Аuditning mohiyati va rivojlanish tarixi

Audit fanining maqsadi va vazifalari

Audit fani korxonani ta’sis etishda va uni boshqarish jarayonida vujudga keladigan hisobot, moliya va taxlilning uslubiy tomonlarini urgatadi.
Xususan, korxona rivojlanishiga salbiy ta’sir, qiluvchi omillarni aniqlash, foydalanilayotgan iqtisodiy imkoniyatlarni qidirib topish, ularni ishlab chiqarishga jalb etish, korxona raqobatbardoshligi darajasini oshirish, xujalik faoliyatini saqlash kabi uslubiy tomonlar shular jumlasidandir.
Auditor-belgilangan tartibda auditorlik faoliyati bilan shuyoullanish xuquqini olgan va auditorlarning kasb reyestriga kiritilgan mutaxasisdir.
Auditor faoliyatiga boyolik bir qancha ma’lum qoidalar mavjud:
-xujalik sub’ekti auditorlarni erkin tanlashi;
-auditor va mijoz urtasidagi shartnomaviy munosabatlar uditorga mijozni uzi tanlash imkoniyatini beradi, ya’ni u davlat organlarining har qanday kursatmalaridan mustaqil bulishi;
-kursatilgan kamchiliklarni yuqotmasdan turib, auditorlik xulosasini mijozga bermaslik;
-mijoz bilan qarindoshlik va boshqa munosabatlari bulganda auditorlik tekshiruvini amalga oshirish mumkin emasligi;
-auditorlarga va auditor firmalariga qonun tomonidan ruxsat berilgan audit va maslaxat xizmatlaridan tashqarii bulgan xujalik, tijorat va moliyaviy faoliyat bilan shuyoullanish ta’kiklanadi.
Auditning maqsadi - qonun tomondan belgilangan aniq vazifalarini bajarish, auditorlik faoliyatini me’eriy tartibga solish, mijoz va auditor urtasidagi shartnomaviy majburiyatlarni bajarishdir.
Auditorlik faoliyatining asosiy maqsadi-bu iqtisodiy sub’ektlarni buxgalteriya hisobotlarining xaqiqiyligini aniqlash va ular tomonidan amalga oshirilgan moliyaviy xujalik operatsiyalarini me’yoriy xujjatlarga tuyori kelishini tekshirishdan iborat.
Auditor moliyaviy hisobotlarining tuyori tuzilganligi hamda quyidagilarni tekshirashdi:
•hisobotlarning aniqligini ta’kidlash yoki ularning noaniqligi tuyorisida maslaxat berish;
buxgalteriya hisobida qarzlar, daromadlar va korxona moliyaviy natijalarini tekshirilayotgan davrda tulik aniq va xaqiqiy kursatilganligini tekshirish;
buxgalteriya hisobini yuritish va hisobotlarni tuzishni tartibga soluvchi qoidalarga, me’eriy xujjatlarga hamda qonunchilikka amal qilinganligini, shuningdek aktivlar, majburiyatlar va uz kapitalini baholash usullariga rioya
etilganligini nazorat qilish;
•uz asosiy va aylanma mablag‘larini, moliyaviy zaxiralarini hamda qarz mablag‘laridan yaxshiroq foydalanish buyicha takliflar berishdan iborat.
Auditorning vazifalari - balansning, moliyaviy natijalar tuyorisidagi hisobotning tuyori tuzilganligi hamda tushuntirish xatlarida ma’lumotlar aniqligini auditorlik tekshiruvi orqal yoritishdan iboratdir.
Auditor bunda quyidagilarga:
•hisobotda hamma aktivlar va passivlar kursatilganligi;
•hisobotda barcha xujjatlardan foydalanilganligi;
•xaqiqatdagi mulkni baholash usuli korxona buxgalteriya hisobi siyosatida belgilangan usulidan qanchalik farq qilishiga e’tibor qaratilishi lozim.
Auditor moliyaviy natijalar tuyorisidagi hisobotda soliqqa tortilgan foyda tuyori hisoblanganligini tekshiradi.