Axborot kommunikatsiya texnologiyalari izohli lug‘ati
izlash tizimida veb-saytni ro‘yxatga
Download 9.86 Mb. Pdf ko'rish
|
|
izlash tizimida veb-saytni ro‘yxatga kiritish ingl.: web-site registration in searching system rus.: регистрация веб-сайта в поисковой системе Veb-saytning manzilini izlash
tizimi ma’lumotlar bazasining indekslanadigan serverlar yoziladigan sohasiga bepul kiritib qo‘yish
tartiboti. Agar
siz, saytingizda joylashtirilgan axborot
bilan yetarlicha foydalanuvchilar tanishishini istasangiz, izlash tizimida reklama qilinayotgan serverning URL ni ro‘yxatga olish kerak. Buning uchun, izlash tizimining birinchi sahifasida «URL qo‘shish / Add URL» murojaatiga chertish yetarli.
Obyektlardan tuzilgan ikki to‘plam orasidagi munosabat bo‘lib,
birinchi to‘plamdan tanlangan har bir obyekt uchun ikkinchi to‘plamning yagona elementi mos keladi. Izomorfizm analogiya tushunchasining matematik aniqlashgan holidir. Izomorfizm ushbu ikki to‘plam uchun bir xil bo‘lgan jami xususiyatlarni belgilaydi, ya’ni ularning biri uchun chiqarilgan xulosalar boshqasi uchun ham to‘g‘ridir. S tizimiga izomorf bo‘lgan S’ har qanday obyektlar tizimi S tizimining «modeli» hisoblanishi va S tizimining xilma-xil xususiyatlarini o‘rganish S’ «model» tizimi xususiyatlarini o‘rganishga keltirilishi mumkin. ish guruhi ingl.: working group rus.: рабочая группа Umumiy resurslarga ega bo‘lib, ulardan foydalanuvchilar to‘plami. Mahalliy tarmoqlarda ish guruhi, foydalanuvchilarning funksional majburiyatlari belgilagan vazifalar majmuini bajarish uchun tuziladi. Masalan, loyiha ishlab chiqish, elektron marketing o‘tkazish. Tarmoqda bu guruhga maxsus resurslar: axborot tizimlari, amaliy dasturlar, qurilmalar ajratiladi. Shunga mos tarzda, ish guruhining resurslari qolgan tarmoq
foydalanuvchilaridan mantiqiy yakkalab qo‘yiladi. Guruh ixtiyoridagi axborotdan erkin foydalanish huquqi faqat guruh a’zolarigagina tegishli. Ish guruhining faoliyatida, elektron pochta va videokonferensiyalar muhim rol egallaydi. Ish guruhi g‘oyasi taraqqiyoti virtual tarmoqlar yaratilishiga olib keldi.
1.Bitta foydalanuvchi uchun mo‘ljallangan shaxsiy kompyuterdan quvvatliroq kompyuter. Odatda
kasbga yo‘naltirilgan avtomatlashtirilgan ish joyi sifatida ishlatiladi. Ish stansiyasi foydalanuvchi tomonidan bir necha vazifa
ishga tushirilishi, ya’ni, ma’lumotlarga ko‘pvazifali ishlov
berish maromi bilan tavsiflanadi. Bu amaliy jarayonlar guruhini bajarish imkonini beradi. Ish stansiyasi arxitekturasida axborotga ko‘rib turib ishlov berish muhim ahamiyatga ega. 2. Mahalliy hisoblash tarmog‘iga ulangan kompyuter. U foydalanuvchining vazifalarini tarmoq
bilan birgalikda bajarishga ixtisoslashgan Dastlabki ish stansiyasi, SUN « Stanford universitetining tarmoq mahsuloti» deb atalgan, SUN Microsystems korporatsiyasi tomonidan «tarmoq bu kompyuter» shiori ostida yaratilgan. Bu, ish stansiyasi eng avvalo axborot tizimida ishlash uchun mo‘ljallanganligi bilan bog‘liq. ish varag‘i ingl.: work sheet rus.: рабочий лист Tuzilmalashtirilgan ma’lumotlarga ishlov berish va ularni
yozishga mo‘ljallangan rasmiylashtirilgan anketa. Ish varaqasi, ishlov berilayotgan hujjatlar yoki ma’lumotlar turiga mos keladigan ma’lumotlar maydoni tarkibini
ish varag‘i
134
hamda ularning mazmuni va to‘ldirish qoidalari haqida ma’lumotlar to‘plamini o‘z ichiga oladi. ishlab chiqarishni kompyuterlashgan avtomatlashtirish ingl.: Computer-Integrated Manufacturing (CIM) rus.: комплексная автоматизация производства Kompyuterlar yordamida ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish uslubiyati. U o‘zida loyiha ishlari, texnologik vositalar bilan bir qatorda rejalashtirish, nazorat, boshqarish va hisob tizimlarini birlashtiradi. CIM ni ishlatish avtomatlashtirilgan ishlab
chiqarish korxonalarini yaratish imkoniyatlarini ochadi. Natijada korxona qo‘shimcha harajatlarni va moliya sarfini sezilarli kamaytiradi. Bundan tashqari, energiyani va xom ashyoni tejash ta’minlanadi, yaroqsiz mahsulot va chiqindilar kamayadi. CIM asosida kompyuterlashgan logistik tizimlar yaratiladi. ishlamaydigan gipermurojaat ingl.: not-working hyperlink rus.: неработающая гиперссылка Noto‘g‘ri URL manzilga yoki mavjud
bo‘lmagan sahifa yoki faylga ko‘rsatuvchi gipermurojaat. ishonchli hisoblash bazasi ingl.: reliable computer base rus.: достоверная вычислительная база Hisoblash tizimining muhofaza mexanizmlari majmuasi, shu jumladan xavfsizlik siyosatiga javobgar dastur va apparat komponentlari. Ishonchli hisoblash bazasi tizim doirasidagi yagona xavfsizlik siyosatini amalga oshirish uchun birgalikda javob beruvchi bir yoki bir necha
komponentlardan iborat.
