Avtomatlastırılgan jumıs ornı túsiniklerinń táripi

Shrix kodlaw túsiniginiń maqseti, túrleri hám abzallıqları
Shtrix kod, maǵlıwmatlardı vizual, mashinada oqılatuǵın formada usınıw usılı. Shtrix kodlar 13 nomerden ibarat bolıp, mısalı 8710335230431 shtrix koddıń birinshi eki nomeri Niderlandiyada tayarlanǵanlıǵın ańlatadı. Keyingi 5 nomer 10335 tavar islep shıǵarılǵan firmanıń bul mámlekette dizimge alınǵan nomerin ańlatadı. Keyingi 5 nomer 23043 tavardıń qásiyetleri haqqında maǵlıwmat beredi. Aqırǵı nomer 1 bolsa tavar kodınıń qadaǵalaw nomerinen ibarat.
Sonıń menen birge, tavardıń kodı járdeminde onıń jasama yamasa haqıyqıy ekenligin biliw múmkin. Quydagi ápiwayı arifmetik hissob-kitap járdeminde bilip alıw múmkin. Bunı joqarıdaǵı tavar kodı kórsetemiz.
1. Shep tárepten o'nga tárep jup orında turǵan nomerler qosıp shıǵıladı. 7+0+3+2+0+3=15
2. Payda bolǵan nátiyje 3 ke kóbeytiriledi. 15*3=45
3. Toq orında turǵan aqırǵı nomerden tısqarı nomerler qosıladı. 8+1+3+5+3+4=24
4. 2 nátiyje menen 3 nátiyje qosıladı. 45+24=69
5. Shıqqan sannıń aqırǵı nomeri 10 nan ayrıladı. 10 -9=1
6. Aqırǵı nátiyje tavar koddıń qadaǵalaw nomer menen birdey bolsa tavar haqıyqıy keri jaǵdayda jasama boladı.
Ónim degi shtrixlı kod ne ushın kerek
Ózbekstan Respublikasında shtrixlı kodlaw sisteması EAN xalıq aralıq tavar nomerlew sisteması sheńberinde islep shıǵılǵan hám iskerlik júrgizedi, milliy hám xalıq aralıq kodlaw sistemasınıń sáykes keliwin hám de informaciya almaslaw ushın birden-bir tildi támiyinleydi.
EAN shtrixlı kodlarınan paydalanıw ústinen qadaǵalaw GS1 UZBEKISTAN (EAN UZBEKISTAN) assotsiatsiyasi hám “O'zstandart” agentliginiń “Shtrixlı kodlaw orayi” mámleket kárxanası tárepinen birgelikte ámelge asıriladı. GS 1 (Belgiya, Bryussel) Xalıq aralıq assotsiatsiyasi tárepinen mámleketimizge 478 cifrlı identifikatsion kod berilgen. GS 1 UZBEKISTAN assotsiatsiyasi kárxanaǵa oǵan dizimge alıw nomeri berilgeni tuwrısında guvoxnoma hám EAN sistemasına kóre tavar kod strukturasın beredi.
Házirgi kúnde sawda shaxobchalaridan satıp alınǵan derlik hár kanday tavar óz shtrixlı kodına iye (shtrix kod ). Bul tavar markirovkasi 1949 jılda Bernard Silver hám Norman Djozef vudland tárepinen ónimnen onı baqlawda informaciyanı avtomatikalıq tárzde oqıp alıw múmkinshiligi ushın jańalıq ashılǵanlıq.
Birinshi náwbette shtrixlı kod sawdada kerek. Eger dúkanda shtrixlı kodtı oqıytuǵın (POS- terminal dep atalatuǵın ingl. Point of Sale - " Satıw punktleri") kompyuter kassalarına jalǵanǵan avtomatlastırılgan sistema engizilgen bolsa, sawda zaliniń barlıq tovarlarında shtrixlı kod bar ekenligi kassalar (POS-terminallar ) aldında qarıydarlarǵa xizmet kórsetiw waqtın qiskartirishga múmkinshilik beredi. Kassa chekinde satıp alınǵan zat kilingan tavardıń anıq atı jáne onıń bahası kayd etiliwi ushın kassirga arnawlı oqıw apparatı (skaner) menen tavar qadog'idan EAN/UCC-13 nomerin oqıp alıwdıń ózi jetkilikli.
