Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di

Tormoz suyuqliklarining asosiy xususiyatlari

7. 1- jadval

Ko‘rsatkichlar nomi

Tormoz suyuqliklari nomi

БСК

«Нева»

«Томь»

«Роса»

Cho‘kindi

va

Cho‘kindisiz

mexanik

qo‘­

Cho‘kindisiz

och

och

sariqdan

shimchalarsiz

och

jigarrang-

Tashqi ko‘rinishi

qizil rangdagi

sariq­

rangdagi

bir

gacha bo‘lgan

bir jinsli

tiniq

jinsli

suyuqlik

bir

jinsli tiniq

suyuqlik

suyuqlik

Kinematik

qovushoq­

ligi, mm2/s

40°C da, maksimal

50°C da, minimal

100°C da, minimal

25009–

150052

150052

170052

Qaynash harorati, °C,

minimal

115

195

220

260

51–1524 markali rezi­

naning tormoz

su­

yuqligida

eskirishida

hajmining

o‘zgarishi,

%

5–10

2–8

2–8

2–8

Plastinkalar

massasi­

ning o‘zgarishi,

mg/sm2, maksimal:

184 185

7. 1- jadvalning davomi

oq tunuka	0,2	0,1	0,1	0,1
po‘lat	0,2	0,1	0,1	0,1
aluminiy qotishmalari	0,1	0,1	0,1	0,1
cho‘yan	0,2	0,1	0,1	0,1
latun	0,4	0,4	0,1	0,4
mis	0,4	0,4	0,2	0,4

7. 
   
   7. Amortizator suyuqliklari
   

Avtomobillarning gidravlik amortizatorlarida, odatda, amortiza-tor suyuqliklaridan foydalaniladi.

Avtomobilning amortizatorlari turli harorat oralig‘ida ham ishga layoqatli bo‘lishi uchun ularga quyiladigan suyuqlik past harorat-da (minus 40°C dan yuqori emas) qotadigan bo‘lishi, qovushoqligi yuqori bo‘lmasligi (20°C da 30–60 mm2/s; 50°C da 10–16 mm2/s; 100°C da 2,5–6 mm2/s), harorat o‘zgarishi bilan juda kam o‘zgara­ digan darajada bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, amortizator suyuq-liklarining moylash va korroziyaga qarshi xususiyatlari yuqo‘ri bo‘lishi lozim. Shuningdek, amortizator suyuqliklarining qovu­ shoqligi yilning sovuq davrida uchraydigan ixtiyoriy haroratlarida 2000 mm2/s dan ortmasligi lozim. Amortizatorlar uchun suyuqlik sifatida yo qovushoqligi kichik bo‘lgan neft moyidan (masalan, АУ – urchuq moyi), yoki ularning kremniy-organik birikmalari hamda oksidlanishga va yeyilishga qarshilik ko‘rsatuvchi qo‘shil-malar (masalan, АЖ–12Т yoki МГП–10 suyuqligi) bilan aralash-malari ishlatiladi.

АЖ–12Т suyuqligi – avtomobillarning teleskopik tortqi-mushtchali­ amortizatorlarida kenq ishlatiladi. Qovusnoqligi past mineral moyga kremniy-organik binkmalar, shuningdek, yemiri­ lishga va oksidlanishga qarshi qo‘shilmalar qo‘shib tayyorlanadi. U yuqori harorat va bosimda barqaror ishlaydi, yaxshi issiqlik va mexanik­ turg‘unlikka ega. Bu suyuqlik zichlash detallari moy ta’si-riga chidamli­ rezinadan tayyorlangan tizimlarda ishlatiladi. U–50
186

dan +60°C gacha bo‘lgan harorat oralig‘ida amortizatorlarning ishonchli­ ishlashini ta’minlaydi.

МГП–10 moyi – avtomobillarning gidravlik amortizatorlarida barcha mavsumlarda ishlatish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, trans-formator moyi, silikon suyuqligi, hayvon yog‘lari, oksidlanishga va ko‘pirishga qarshi qo‘shilmalar aralashmasidan iborat. МГП–10 moyi teleskopik amortizatorlarning yeyilishiga qarshi turg‘unligini ta’minlay olmaganligi tufayli ularning o‘rniga МГП–12 moyi ish-lab chiqarilmoqda. Amortizator suyuqligining asosiy xususiyatlari 7. 2- jadvalda keltirilgan.

	Amortizator suyuqliklarining xususiyatlari				7. 2- jadval
Ko‘rsatkichlar		Amortizator suyuqliklari
		МГП–10	АЖ–12Т		МГП–12
Zichligi 20°С da, kg/m3		930	–		920
Qovushoqligi, mm2/s:
–40°С da
–20°С da		1000 gacha	6500 gacha		800 gacha
50°С da		10	12		12
100°С da		3,6	3,6		3,9
Qotish harorati, °С		–40	–52		–43
O‘t olish harorati, °С
(yopiq	idishda)	145	165		140

АУ urchuq moyi. Past haroratli va yeyilishga chidamli. Mo‘ta-dil iqlimli hududlarda АЖ–12Т o‘rniga yuk avtomobillarda ishla-tilishi mumkin.


Turbina 22 va transformator moylarining aralashmasi. Maxsus amortizator suyuqliklari bo‘lmagan hollarda ularni 1 : 1 nisbatda aralashtirib, АЖ–12Т suyuqligining o‘rnini bosuvchi moy sifatida ishlatiladi. Turbina moyi bo‘lmaganida, moylash xossasini oshirish uchun sanoat moyi qo‘shish mumkin. Transformator mo­ yidan sof holda amortizator suyuqligi sifatida foydalanish tavsiya etilmaydi, chunki u yeyilishga qarshi xossalarga ega emas.
187
Xorijda amortizator suyuqligi sifatida quyidagi firmalar tomoni-dan ishlab chiqariladigan suyuqliklardan foydalaniladi: Shell – Aeroshell 1, Bp firmasi – BP Aero Hydraulic 2, ESSO firmasi – Aviation utility oil, DEF 2901 A.

Nazorat savollari:

1. Sovitish suyuqliklariga qanday talablar qo‘yiladi?

   
   

2. Suvning qattiqligi deganda nimani tushunasiz?

   
   

3. Sovitish suyuqligi sifatida ishlatiladigan suvning afzalliklari va kamchiliklarini ayting.

   
   

4. Suvni yumshatishning asosiy usullarini aytib bering.

   
   

5. Dvigatelda quyqa hosil bo‘lishining zararli oqibatlari nimalardan iborat?

   
   

6. Sovitish tizimida quyqa hosil bo‘lishining oldini olish qanday amal-ga oshiriladi va quyqalar qanday ketkaziladi?

   
   

7. Past haroratda muzlaydigan sovitish suyuqliklarining tarkibi va xossalarini aytib bering.

   
   

8. Antitriz bilan ishlash qoidalarini aytib bering.

   
   

9. Amortizator suyuqligi deganda nimani tushunasiz, uning qanday turlari bor?

   
   

10. Gidravlik tizimlarda qanday xossali va markali moylar ishlatiladi?

    
    

11. Tormoz suyuqliklarining qanday xossalari va markalarini bilasiz?

    
    

188
VIII BOB. AVTOMOBIL TRANSPORTIDA YONILG‘I,