Axborot texnologiyalari” kafedrasi ma’lumotlarni tiklash

Filename	Ext	Size	Date	Time	Cluster	Arc	R/O	Sys	Hid	Dir
Vol
VICTOR			6/01/99	18:54							Vol
IO	SYS	40774	19/08/94	12:00	281	Arc	R/O	Sys	Hid
MSDOS	SYS	38138	19/08/94	12:00	318	Arc	R/O	Sys	Hid
DRV			6/01/99	22:21						Dir
DOS			17/09/98	18:22						Dir
AUTOEXEC	BAT	496	28/01/99	15:19	92	Arc
PASCAL			17/01/99	6:33	9844					Dir
COMMAND	COM	54869	19/08/94	12:00	1525	Arc	R/O		Hid
NC			6/01/99	20:40	254					Dir
CONFIG	SYS	143	24/01/99	15:20	94	Arc
xATR	PAS	47	24/12/98	11:37	2680	Arc

Jadvalda katalogda faylni ro‘yxatdan o‘tkazishda uning nomi, turi, baytdagi hajmi, yaratilgan sana va vaqt, fayl yozilgan va fayl atributlari yozilgan klaster raqami (disk bo‘limi) ko‘rsatilgan. Foydalanuvchi tomonidan yaratilgan kataloglar Dir deb nomlangan. Ular fayllarga o‘xshashdir va pozitsiyalar soni bilan faqat disk maydoni bilan cheklangan. Foydalanuvchi kataloglari ro‘yxatdan o‘tgan katalogga bo‘ysunadi shuning uchun ular podkataloglar deb ataladi. Ichki katalogga ro‘yxatga olingan katalog uning ota-onasi hisoblanadi. Har bir foydalanuvchi katalogida qo‘shimcha kataloglar bo‘lishi mumkin. Fayl yo‘lini yozishda kataloglar bir-biridan teskari slash (\) orqali ajratiladi. Shunday qilib, diskning ierarxik (daraxtga o‘xshash) fayl tizimi yaratiladi. Fayl yoki katalog diskdan o‘chirilganda, katalogdagi uning nomining birinchi belgisi ruscha x harfi bilan almashtiriladi (229 kodi bilan). Barcha dasturlarga faylga kirish imkoniyati yo‘qligi haqida xabar beradi va o‘chirildi. Fizik jihatdan, bu joyga yana bir narsa yozilguncha saqlanadi. Bu maxsus dasturlarga, agar tasodifan o‘chirilgan bo‘lsa, fayl yoki katalogni tiklash imkonini beradi.

Joriy katalogda ro‘yxatdan o‘tgan faylga kirish yo‘lini ko‘rsatish shart emas. Katalogda qanday fayllar va podkataloglar ro‘yxatga olinganligini ko‘rish uchun siz uni ochish va tarkib jadvalini ko‘rish kerak. Agar disk formatlanganda unga yorliq (Vol) tayinlangan bo‘lsa, u ham katalogda qayd qilinadi. Bunday holda, katalog holatida quyidagilar qayd etiladi: fayl nomi maydonida - nomi (yorliq), yorliqni yaratish sanasi va vaqti va Vol yorlig’i belgisi (rasmda birinchi katalog holatiga qarang).
Shunday qilib, har qanday ma’lumotlarning joylashuvi odamlar uchun pochta manzili kabi diskda aniq va qat’iy ko‘rsatiladi.
Vazifalar
1. Tashqi va ichki xotirada joylashgan malumotlarni saqlash, qayta ishlash va malumotlarni tiklash tizimlaridan foydalaning.
2. Kompyuterdagi barcha ma’lumotlar tashqi olinmaydigan yoki olinadigan vositalarda saqlananishini ko‘rsating.
Nazorat savollari
1. Axborotni kompyuterda saqlash tamoyillari nima?
2. Kataloglar bu?
3. Qattiq diskni bo‘lishiga quyidagi sabablardan biri?

5-amaliy mashg‘ulot: Ma’lumotlarni tiklash uchun mo‘ljallangan operatsion tizimlar. Operatsion tizimlarga yuklangan parametrlarni sozlash funksiyalari

Ishdan maqsad: Ma’lumotlarni tiklash uchun mo‘ljallangan operatsion tizimlarni tahlil qilish va ularni sozlash.
Masalani qo‘yilishi: Operatsion tizim imkoniyatidan kelib chiqib yo‘qotilgan barcha fayllarni asl nomlari va katalog tuzilishi bilan qayta tiklash
Ma’lumotni qayta tiklash uchun maxsus ishlab chiqilgan operatsion tizimlar mavjud emas. Biroq, yo‘qolgan yoki o‘chirilgan ma'lumotlarni tiklashga yordam beradigan mavjud bo'lgan vositalar va operatsion tizimlar mavjud. Ushbu operatsion tizimlarning ba‘zilari quyidagilardan iborat:

• 
  Ubuntu: Ushbu ommabop Linux distribute bo‘lib, fayllarni tiklashga yordam beradigan testDisk va fotorec dasturiy ta’minotlar yordamida ishlaydi.
  