Bunnan tashsari, sawda zaliniń barlıq qadaǵalaw kassa mashinaları birden-bir qadaǵalaw apparatına (kompyuterge) jalǵanǵanda hár qanday waqıtta ol yamasa bul tavar satılıwınıń xaqiqiy kólemin, ol yamasa basqa buyımlarǵa bolǵan mútajlik dárejesin bahalaw (tigiw buyımları hallarında anik modellerge bolǵan mútájlikti bahalaw ), sawda zaliniń sawda qatarlarılarındaǵı tovarlar rezervin toltırıw ushın bazaǵa aldınan buyırtpa beriw múmkin.
Ápiwayı qaǵıyda : dúkan daǵı tavardıń shtrixlı kodı da baha, da satıp alınǵan zat etilgen tavar ekvivalenti esaplanadı. Eger eki tavar bahası boyınsha parıqlansa, olar hár túrlı shtrixlı kodqa (EAN rakamiga) ıyelewi kerek.
Házirgi waqıtta shtrix kod tekǵana sawdada, bálki telek esabın alıwda, pochtada, kitapxana jumısında hám basqa tarawlarda da tavar menen islewdi talay ańsatlashtiradi. Ol tikkeley yamasa tavardı óndiriste onıń upakovkasiga yamasa arnawlı printerler járdeminde basılatuǵın stikerlarga qóyıladı.
Sızıqlı shtrix kodta, aq-qara sızıqlar tagida nomerler menen kuyidagi informaciya berilgen:
Birinshi ush rakamda (478) tavar shıqqan mámleket (óndiriwshi yamasa satıwshı ) tuwrısındaǵı informaciya shifrlanǵan. Keyingi 6 nomerde óndiriwshi kárxana tuwrısında maǵlıwmat (001020 ), olardan keyingi 3 nomerde (041) tavar tuwrısında maǵlıwmat. 1-qadaǵalaw sanı.
Tavar to'grisida maǵlıwmat usınıs etiwshi nomerler tómendegi informaciyaǵa iye: tavar atı, qarıydarlıq qásiyetleri, ólshemleri, massası, quramı, reńi.
Bunnan tısqarı, Ózbekstan Respublikasında islep shıǵarılǵan ónimlerge berilgen shtrixlı kodlar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı, “O'zstandart” agentliginiń ınteraktiv xızmetler portalı www. my. standart. uz arqalı alıwıńız múmkin.
Shtrixlı kod yamasa qosımsha maǵlıwmat alıw ushın tómendegi adreske shaqırıq etiń :
Shtrixlı kodlaw Baspadan shıǵarıw
Ózbekstan Respublikası shtrixlı kodlaw sisteması EAN xalıq aralıq tavar nomerlew sisteması sheńberinde islep shıǵılǵan hám iskerlik júrgizedi, milliy hám xalıq aralıq kodlaw sistemasınıń sáykes keliwin hám de informaciya almaslaw ushın birden-bir tildi támiyinleydi
EAN shtrixlı kodlarınan paydalanıw ústinen qadaǵalaw GS1 UZBEKISTAN (EAN UZBEKISTAN) assotsiatsiyasi hám " O'zstandart" Agentligi “Shtrixlı kodlaw orayi” DK tárepinen birgelikte ámelge asıriladı
GS 1 UZBEKISTAN (EAN UZBEKISTAN) (Belgiya, Bryussel) Xalıq aralıq assotsiatsiyasi tárepinen mámleketimizge 478 cifrlı identifikatsion kod berilgen
GS 1 UZBEKISTAN assotsiatsiyasi kárxanaǵa oǵan dizimge alıw nomeri berilgeni tuwrısında gúwalıq hám EAN sistemasına kóre tavar kod strukturasın beredi
" O'zstandart" agentligi “Shtrixlı kodlaw hám informaciya texnologiyaları orayii” DK tárepinen ornatılǵan tártipke muwapıq shtrixlı kod original-maketi tayarlanadı hám beriledi
Original-maketniń joqarı bóleginde álbette Mámleket reestridagi dizimge alıw nomeri kórsetilgen bolıwı kerek. Bul nomersiz shtrixlı kod haqıyqıy dep esaplanbaydı hám paydalanıwǵa jol qoyılmaydı
Shtrixlı kodlaw tarawı
túrli tasıwshılar hám firmaǵa tiyisli ózi jabıwatuǵın etiketka hám yarlıqlarda shtrixlı kodlardıń original-maketlarini tayarlaw ;
original-maket hám upakovkalarda shtrixlı kodlar verifikatsiyasi;
etiketka, upakovka hám tavarda shtrixlı kodlar bosilishiniń sapasın tekseriw; • Ózbekstan Respublikasında shıǵarılǵan ónimdiń shtrixlı kodların Mámleket reestriga kirgiziw;
avtomatikalıq tárzde identifikaciyalaw hám shtrixlı kodlaw salasındaǵı máseleler boyınsha seminar, jıynalıslar ótkeriw;
shtrixlı kodlaw texnologiyaların qollaǵan halda avtomatlastırılgan sistemalardı proektlestiriw hám engiziw.