Ishonchli hisoblash bazasining yagona
xavfsizlik siyosatini to‘g‘ri amalga oshirishi birinchi navbatda ishonchli hisoblash bazasining mexanizmlari hamda
tizim ma’muriyati tomonidan to‘g‘ri boshqarishga bog‘liq.
Ma’lumotlarni qayta ishlash tizimi. Bunda turli erkin foydalanish huquqlariga ega
foydalanuvchilarning turli muhofaza tasnifi va muhofaza darajalaridagi ma’lumotlarni bir vaqtning o‘zida olishiga ruxsat etish uchun yetarli kompyuter muhofazasi borligi nazarda tutilgan.
Faol veb bog‘lamasidagi xohlagan veb-sahifa yoki faylga
ko‘rsatuvchi gipermurojaat (bog‘lamasi ichidagi gipermurojaat).
Tashkilot doirasida yaratilgan va faqat o‘sha tashkilot ichki tarmog‘idan erkin foydalanish mumkin bo‘lgan veb bog‘lamasi. Ichki veb bog‘lamasidan faqat ushbu tashkilot a’zolari foydalanishi mumkin. ishlab chiqarishni kom... 135
Jj J2EE qisq.: Java 2, Enterprise Edition Java 2, korxonalar uchun tahrir. Java asosida korxona pog‘onasi uchun qo‘llanmalarni ishlab chiqish va yoyish muhiti. J2EE, ko‘ppog‘onali Web-yo‘nalgan qo‘llanmalarni ishlab chiqish uchun
API bilan
to‘ldirilgan xizmatlar yig‘masidan iborat.
Java maslagi uchun muvofiqlash va mualliflash xizmati.
Internet chatini yakka-yakka yoki ko‘pga bir usulida amalga oshiruvchi zamonaviy tarmoq bayonnomasi. Bayonnoma XML
tiliga asoslangan. O‘z serveridagi vositalar yordamida shaffof ravishda ICQ, IRC, AIM, Yahoo Messengerlar bilan aloqada bo‘lish imkonini beradi.
1. Har bir element boshqa elementlarga nisbatan tutgan o‘rni bilan aniqlanadigan ma’lumotlar majmuasi. Jadval bir necha ustunlar va qatorladan iborat bo‘lib, ular kesishgan joy kataklardan iborat. Jadvalning o‘lchami, uni saqlaydigan va unga ishlov beruvchi abonent tizimning imkoniyatlariga bog‘liq. Kataklarga, jadvalning bir
katagini boshqa
katakga bog‘liqligini aniqlaydigan belgilar, matnlar va formulalar yoziladi. Turli ma’lumotlarni aks ettirishga mo‘ljallangan ko‘p
sonli ixtisoslashgan jadvallar mavjud.
Ularga quyidagilar kiradi: - tizim yoki tarmoqdagi obyektlarning mantiqiy va jismoniy manzillari orasidagi mutanosiblikni aniqlaydigan manzillar jadvali; - uzatilayotgan har bir ma’lumotlar blokining manziliga uzib-ulash bog‘lamasida optimal chiqish
kanalini ko‘rsatuvchi yo‘naltirish jadvali; - bir kodni boshqa kodga o‘zgartirishni aniqlaydigan qayta kodlash jadvali; - chekli
avtomatnning kirishidagi o‘zgaruvchilarning holatiga qarab chiqish
o‘zgaruvchilari qiymatlarini ifodalovchi holatlar jadvali. 2. Aksariyat veb-saytlar dizaynining asosiy elementi. Masalan, veb-sahifada yonma-yon turgan ikki fotosurat va ular orasiga matnni joylashtirish uchun, bu sahifaga uch kolonkadan iborat jadval tuziladi. Ikki kolonka fotosurat va bittasi matn uchun ajratiladi. JAF qisq.: JavaBeans Activation Framework JavaBeans tarkibiy qismlarini faollashtirish Frameworki, JAF API. U, Java tilidagi dasturga ma’lumotlar massivi turini
(formatini) avtomatik ravishda aniqlashga, u bilan ishlash uchun usullar ro‘yxatini olishga, ularni amalga oshirish uchun tegishli JavaBean nusxasini yaratishga imkon beradi.
