Awıl xojalıǵı kóplegen mámleketlerde xalıq bandligining etakchi tarawı bolıp qalıp atır
Download 38.5 Kb.
|
Qishloq xo'jali
Awıl xojalıǵı Awıl xojalıǵı kóplegen mámleketlerde xalıq bandligining etakchi tarawı bolıp qalıp atır Qublası -Arqa Aziya (Singapur, Bruney hám Malayziya bunnan tısqarı ) ósiw páti ekonomikanıń basqa tarmaqlarınan orqada qalıp atır ; nátiyjede tek eń kem rawajlanǵan mámleketler - Myanma, Vetnam, Kambodja, Arqa Timor - Laos -oǵan ekonomikalıq aktiv xalıqtıń yarımınan ko'pi tuwrı keledi. Regiondıń awıl xojalıǵı ushın júdá kóp múmkinshilikler bar. Úlken kapitalıstik fermer xojalıǵı plantatsiya salasında, tavar óndiriste rawajlanıp atır fermer xojalıqlarında da keńeyip, fermerlik qatlamı qáliplesip atır. Eń kishi dıyxan xojalıqları qarıydarǵa iye. Tawlarda biziń waqıtımizgacha awıl xojalıǵın kesiw hám ot óshiriw (qayta qurıw ) saqlanıp qaldı. Bul keń jańa saytlardı udayı tákirarlanatuǵın tazalaw menen baylanıslı basqarıw túri. Xalıqtıń kóbeyiwi menen erkin erlerge kirisiwdi sheklew azayadı bul tártiptiń kólemi. Xalıqtıń bir bólegi ań, balıq tutıw menen shuǵıllanadı, jıynaw. Regiondaǵı barlıq mámleketlerge tásir kórsetetuǵın agrar reformalar (basqalardan kemrek - Bruney), er iyeleriniń kólemin sheklep qoydı, úlken er iyeleri-úy iyelerin xoshametlantirdi jerden jáne de intensiv paydalanıw. Mámleket tárepinen satıp alınǵan artıqsha awıllarǵa satıw usınıs etildi. Myanma, Laos hám Kambodjada er erga kóshirildi dıyxanlardı miyraslar qılıp alıw, birge sheriklik qılıw jer. Kooperativlar hám mámleket xojalıqları kem natiyjeliligin tastıyıqladı Vetnam, da, jeke mulkka bólekan qaytıw bar. Agrar reformalar regiondıń tiykarǵı máselelerin - qayta islengen jerlerdiń keskin tańsıqlıǵın hal ete almadı. Miyraslar uchastkaların ajıratıw dástúriy sisteması ǵalabalıq alıp keledi tapraklama, hár qıylı ijara formaların bólistiriw, agrar ósiwdiń ósiwi xalıq sanınıń kóbeyiwi. Regiondıń awıl xojalıǵı ushın " jasıl revolyuciya" júdá zárúrli edi», ásirese, ótken ásirdiń 60 -80-lerinde jedel ámelge asırıldı. Tiykarǵı innovatsiya baǵdarı joqarı zúráátli hám moslangan ónimlerdi engiziw edi tiykarǵı dán eginleri sortlarınıń jergilikli sharayatları -gúrish, sonıń menen birge, jaqsılanıw hevea jetistiriw texnologiyaları, mineral tóginlerden paydalanıwdı asırıw, tez-tez sheshiwshi bolǵan suwǵarıw sistemaların jetilistiriw hám qurıw dástúriy suwǵarıw dıyxanshılıq ushın ma`nisi. Sezilerli dárejede asdı dush, sonday-aq, dán islep shıǵarıw, azayadı yamasa pútkilley import tóqtadı azıq-túlik danaları. Tailand hám Vetnam taǵı úlkenlerge aylandı gúrish kiripshileri. " Jasıl revolyuciya" dıń zárúrli social nátiyjesi boldı awıl xojalıǵında tavar islep shıǵarıwdı rawajlandırıw, orta qatlamdı bekkemlew hám basqa tárepden, ol patriarxal sektordıń bólekleniwine járdem berdi,- kishi óndiriwshilerdi " ıyteriw". Awıl xojalıǵı erleri region aymaǵınıń 20% ten azmaz kóbirek bólegin iyeleydi: eń joqarı úlesi - Tailand, eń tómen-Singapur, Bruney hám Laos. Quramında awıl xojalıǵı erleri qayta islengen erler tárepinen basqarıladı. Tek Indoneziya hám Laosda jaylawlar 1 / 3 maydanlarınan kóbirek, basqa mámleketlerde olardıń úlesi áhmiyetsiz. Regiondıń túrli bólimlerinde agroklimatik sharayatlardıń jaqınlıǵına qaramastan, bul áp-áneydey awıl xojalıǵı hám sharbashılıq ortasındaǵı munasábetler