Firmanıń ózi jabıwatuǵın etiketka hám jarlıqlar hám túrli tasıwshılarda shtrix kodlardıń original-maketlarini tayarlawǵa talapnama Mámleket ınteraktiv xızmetleriniń birden-bir portalı hám “Shtrixlı kodlaw hám informaciya texnologiyaları orayii” DK saytı arqalı ınteraktiv formada beriliwi múmkin.
Kompyuter eki ajıralmaytuǵın bólekten shólkemlesken boladı : apparat támiynatı (hardaware) hám programmalıq támiynat (software). Olar óz-ara baylanısqan halda birden-bir uyqaslıqta isleydi hám arnawlı bir wazıypalardı atqaradı.
Kompyuterdiń múmkinshiliklerin keńeytiretuǵın hám túrli wazıypalar orınlawın támiyinleytuǵın qural bul álbette programmalıq támiynat bolıp tabıladı. Programmalıq támiynat ádetde kompyuterdiń qattı diskında saqlanadı hám kompyuter yoqilishi menen arnawlı programma - operasion sistema jumısqa túsedi.
Kompyuter ushın dástúriy támiynat
Programmalıq támiynat eki tiykarǵı gruppaǵa bólinedi:
1. Sistema programmalıq támiynatı
2. Ámeliy programmalıq támiynat
Sistema programmalıq támiynatqa ádetde operasion sistema hám qabıqlar, qosımsha programmalıq támiynatqa iye járdemshi wazıypalardı atqaratuǵın hár túrlı programma hám programmalıq kompleksler kiredi (mısalı, tekst redaktorı, elektron keste, grafik programmalar hám taǵı basqa ).
Bunnan tısqarı, programmalıq támiynat tarqatılıwı hám targ'ib etiliwi boyınsha tómendegi 3 túrge ajratıladı :
- Software - ma`nisi 100% tolıqnganidan keyin ornatılıp, paydalaniletuǵın programmalıq támiynat.
- Shareware - aprobasiya, yaǵnıy sınaqtan ótkeriw múddetine iye bolǵan (ádetde 7 kúnden 40 kunge shekem, yamasa bir neshe márte kirip islewge) yamasa múmkinshilikleri sheklengen programmalıq támiynat. Odan paydalanıp, zárúrligi anıqlanǵanınan keyin satıp alıw múmkin.
- Freeware - ulıwma biypul programmalıq támiynat. Kóbinese reklama retinde yamasa programmistlerdiń dáslepki islenbeleri tarqatıladı.
Kompyuterge programmalıq támiynattı ornatıw procesi installyasiya dep ataladı, onı óshiriw bolsa deinstallyasiya dep ataladı. Qandayda bir bir programmalıq támiynattı ornatıwdan aldın sistema talapların, yaǵnıy kompyuterge qoyılatuǵın talaplardı kórip shıǵıp, sáykesligin anıqlaw kerek. Egerde kompyuterdiń konfigurasiyasi programmanıń sistemaǵa bolǵan talaplarına juwap bermasa, ol halda usı programma islemeydi yamasa nadurıs isleydi.
Programmalıq támiynattı ornatıwǵa mólsherlengen nusqası ádetde tıǵız jaǵday daǵı kompleks formasına iye bolıp distributiv dep ataladı. Distributiv kóbinese kompakt -diskta jaylasqan boladı, lekin zárúrshilik payda bolsa, onıń nusqasın qattı disk yamasa basqa maǵlıwmat saqlaw quralına kóshiriw múmkin.
Hár bir distributiv lisenzion shártnama (yamasa shártlesiw) ga iye bolıp, ornatıw ushın zárúr bolatuǵın arnawlı gilt yamasa jasırın parolǵa iye boladı (cd-key). Usı parol yamasa gilt kiritilmaguncha programmalıq támiynattı ornatıp bolmaydı.
IBM arxitekturasına iye bolǵan kompyuterler ushın programmalıq támiynattı dúnya boyınsha kóplegen firma hám kompaniyalar islep shıǵaradı. Olardıń ayırımları iri korporasiya bolıp, dúnyaǵa ataqlı bolsa, basqaları qandayda bir bir regionda keń tarqalǵan bolıwı múmkin. Mısal jol menende Microsoft, Adobe, Macromedia, Barland, Symantec, Corel kompaniyaların keltiriw múmkin.