• 
  SystemRescueCd: Bu tizimdagi ma’lumotlarni qayta tiklash uchun maxsus ishlab chiqilgan jonli Linux distributi. Yo‘qotilgan ma'lumotlarni tiklash uchun turli xil vositalar va yordam vositasi bilan birga keladi.
  
• 
  Windows PE: Bu Windows-ning yengil versiyasi bo‘lib, u USB disk yoki DVD-dan yuklanishi mumkin bo‘lgan yengil versiyadir. U tizimda ma'lumotlarni qayta tiklash uchun turli xil vositalar va yordam dasturlarini o‘z ichiga oladi.
  

Windows operatsion tizimi imkoniyatlaridan biri bu o‘z-o‘zini yangilash funktsiyasiga ega. Kompyuterning yoki tizimning konfiguratsiyadagi o'zgarishlar mavjud bo'lsa, unda muayyan drayverlar, viruslar, dasturlar yoki dasturiy ta’minot noto‘g‘ri ishlash holati yuzaga kelsa, operatsion tizimni yangilash talab etiladi.
Windowsda ma’lumotlarni tiklash funktsiyasi ma’lum tizim konfiguratsiyasini o‘zgartirish orqali ta’minlanadi. Tizimda ma’lumotlarni tiklash yoqilgan/o‘chirilgan va tizim xususiyatlari sozlanishi bilan amalga oshirish mumkin. Yangi tiklash joyini qo‘lda yaratish mumkin va sozlash oynasida saqlangan sozlangan konfiguratsiyani o‘chirish uchun maxsus tugmani bosiladi. Tizimning tiklanish tugmasi ham mavjud. Avtomatik ravishda oxirgi nuqtani tiklashga yordam beriladi, ammo qo‘lda va boshqa saqlangan konfiguratsiyani tanlash ham mumkin. Windows da ma’lumotlarni tiklash tasdiqlanganidan so'ng, tizim orqaga qaytariladi va kompyuter qayta yoqiladi.
11-rasm: Windows funksiyasi
Agar, muammolar mavjud bo‘lsa Windows operatsion tizim tomonidan yuklab bo‘ladigan tarzda tezlashtirishning imkoni yo‘q, tizimni sozlashga harakat qilish kerak. Umuman olganda, F8 tugmachasini bosish va tegishli variantni tanlash kerak.

12-rasm: Windows menyusi
Windows-ni xavfsiz rejimda ishga tushirishda ham muammolarga duch kelish yoki qo‘shimcha flesh-disk uchun tizimni yangilash usuli ham mavjud. BIOS-da to‘liq tanlash uchun u CD / DVD diskidan yoki USB xotiradan yuklab olinishi sozlamalar tizimning yangilanishiga ko‘ra o‘zgarishi kerak.
ChallengerOS
ChallengerOS - ma’lumotlarni qayta tiklash uchun yaratilgan BEPUL LIVE operatsion tizimi. Faqat 15 soniyada yuklash imkoniyatiga ega ChallengerOS ham eng tezkor operatsion tizimlardan biri hisoblanadi. ChallengerOS to‘liq ishlaydigan ish stoli bo‘lib, darhol foydalanishga tayyor, o‘rnatish shart emas. Uni USB flesh-diskiga o‘rnating va ishga tushirish imkoniyati ham mavjud.
Linux-ning ma’lumotlarni tiklash xususiyati va ichki xususiyatlarini hisobga olgan holda, Rocket Data Recovery Suite- ni Challenger tizimining yadrosiga quriladi. Innovatsion dasturlash kontseptsiyalaridan foydalaniladi. Dasturiy ta’minot to‘liq grafik ko‘rinishda bo‘lib, u juda foydalanuvchilarga qulay.
ChallengerOS LIVE tizim bo‘lgani uchun uni ma’lumotlarni maqsadida o‘rnatmasdan ham ishlatish mumkin. Challenger ni doimo kichik hajmdagi USB xotirada ham olib yurishi va istalgan joyda, istalgan vaqtda ishlatilishi mumkin.
Disk qurilmasini noutbuklar, ultrabuklar, serverlar, Apple kompyuterlari kabi kompyuterdan osongina olib tashlab bo‘lmaydigan barcha holatlarda ChallengerOS foydalanish mumkin.
Bu qattiq disk qurilmalari Microsoft Surface yoki ba’zi planshetlar kabi maxsus OT o‘rnatilgan kompyuterlardan ma’lumotlarni olish uchun yagona imkoniyatdir.
Challenger OS Patrik Volkerdingning Slackware Linux-ga asoslangan. U barqaror, tez va deyarli har qanday o‘lchamdagi USB flesh-diskiga o‘rnatilishi mumkin. U har qanday shaxsiy kompyuter, server yoki noutbukda ishlatilishi mumkin. Tizim so‘nggi Slackware 14.2-ga asoslangan. Shuning uchun boshqa paketlar mos keladi va tizim avvalidanoq ishlashga tayyor bo‘ladi.