Davlat tasarrufidagi axborot tarmog‘i. jamiyatning axborot imkoniyati ingl.: information potential of society rus.: информационный потенциал общества 1. Axborot resurslarini faollashtirish va ulardan samarali foydalanish imkonini beruvchi jami vosita, usul va sharoitlar. 2. Axborotni ishlab chiqish va axborot xizmatlarini ko‘rsatish qobiliyati. jamiyatning axborot madaniyati ingl.: information culture of society rus.: информационная культура общества Jamiyatning o‘z ixtiyorida bo‘lgan axborot resurslari va
axborot kommunikatsiyasi vositalaridan samarali foydalanish qobiliyati. Shuningdek, ushbu maqsadlarda axborotlashtirish va axborot texnologiyalari vositalarini rivojlantirish sohasidagi ilg‘or yutuqlardan foydalanish ham nazarda tutiladi.
Java arxivi, JAR fayli. Java sinfi fayllarini taxtlangan shaklda, ko‘makchi sinflarni va metaaxborotni («manifest») o‘z ichiga oladi. J JAR
136
Bundan tashqari raqamli imzolarni ham o‘z ichiga olishi mumkin. jarayon ingl.: process rus.: процесс 1. Berilgan sharoitlarda erishiladigan maqsad yoki natija bilan belgilanuvchi voqealarning berilgan ketma-ketligi. 2. Dastur yoki uning qismi bajarilayotganda ro‘y beradigan voqealarning berilgan ketma- ketligi.
Java amaliy maslakiga asoslangan texnologiya. U ishlatilayotgan kompyuter turiga nisbatan dasturiy ta’minot mustaqilligini ta’minlaydi. Java texnologiyasi SUN Microsystems korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan bo‘lib, u uch asosiy tarkibiy qismlardan iborat: - dasturlash tili; - virtual mashina; - dasturlash interfeyslarini amalga oshiruvchi fayllar. Texnologiyaning muhim xususiyati bo‘lib har biri, amaliyotda ixtiyoriy apparat maslakida xilma xil operatsion tizimlar yordamida, bajarilishi mumkin bo‘lgan
dasturlarning rusumlarini yaratish imkoni hisoblanadi. Java texnologiyasi ma’lumotlarga tarmoqda ishlov berishning sodda modeliga asoslangan, dasturlarni yaratishda qulay, uzoqdagi axborot tizimlaridagi ma’lumotlarning xavfsizligini ta’minlaydi. Bundan tashqari, texnologiya kuchli ommabop Java tilini taklif qiladi.
1. Obyektga-yo‘naltirilgan me’moriy tuzilmali dasturlash tili. Java tili 1992 yili paydo bo‘lgan va
SUN Microsystems korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan. U avvaliga OAK deb atalib, elektron-maishiy asboblarning boshqarish tili sifatida ishlab chiqilgan. Ammo, 1995 yili nomini Javaga almashtirib, tarmoqda foydalanilayotgan maslakdan mustaqil ravishda amaliy dasturlarni yaratish imkonini beradigan vosita bo‘lib qoldi. Shu sababli, bu til bir maslakdan boshqasiga yengil ko‘chirilishi bilan tavsiflanadi, axborotni muhofazalashning rivojlangan vositalariga ega va tarmoqda ishlash imkoniyatiga ega. Bu birinchi navbatda Internet tarmog‘iga va uning global ulanish xizmatiga tegishli. Java tili
sintaksisi S++
ning sintaksisiga o‘xshash bo‘lib, u maxsus ochiq tarmoq muhitida ishlashga mo‘ljallangan. Java tilining texnologiyasiga tayanib
SUN Microsystems korporatsiyasi operatsion tizim ishlab chiqdi. Java asosida, shuningdek JavaOS operatsion tizimi hamda Java texnologiyasi yaratilgan va xilma xil operatsion tizimlar ishlab chiqilmoqda. 2. Internetga tatbiqan - «appletlarni» yaratish texnologiyasi foydalanuvchining kompyuteriga saytning sahifasi bilan birga yuklanib, shu sahifani «jonlashtirish» imkonini beradi. Appletlar sahifaga qo‘shimcha funksionallikni ta’minlashi mumkin, multiplikatsion reklamani amalga oshirishi va hattoki, sahifaning ichiga o‘rnashtirilgan katta
bo‘lmagan o‘yinni
