnë
dhe
promovojnë
ndërgjegjshmin
e
qytetareve
dhe
mediave
rreth
gjetjeve
dhe
rekomandimeve të SAI ve;
27. Të bindur që SAI t duhet të bëjnë
rekomandime të qarta me një vlere
praktike
të
shtuar
për
të
rritur
ekonomicitetin,
efektivitetin
e
qeverisjes
publike
vetëm
në
këtë
mënyrë do të behet me e dukshme dhe
efektive
përqasje
këshillimore
në
auditimet e tyre;
28. Nënvizojmë nevojën që gjetjet dhe
rekomandimet e auditimit të jene të:
29.1 Deklaruara në mënyrë qartë ,
koncize, të orientuara nga zgjidhjet dhe
të zbatueshme,
29.2 Komunikohen, si pjesë e qasjes
këshillimor,
për
vendimmarrësit
përkatës në një mënyrë të targetuar,
edhe në botimet tematike,
29.3 Shpjegohen nga SAI t në çdo debat
publik dhe
29.4 Të këtë një efekt të qëndrueshme
përtej fushës se auditimeve individuale,
në mënyrë që të arrihet një efektivitet
me i madh me subjektet e audituara,
parlamentin publikun e gjere dhe
qytetaret;
30. Konsiderojmë si target grup të
veçante komunikimi, duke përdorur
mjete të përshtatshme të komunikimit,
si të domosdoshme për një qasje
efektive këshillues dherritjen e shtimit
të vlerës dhe përfitimet e SAI t;
31. Konsiderojmë të këshillueshme për
të komunikuar në mënyrë efektive me
këto grupe të synuara me mjetet e
përshtatshme të tilla si advikimi në
organet kompetente politike, botimet,
prezantimet, intervistat, si dhe puna e
marrëdhënieve publike