Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi

Binar qidiruv algoritmi taʼrifi

Boshqa insonga algoritmni tavsiflab beradigan boʻlsak, koʻpincha toʻliq boʻlmagan taʼrif ham yetarli boʻladi. Masalan, tort retseptida baʼzi, yaʼni tuxumni chiqarish uchun muzlatgichni ochish va tuxumni qanday yorib olish kabi tafsilotlar tushirib qoldirilgan boʻladi. Odamlar tushirib qoldirilgan maʼlumotlarni intuitiv tarzda toʻldirib ketishi mumkin, ammo kompyuter dasturlari bunday qila olmaydi. Shuning uchun biz kompyuter algoritmlarini toʻliq ifodalashimiz kerak.


4. Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud. Qarang: Indeks (maʼnolari).
Indeks (Lotincha: index — koʻrsatkich, roʻyxat) — nom, ism yoki boshqa kombinatsiyalar koʻrsatkichi va roʻyxati hisoblanadi. Shuningdek, indeks, shartli ifodalar (harfli, raqamli) tizimi, bibliografik, nashriyot, kitob savdosi, pochta, oziq-ovqat mollari, dorilarning chiqarilgan vaqti va saqlash muddatini ifodalashi ham mumkin. Indeks matematikada esa ifodalarni bir-biridan farq qilishi uchun ularning yoniga yoziladigan belgilar — son yoki harflardir: Masalan, a, ar x5, xp, u1, u’ (bunda: 1, i, 5, n, j — indekslar). Sonlar nazariyasi va boshqa sohalarda ham maxsus Indeks tushunchasi bor.^[1]

3 – Amaliy mashg‘ulot: Chiziqli bog‘langan ro‘yhatlar bilan ishlash algoritmlari va dasturlarini tuzish, Daraxtsimon ma’lumotlar tuzilmalarini qayta ishlash algoritmlari va dasturlarini tuzish, Heap tree ko‘rinishidagi binar daraxtlar bilan ishlash algoritmlari, Graflarni ko‘ruv algoritmlarini ishlab chiqish, Graflarda eng qisqa yo‘lni aniqlash algoritmlari va dasturlarini tuzish.

Graflar, bir nechta ob’ektlar yoki elementlarning aloqadorliklarini ifodalaydigan tuzilmagan ma’lumotlarni tasvirlash uchun keng foydalaniladigan ma’lumotlarni ifodalaydigan turlaridan biridir. Graflarni mantiqiy tasvirlash uchun quyidagi usullar o‘rin oladi:
1. Grafik: Grafik tasvirlash usuli ob’ektlar yoki elementlarni ko‘rsatish uchun grafiklarni (chiziq, nuqtalar, ko‘rsatkichlar) ishlatadi. Bu usulni foydalanish bilan, graflarni ko‘rish oson va o‘qituvchi bo‘ladi. Grafiklar orqali grafiklarni tushunish va tahlil qilish oson bo‘ladi.
2. Matritsa: Grafni matritsa yordamida tasvirlash usuli, grafni yagona matritsa ichida ifodalaydi. Ushbu matritsada elementlar (qatlar) va ularning aloqadorliklari (to‘plamlar) ko‘rsatiladi. Bu usul tahlil qilish uchun qulay bo‘lib, matritsalar orqali grafni aniqlash, algoritmlarni yaratish, va grafni tushuntirish osonlashadi.
3. Ro‘yxatlar: Grafni ro‘yxatlar yordamida tasvirlash usuli, grafdagi elementlarni ro‘yxatlarda saqlash va ularning aloqadorliklarini ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi. Elementlar o‘zgaruvchilar yoki ob’ekt bo‘lishi mumkin. Ushbu usulni foydalanish oson va tuzilishi sodda bo‘ladi.
4. Grafiklar: Tasvirlash uchun grafiklar (chiziq, nuqta, liniyalar, ranglar) foydalanish oson va ehtimoliy tushunarli bo‘lib, tahlil qilishni osonlashtiradi. Grafiklar orqali grafiklarni tushuntirish va tahlil qilish oson va yaxshi ko‘rinadi.
5. Tarmoq shemalari: Tarmoq shemalari, graflarni tarmoq shemasi ko‘rinishida tasvirlash uchun ishlatiladi. Ushbu usulga ob’ektlarni tarmoqning yagona nuqtalariga bog‘lash orqali aloqadorliklarini ko‘rsatish mumkin.
6. Axborotlar modelli: Axborotlar modellari tasvirlash usuli graflarni axborotlarni tizimlashtirish va aloqadorliklarini ifodalovchi usulga aylantiradi. Ushbu usulga ma’lumotlar bazalarda, tizimlarda, va boshqa axborotlarning saqlash va tashqariga olib chiqish qo‘llaniladi. Bu mantiqiy tasvirlash usullari graflarni, ma’lumotlarni, tizimlarni, va boshqa ob’ektlarni tushunish va aniqlash uchun foydalaniladi. Har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va chegaralari mavjud bo‘lib, qaysi usulni tanlash o‘z Amaliy mashg‘ulot siga bog‘liq. Masalan, quyidagi yo‘naltirilmagan grafik tasvirini ko‘rib chiqing