ifodalashi mumkin. Java virtual mashinasi ingl.: Java virtual machine rus.: виртуальная машина Java Java qo‘llanmalari va dasturlarini bajaruvchi dastur. Java virtual mashinasi ko‘pchilik veb- brauzerlari tarkibiga kiradi. JavaOS operatsion (amaliy) tizimi ingl.: JavaOS operating system rus.: операционная система JavaOS Java tilida yozilgan amaliy jarayonlarni bajarish uchun yaratilgan operatsion tizim. JavaOS operatsion tizimi JavaSoft kompaniyasi tomonidan Java texnologiyasi doirasida ishlangan va turli
xildagi shaxsiy
kompyuterlarda foydalanish uchun mo‘ljallangan. JavaOS uchun uning tarkibiy qismlarini tarqoq
ishlashi, ma’lumotlar xavfsizligi, hamda server ham, mijozning ham resurslarini ishlatishni nazorati tavsiflidir. JavaScript tili ingl.: JavaScript language rus.: язык JavaScript SUN Microsystems va Netscape kompaniyalari tomonidan o‘zaro faol veb-saytlarni yaratish uchun ishlab chiqilgan Skriptlar tili. Soddaligi va foydalanilayotgan maslaklarga nisbatan mustaqilligi bu tilning
ustunliklaridir. jarayon
137
Nomlarining o‘xshashligiga qaramay Java va JavaScript bir biridan
sezilarli darajada farqlanadi. Agar Java – to‘la funksional obyektga-yo‘naltirilgan me’moriy tuzilmali dasturlash tili bo‘lsa, JavaScrip esa, gipermatnli markerlash tillariga yaqinroq. JavaScript tili HTML kodi bilan o‘zaro ishlashi mumkin va barcha
asosiy brauzerlar tomonidan quvvatlanadi, shu jumladan Netscape Navigator va Microsoft Internet Explorer tomonidan ham.
Sun
Microsystems kompaniyasining Java texnologiyasi uchun mas’ul bo‘limi. JAXM qisq.: Java API for XML Messaging XML-xabarlar almashish uchun Java API. Shuningdek «M loyihasi» (Project M) nomi bilan ham mashhur. JAXP qisq.: Java API for XML Processing XML ga ishlov berish uchun Java API. O‘qish, ishlov berish va XML- hujjatlarni yaratish uchun API ni ta’minlaydigan Java maslagini kengaytiruvchi paket. Shuningdek «X loyihasi» nomi bilan ham mashhur. JB qisq.: Java Beans Java tarkibiy qismlari, JavaBeans texnologiyasi. Java tilida vizual va novizual tarkibiy qismlarni yaratish texnologiyasi. JavaBeans va EJB tarkibiy qism modellari bir-biri bilan bog‘liq emas.
JBOD qisq.: Just a Bunch Of Disks RAID bo‘lmagan shunchaki bir necha qattiq disklar.
Java kriptografiyaviy arxitekturasi. Kelishuvlar va spetsifikatsiyalar yig‘masi, hamda Java. tilining Security API qismi (kriptografiya vazifalari).
Java ni kriptografiyaviy kengaytmasi. Asosiy kriptografiya algoritmlarini amalga oshiruvchi va JCA (Java Cryptography Architecture) API vazifalarini kengaytiruvchi Sun Microsystems mahsuloti. JCL qisq.: Job Control Language Topshiriqlarni boshqarish tili, JCL tili. JDBC JDBC
texnologiyasi. Java
tilidagi qo‘llanmalardan bazalardan erkin foydalanish uchun API spetsifikatsiyasi. ODBC ga o‘xshash, JDBC ni ko‘pincha Java DataBase Connectivity shaklida talqin etadilar, vohalanki, JDBC rasman qisqartma emas. JDK qisq.: Java Development Kit Sun Microsystemsdan, Java tilidagi dasturlarni ishlab chiqish uchun uskunaviy paket. Yangi nomi- Java SDK. Java-qo‘llanmalarini va Java- appletlarini yozish, testlash va sozlash uchun bepul tarqatiladigan vositalarni, shu jumladan JRE ni ham, o‘z ichiga oladi.
Elektron qurilmalar bo‘yicha birlashgan muhandislar kengashi (AQSH).
Elektron sanoatda qator standartlarni belgilaydigan tashkilot. 1958 yili tuzilgan.
JEITA uyushmasi. Elektron sanoat va axborot texnologiyalari ishlab
chiqaruvchilarining Yaponiya uyushmasi. Download 9.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|