B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

4.3. Izopren ishlab chiqarish
Hozirgi vaqtda sanoatda izopren olishning quyidagi usullari
ma’lum:
1) Izopentanni degidrirlash (bir va ikki bosqichli usullar);
2) Izobutilenni formaldegidga ta’sir ettirib, dimetildioksan hosil
qilish va so‘ngra mahsulotni parchalash;
3) Аtsetonni atsetilenga ta’sir ettirish;
4) Propilenni dimerizatsiya qilish.

---

43
4.3.1. Izopentanni degidrirlash
4.3.1.1. Izopentanni degidrirlashning ikki bosqichli usuli
Izopentanni degidrirlash 520–540ºC haroratda alumoxrom katali-
zatori ishtirokida quyidagi sxema bo‘yicha olib boriladi:
Ch
3
Ch
2
= C – Ch
2
– Ch
3
2–metilbuten–1
Ch
3
– Ch=Ch
2
–Ch
3
h
2 
Ch
3
– Ch–Ch=Ch
2
Ch
3
2 – metilbuten–3
Ch
3
–Ch=C–Ch
3
Ch
3
2 – metilbuten–2
Izopentanning konversiyasi 33–40%, izoamilenlarning umumiy
salmog‘i 80–85%. Хomashyo sifatida termik va katalitik krekingi
benzin fraksiyalarida 17–20% miqdorda mavjud bo‘lgan izoamilen-
lar ishlatilsa, izopren ishlab chiqarish jarayoni anchagina soddala-
shadi.
Rossiyada ishlab chiqilgan sxema bo‘yicha pentan–amilen fraksi-
yasidan izoamilenlarni 65% li sulfat kislota yordamida 0–10ºC haro-
ratda ajratib, so‘ngra uglevodorod asosli erituvchi vositasida ekstrak-
siya qilib olinadi.
Хomashyoda mavjud bo‘lgan amilenlarga nisbatan izoamilenlar
salmog‘i 70% ni tashkil qiladi.
Izoamilenlarni degidrirlash butilenlarni degidrirlashda ishlatiladi-
gan K–16 yoki KNF katalizatorlari yordamida olib boriladi:
Suvli atseton furfurol vositasida ekstrfaol distillatsiya usuli bilan
izopren ajratib olinadi.
Ch
3

---

44