Programmalıq támiynat ádetde kompakt disklarda tarqatıladı jáne onı ornatıw ushın kompyuterde kompakt disklardı oqıw apparatı (mısalı : CD ROM, CD-Writer, DvD ROM, DvD-Writer) ornatılǵan bolıwı kerek.
Programmalıq támiynat atqaratuǵın wazıypası boyınsha bir neshe gruppaǵa bólinedi hám hár bir gruppaǵa kiretuǵın programmalar óz-ara túrlerge bólinedi. Programmalıq támiynattıń tiykarǵı gruppaları :
- Operasion sistemalar - kompyuter hám paydalanıwshı ortasında baylanıs ornatıw, kompyuterdi hám programmalardı jumısın basqarıw ushın mólsherlengen. Mısallar : MS DOS, Windows XP, vista, Linux, Unix, OS/2, Mac X hám basqalar.
- Tekst redaktorı - tekst kirgiziw, redaktorlaw, saqlaw hám ashıw, baspadan shıǵarıw, tekstti formatlaw sıyaqlı wazıypalardı atqaratuǵın programma. Mısallar : MS Word, Lexicon, Wordpad, Notepad hám basqalar.
- Elektron kesteler - kestege tekst, nomer hám formula sıyaqlı maǵlıwmatlar kiritip, olar ústinde esap -kitaplar orınlaw, diagrammalar jaratıw imkaniyatın beretuǵın programma. Mısallar : Lotus, MS Excel hám basqalar.
- Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması - maǵlıwmatlardı arnawlı kestelerge kiritip, tártipke salıw, kerekli maǵlıwmattı izlew, maǵlıwmatlar bazasın jaratıw sıyaqlı wazıypalardı atqaratuǵın programma. Mısallar : MS Access, Foxpro, Clipper, Paradox, Oracle hám basqalar.
- Prezentaciya jaratıw - hár túrlı temada kórsetiw hám prezentaciya jaratıw, olarǵa keste, súwret, audio, video hám multimedia maǵlıwmatlardı nátiyjeni ámelde qollanıw etiw múmkinshiliklerine iye bolǵan programma. Mısallar : MS PowerPoint, Macromedia Director hám taǵı basqa.
- Grafik muharir - rastrlı, vektorlı hám basqa grafikanı jaratıw, redaktorlaw, qayta islew sıyaqlı wazıypalardı atqaratuǵın programma. Mısallar : Adobe Photoshop, Corel Draw, Macromedia Flash, Macromedia FreeHand, Adobe Illustrator, 3 D Studio Max, Maya hám taǵı basqa.
- Multimedia programmaları - usı programmalar qatlamı hár túrlı túrdegi multimedia informaciya faylların (audio, video hám taǵı basqa ) ashıw hám jırlaw hám olar ústinde basqa hár túrlı ámellerdi orınlaw múmkinshiligin jaratıwshı programmalar. Mısallar : Sound Forge, Cakewalk, WinAmp, Windows Media Player, DivX Player hám basqalar.
- Antivirus - kompyuterdi viruslardan saqlaw hám qorǵaw, qattı disk, media qurallardı virusqa tekseriw hám emlew wazıypaların atqaratuǵın programma. Mısallar : Norton Antivirus, NOD32, MacAfee Antivirus, Panda Antivirus, DrWeb, Antivirus Kasperskogo hám basqalar.
- Arxivator - kompyuter degi maǵlıwmatlardı ıqsham formaǵa keltiriw, yaǵnıy arxivǵa jaylastırıw, shıǵarıw, jańalaw sıyaqlı wazıypalardı atqaratuǵın programma. Mısallar : ARJ, RAR, ZIP, WinZip, WinAce, WinRAR hám taǵı basqa.
- Fayl menejerleri - fayl hám kataloglar (katalog, direktoriy) ústinde bir qatar ámellerdi orınlaw imkaniyatın beredi - jaratıw, óshiriw, nusqa kóshiriw, atınıń ózgertiw, kóshiriw, redaktorlaw, ashıp kóriw hám taǵı basqa. Mısallar : Norton Commander, Dos Sortıgator, Far Manager, volkov Commander, Total
Commander hám basqalar.
Bunnan tısqarı oyın, skanerden maǵlıwmat kirgiziw, málimleme hám ensiklopediya, oqıtıw, awdarmashı hám basqa túrdegi programmalar taypaları da bar.
Kompyuterge ornatılǵan hár bir programma operasion sistemada arnawlı fayl - reestr de dizimnen ótedi. Egerde qandayda bir programmanı óshiriw kerek bolsa ol halda tómendegilerden birin orınlaw kerek boladı :