hám ósimlik eginleriniń mádeniyatı hám qánigeliklashuvi. Ulıwma alǵanda, region ústinlik etedi dıyxanshılıq. Qublası -Arqa Aziya -dúnyadaǵı eń áyyemgi awıl xojalıǵı tarawlarınan biri 5 mıń jıl aldın bolǵan aymaqlardan biri dep shama qılıw ushın tiykarlar qutulish múmkin bolǵan urıwlar menen donni tańlaw gúrishni juwıwǵa alıp keldi. Basqalar bul erda shama etilgen mádeniyatlar Taro, sagal palma tereki edi, banan, Mango. Gúrish óndiriste awıl xojalıǵı joqarı tovarlardan joqarı turadı kishi hám tutınıw xojalıqlarına qánigelestirilgen fermer xojalıqları. Ekinshisi ushın aralash egiw menen xarakterlenedi: eń jaqsı erlerde gúrish, qolaysız jaylar egiledi hám yamaqlar mákke, qumsheker qamıs, túbir eginleri, tomorqada jaylasqan palız eginleri, mevali terekler, birpara texnikalıq eginler etiwtiriledi. Awıl xojalıǵın regiondaǵı tábiy ritmlarga maslastırıwdıń tiykarǵı usılı suwǵarıw esaplanadı. Bógetler hám gidroelektrostansiyalar qurılısın óz ishine alǵan iri gidrotexnikalıq joybarlar, Tailand, Filippin, Vyetnamda ámelge asıriladı. Lekin dástúriy tárzde jaratıw hám qollap-quwatlaw suwǵarıw sistemaları, kóp ásirler ilgeri bolǵanı sıyaqlı, pútkil turmısı bolǵan awıl jámáátleri menen shuǵıllanadı gúrish aylanıwına boysunadı. Xalıq tıǵız jaylasqan tegis orınlarda, terasli tómengi bólimlerde tawlardıń qaptal bag'irlari uzaq waqıttan berli " gúrish" landshaftları dep atalǵan. Suwǵarıw gúrish islep shıǵarıw intensiv, islerdiń úlken bólegi hayallar hám balalardıń elkalariga túsedi. Suwǵarılatuǵın gúrish Qublası -Arqa Aziyada shama menen birdey tárzde etiwtiriledi. Haqqında birinshi basqıshda dıyxanlar nállerdi etiwtiriw ushın tayarlanǵan jaylarǵa gúrish egiwedi. Náller ósip ulg'ayganda, tiykarǵı maydan ashıladı. Ádetde Buffalo plowga yamasa Volov. Biraq, sońǵı on jıllıqlar dawamında tovarlarǵa qánigelesken aymaqlarda Tailand, Malayziya gúrish islep shıǵarıw barǵan sayın arnawlı kiyim-kenshek traktorlar isletiledi. Jas gúrish nálleri suw menen aldınan suw astında bolǵan maydanǵa qol menen kóshiriledi. Maydan bir neshe ret joq bolıp ketedi, ádetde úyrek olardı joq etiw ushın shıǵaradı zıyanlı shıbın-shirkeyler hám balıqni baslań. Gúrish pıskeninde, onıń tereńligi dárek beredi altın reń, ápiwayı apparat járdeminde suw qońsılas, qashannan berli tayarlanǵan keyingi ónimdi egiw ushın maydan. Gúrishni tazalaw arnawlı dástúrler menen birge keledi birinshi pıshaqtıń kesiliwi arnawlı pıshaqlardan paydalanadı. Órim-jıynawdan keyin gúrish kavislarga jalǵanadı hám quyashda quritiladi hám keyin qırman ushın aǵımǵa ótkeriledi. Gúrishni tazalawdan keyin atızlar iyeleydi qaǵıyda, basqa azıq-túlik eginleri. Kemnen-kem xalıq punktlerinde, tawlarda, itimal, órt dıyxanchiligi, qurǵaqlay gúrish ósedi. Bul erda zárúrli azıq-túlik eginleri olar túbir eginleri, palma tereki. Mevsimsel qurǵaqshıl aymaqlarda etakchi azıq-túlik eginleri-mákke Eń iri egin maydanları -Visa atawları, Indochina ishki aymaqları. Regiondıń kóplegen mámleketlerinde texnikalıq plantatsiya eginleri zárúrli áhmiyetke iye kirip tushumlarining bir bólegi. Olardıń ósiwi ortasında bólistiriledi kapitalıstik plantatsiyalar hám dıyxan xojalıqları túrli koefficientlerde. Tiykarǵı texnikalıq mádeniyat - geveya. Kolonizatorlik dáwirinde derlik tek plantatsiya mádeniyatı, ol dıyxan xojalıqlarına kirdi, olardıń buyım-múlkin