| Ajratilgan bo‘laklarning turlari | | | | | | - Izohlanmishdan keyin uning ma’nosini konkretlashtirishga, shunga qo‘shimcha ma’no berishga xizmat qiladi.
| | | | - Bu bo‘lak har doim ot va otlashgan so‘zlardan iborat hamda har ikkalasi qaratqich kelishigida bo‘ladi.
| - Hammamiz bir onaning, ya’ni haqiqatning bolalarimiz.
- O‘sha otga mana bu bolaning, Hudoyberdining ishqi tushib qolgan ekan.
| | | | - Sakrab tushib shunda tuyadan, karvonboshi-berahm, nodon(Z.D.)
- Mushtumzo‘r lapanglar- mug‘ambir, pismiq. (O.)
- Batrak eding, yupun-yalang oyoq. (O.)
| | | - Olmosh bilan ifoda-langan to‘ldiruvchining (shuningdek, ot bilan ifodalangan to‘ldiruvchining ham) ma’nosini oydinlashtiradi.
| - Kechqurun osh suzsak, bir nasiba kam,
- Qo‘msayman birovni - allakimni.
- Unsin uchun, bechora qiz uchun, bu qanday mudhish! Motam! (O)
| | | - Ma’nosi umumiy, aniq bo‘lmagan hol-larning ma’nosini nisbatan oydinlashtiradi.
| - Kechalari, ishdan bo‘shagan paytlarda, ular hangomalashib o‘tirar edilar. Boshqa bir joyda-hovlining ichida - allakimning qichqirgani eshitilar edi. Yillar mana shu xilda, osoyishta o‘tar edi. (A.Q.)
|
- Nutq qaratilgan shaxs, predmetni bildirgan sintaktik shakl undalma deyiladi.
- Undalma leksik-semantik jihatdan quyidagilarni ifoda qiladi:
- Konkret ism-familiyani: Men ham o‘shanda sizni ovora qilgan edim-ku, Roziya!
- Kasb-hunar, mashg‘ulotni: Yer-suv endi, dehqon, seniki, quyosh ungan zamon seniki.
- Mansab-amalni ifoda qiladi: To‘qay masalasini jiddiy o‘ylashimiz kerak, rais!
- Unvonni: O‘rtoq mayor, dushman tanklari!
- Qarindoshlik, yaqinlikni: Behuda yonma, uka, bir aql top.
- Holat-xususiyatni: Bilamiz, qahramon, sizni hamma hurmat qiladi.
- Kirish bo‘laklar so‘zlovchining gapning ayrim bo‘laklari yoki butun ifodaga bo‘lgan subyektiv munosabatini, emotsional tuyg‘ularini ifodalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
