1.2.1.1.2. Etilen oksidini xlorgidrin usuli bilan olish Etilen oksidini xlorgidrin usuli bilan olish ikki bosqichdan iborat:
Birinchi bosqichda etilen va xlor suv orqali o‘tkazilganda etilen
xlorgidrin hosil bo‘ladi:
Reaksiya harorati 48–52ºC, bosimi 1,1 atm. ga yaqin.
Ikkinchi bosqichda etilenxlorgidrin eritmasiga 90–100ºC harorat-
li ohak suti eritmasi (10–12% kontsentratsiyali) quyilib sovunlantiri-
ladi:
2hOCh
2
Ch
2
Ci+Ca(Oh)
2
→ 2CH
2
–Ch
2
+CaCi
2
+2h
2
O
O
So‘ngra suvli eritmadan etilen oksidi haydaladi.
Etilen oksidini etilenni to‘g‘ridan-to‘g‘ri oksidlab olishning iq-
tisodiy jihatdan ko‘proq nafi bordir, chunki ushbu usulda xlor sarf
qilinmaydi. Хlorgidrin usulida 1 t etilen oksidi olish uchun 1,9 t xlor
sarflanadi. To‘g‘ridan to‘g‘ri oksidlash yo‘li bilan olingan etilen ok-
sidining tannarxi xlorgidrin usulidagiga nisbatan 20% past.
8-jadval АQSHda etilen oksidini iste’mol qilish sohalari. Qo‘llanish sohalari
1965-y.
1980-y.
2000-y.
Ming t.
% da Ming t. % da
Ming t.
% da
Etilenglikol
Sirt faol
moddalar
Etanolaminlar
Polietilenglikollar*
Glikol efiri
Boshqalar
703
113,7
90,7
–
90,7
45,4
67,4
10,9
8,7
–
8,7
4,3
669,4
145,3
91,0
118,0
104,4
59
12
8
10
9
11180,8
1258,8
1127,0
1182,0
1159,0
59
13
6
9
8
Hammasi
1046
100
1192,1
100
1998,6
100
* Etilen 1968-yilgacha boshqalar tarkibiga kirgan.
CH CH Cl H O CH OH CH Cl HCl 2
2
2
2
2
2
=
+
+
→
−
+
(
)
( )
71
Хorijda etilen oksidining eng yirik iste’molchisi etilenglikol
(60% gacha, umumiy iste’molga nisbatan) hamda sirt faol moddalar
(13% ga cha) ishlab chiqarishlardir. АQSHda etilen oksidini iste’mol
strukturasi 8-jadvalda keltirilgan.