asırıw hám azıq-túlik ónimlerin almastırıw. Soǵan qaramay sintetik kauchuk básekii, tábiy talapǵa bolǵan talap, sonıń menen birge regiondıń jáhán bazarındaǵı etakchi poziciyasi. Etakchi óndiriwshiler - Tailand, Indoneziya, Malayziya. Regiondaǵı basqa mámleketler dúnyada islep shiǵarıladı hám satıladı bazarlar júdá kem kauchuk, lekin olardıń kóbisi ushın (Kambodja, Vyetnam) bul tiykarǵı, kirip mádeniyatı emes, bálki zárúrli áhmiyetke iye. Maylı palma tereki sońǵı on jıllıqlar ishinde ol tiykarǵı plantatsiya mádeniyatına aylandı Malayziya, Filippin. Onıń tiykarǵı baǵdarları Batıs Malayziya, Sumatra, Luzonning oypatlıqlarında jaylasqan. Malayziya hám Filippin - iri óndiriwshiler hám palma mayı kiripshileri. Paxta mevsimsel ızǵarlıqtaǵı zárúrli mádeniyat bolıp tabıladı Myanmarning tegislikleri hám platosi, Tailand, Arqa Java. Talshıqlı islep shıǵarıw mádeniyat -abaki, Filippin iyelep turǵan monopolist pozitsiyalar azayadı. Regiondaǵı barlıq mámleketlerde qumsheker qamıs etiwtiriledi. Filippin atawları, kolonizatorlik dáwirinde bul mádeniyattı óndiriske qánigelesken Tailand hám Indoneziyanıń etakchiligi jáhándıń on dana óndiriwshisine aylandı qumsheker qumsheker. Regiondıń basqa zárúrli kirip eginleri-Indiya yong'og'i palma tereki, ananas hám basqa tropik mıywelar, shay, kofe, temeki. Rayon úlken bolıp qalıp atır awıl xojalıǵı kiripindegi úlesi bolsa -de, jáhán tatımlıqlar bazarlarına jetkezip beretuǵın mámleketler kishi. Tatımlıqlar etiwtirishning tiykarǵı baǵdarları -Moluk atawları, Sumatra, Filippin, Qubla bóleginde qálempir plantatsiyalari úlken maydanlardı iyeleydi Vetnam hám Kambodja. Qublası -Arqa Aziyadaǵı sharbashılıq ekinshi dárejeli áhmiyetke iye. Etakchi awıl xojalıǵı tarawı Indochina tawlıq aymaqlarında, Madurada, Timor. Gósh hám sút ónimlerin islep shıǵarıw hám tutınıw qılıw kishi bolıp tabıladı. Sharbachilikda iri qaramal sharbachilikda keń qollanılatuǵın buffalolar ústinlik etedi fermer xojalıqları salıq kúshi retinde. Musulman bolmaǵan xalıqlar cho'chqalarni o'stiradi; eń Vetnam daǵı úlken sharba. Qusshılıq, tawıqlar, úyrekler keń tarqalǵan. Jergilikli xalıqtıń azıq-túliklerinde haywan belokınıń tiykarǵı dárekleri balıq bolıp tabıladı, teńiz shayanımonlar hám mollyuskalar. Teńiz balıq tutıw hám hár qıylı teńiz ónimlerin qazib alıw barlıq qıraq suwida hám ashıq teńizde ótkeriledi. Eń úlken fokuslar tómendegiler bolıp tabıladı Filippin, Indoneziya hám Tailand, jańa ónimlerdiń tiykarǵı kiripshisi retinde xızmet etedi, mazlatılǵan hám konservalanǵan balıq. Dushshı suw balıqchilik keń tarqalǵan suwdı suwǵarıwdıń barlıq aymaqları. Qublası -Arqa Aziyada joqarı dárejedegi generalizatsiya menen besew tur ámeldegi awıl xojalıǵınıń sociallıq-ekonomikalıq dúzilisi, qánigeliklashuvi hám aymaqlıq tarqatıw (FIG. 14. Awıldıń sociallıq-ekonomikalıq túrleri mámleket basqarıw princpıı [tahrir] 1. Ónimler hám jetkizip beretuǵınlardıń lentasini jáne de anıqlaw qurıw ushın basqa azıq-túlik hám texnikalıq eginlerdi jetistiriw (dukkakli eginler) menen, palız eginleriler, mıywelar ). Regiondıń tiykarǵı xalqı : alluvial oypatlıqlar hám Delta úlken Indochina dáryaları, Java tog ' dizbeleri, Oraylıq Luzon, Panay. 2. Geveya, yog ' hám Indiya yong'og'i plantatsiyasi hám kishi azıq-túlik etiwtiriw Download 38.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling