Axborotli-kompyuter tarmoqlari

Bitta darajali tarmoqlar Arti-Soft Lantastic, Novell NetWare Lite tarmoqli operacion tizimlar MS Windows for Workgruops kobigi asosida yaratiladi.
Markaziy boshqariladigan tarmoqlarda (ularni ko’pincha ajratilgan serverli tarmoq, deb atashadi) kompyuterlardan (serverlardan) bittasi barcha ishchi stanciyalari ishlatishi uchun mo’ljallangan jarayonlarni amalga oshiradi, ishchi stanciyalarning o’zaro harakatini va boshqa bir qator servis vazifalarini bajaradi.
Ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonida mijoz u yoki bu jarayonlarni: faylni o’qish, qiymatlar bazasidan ma’lumotlarni qidirish, faylni bosish va x.k. bajarish uchun serverga so’rovni shakllantirishi mumkin.
Server mijozdan kelgan so’rovni bajaradi. So’rovni bajarish natijalari mijozga uzatiladi. Server umumiy foydalaniladigan ma’lumotlarning saqlanishini ta’minlaydi, bu ma’lumotlarga murojaat qilishni tashqil еtadi va ma’lumotlarni mijozga uzatadi.
Mijoz olingan ma’lumotlarni qayta ishlaydi va qayta ishlash natijalarini foydalanuvchi uchun qulay ko’rinishda tasvirlaydi, ma’lumotlarni qayta ishlash serverda ham bajarilishi mumkin.
Serveri faqat ma’lumotlarni tashqil еtish, saqlash va mijozlarga kerakli ma’lumotlarni berish jarayonlarini bajaradigan tizimlar «fayl-server» tizimi nomiga еga: serverda saqlash bilan bir qatorda ma’lumotlarni mazmunli qayta ishlash ham bajariladigan tizimlarni еsa «mijoz-server» tizimlari deb atash qabul qilingan.
Ya’ni «mijoz-server» tizimida server aktiv rol o’ynaydi: u so’rovga butun faylni oddiygina berib qolmasdan, balki ma’lumotlarni oldindan qayta ishlashi va mijozga, yoki masalani echilgan natijalarini, yoki faylning, aynan mijozni qiziqtirgan va mijoz uchun tasvirlash qulay bo’lgan tanlab olingan yozuvlarni berishi mumkin. Bunday texnologiya, boshqa hamma narsalardan tashqari, tarmoq aloqa kanallarining kam yuklanishiga imkon beradi.
«Fayl-server» texnologiyasi bo’yicha ishlaydigan serverning o’zini fayl-server, «mijoz-server» texnologiyasi bo’yicha ishlaydigan serverning o’zini еsa ilova-server deb ataladi.
Ajratilgan serverli lokal hisoblash tarmoqlarining afzalliklari:
• ishchi stanciyalarning sonini cheklashning yo’qligi;
• bitta darajali tarmoqdarga nisbatan boshqarishni oddiyligi;
• yuqori tezkorlik;
•ma’lumotlarni himoya qilishning ishonchli tizimi.
Ajratilgan serverli lokal hisoblash tarmoqlarining kamchiliklari:
• bitta yoki bir nechta kompyuterlarni server uchun ajratilganligi sababli yuqori narxdaligi;
• tarmoqning tezkorligi va ishonchliligining serverga bog’liqligi;
• bitta darajali tarmoqqa nisbatan kam moslashuvchanligi.
Ajratilgan serverli tarmoqlar juda keng tarqalgan hisoblanadi; bunday tarmoqdar uchun tarmoqli operacion tizimlarga misollar: MS LAN Manager, IBM va Novell Net Ware.