B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov

 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Karimov I.A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish 
yo’lida.-T.: O’zbekiston, 1995. 
2. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to’g’risidagi Qonun. 
3. Vaxabov A.V. Aktualnie problemi aktivizastii investistionnoy 
deyatelnosti kommercheskix bankov. Doklad na Forume ekonomistov 
Uzbekistana. -T.: IPMI,2010 (4str). 
4. Jumaev N.X., O.Q. Abduraxmonov. Jahon moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi: sabablari va uni bartaraf etish muammolari. – T.: Akademnashr, 
2010.—160b. 
5. Chepel S.V. Alternativnie ssenarii i strategii dolgosrochnogo 
razvitiya nastionalnoy ekonomiki. Doklad na Forume ekonomistov 
Uzbekistana.-T.: IPMI,2010 (17 str). 
6. Davlat byudjetining g’azna ijrosi. Normativ huquqiy hujjatlar 
to’plami. -T.: O’zR Moliya vazirligi, 2010.-271 b. 
7. O’zbekiston iqtisodiyoti. Axborot tahliliy sharh, 2007 y, 2008 y 
“O’zbekiston”, - Toshkent.; 2008, 2009. 
 
 
 
 
 
 
 

---

107 
7-bob.
INDIKATIV REJALASHTIRISH USULLARI 
 
 
7.1. Indikativ rejalashtirishda umumiy yondashuvlar. 
7.2. Indikativ rejalashtirishda tizimli yondashuv. 
 
 
7.1. Indikativ rejalashtirishda umumiy yondashuvlar 
 
 Har qanday fan metodologiyasi umumiy dunyoqarash, umumiy 
metodologik tamoyillar, bilishning umumiy ilmiy usullari va o’ziga xos, 
xususiy metodologiya birligini o’zida namoyon etadi. Metodologiya – bu 
haqiqatni bilish va o’zgartirish maqsadida tadqiqot o’tkazish usullarining 
yig’indisidir. Rejalashtirish metodologiyasi indikativ rejalashtirishning 
ilmiy asosi hisoblanadi. Rejalashtirish metodologiyasi – bu amaliy 
faoliyatda iqtisodiyotning rivojlanishini belgilab beruvchi qonunlardan 
foydalanish 
imkoniyatlarini 
o’rganish 
vositasidir; 
rejalashtirish 
muammolarini hal etish usullari va ularni amaliyotga joriy etish usullarini 
ishlab chiqish. 
Metodologik yondashuv – bu barja darajadagi prognozlar, dasturlar, 
rejalar va vaqt gorizontlarini ishlab chiqishda strategik rejalashtirish 
mantig’i, tamoyillari va usullaridan foydalanishning yaxlit yo’nalishi. 
Indikativ 
rejalashtirish 
rejalashtirishga 
nisbatan 
umumiy 
metodologik yondashuvlardan foydalanishni inkor etmaydi, lekin bunda 
ularga rejalashtirishning o’ziga xos Funksiyalari bilan shartlangan 
tuzatishlarni kiritadi (tizimli yondashuv, rejalashtirishning o’zini o’zi 
rivojlantiruvchi interaktiv sxemasi, o’zi o’qib, o’rganuvchi konsepsiya va 
rejalashtirishning moslashuvchan tizimi). 
Avvalgi tajribani hisobga olish va reja qarorlarining izchilligi 
reaktiv yondashuvning afzalligi hisoblanadi. Reaktiv rejalashtirishning 
kamchiliklari jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: 
– rejalashtirish tizimlarining tarkibiy unsurlari o’rtasida o’zaro 
hamkorlikning mavjud emasligi; 
– tashkilotlar xo’jalik faoliyati umumiy samaradorligining 
pasayishi; 
– boshqaruvning byurokratik tizimi. 
Innovastiyalarning 
mavjud 
emasligi, 
muhit 
o’zgarishiga 
moslashishga 
qodir 
emaslik, 
xodimlar 
mustaqilligi 
va 
ijodiy 

---

108 
salohiyatining 
cheklanganligi 
rejalashtirishga 
nisbatan 
inaktiv 
yondashuvning asosiy kamchiligi hisoblanadi. 
Rejalashtirish tashqi muhit va rejalashtirish subyektlari ichki 
faoliyatining kelgusi o’zgarishlarini prognoz qilishdan iboart. Bunda 
rejalashtirish tadbirlari “yuqoridan quyiga” qarab amalga oshiriladi. 
Rejalashtirishga nisbatan preaktiv yondashuvning kamchiligi – to’plangan 
tajribadan to’liq foydalanmaslik, kelajakni tadqiq etish usullaridan 
foydalanishga haddan ziyod kirishib ketish. 
Rejalashtirish 
metodologiyasi 
ko’ngildagi 
kelajakni 
“loyihalashtirishga” va uni tuzish yo’llarini o’zgartirishga asoslangan. 
Shu munosabat bilan rejalashtirishga nisbatan “moslashtiruvchi” yoki 
“vaziyatli” yondashuv keng tarqaldi. Ushbu metodologik yondashuv ichki 
va tashqi sharoitlarning o’zgarishini hisobga oluvchi va erishilgan 
samaradorlik darajasining pasayishiga yo’l qo’ymaydigan barqaror 
qarorlarni qabul qilish imkonini beradi. 
Atrof muhitdagi barcha o’zgarishlarni hisobga oluvchi va ulardan 
foydalanuvchi 
rivojlanishning 
optimal 
rejasini 
tuzish 
uchun 
“optimallashtiruvchi yondashuv” qo’llaniladi. Rejalashtirishga nisbatan 
say-harakatlarni kamaytirishga emas, balki optimal qarorlarni qidirib 
topishga yo’naltirilgan optimallashtiruvchi yondashuv metodologiyasi 
preaktiv yondashuvga mos keluvchi yo’nalishlarga ega. 
Metodologik yondashuvlardan foydalanish indikativ rejalashtirishni 
rejalashtirish xillarining umumiy qiyosiy sxemasiga va rejalashtirish 
tizimlarining tasnifiy (klassifikastion) tuzilishiga kiritish imkonini beradi. 
Maqsadlar – indikativ rejalashtirishda ideal holat yoki rejalashtirish 
obyektining ma’lum vaqt oralig’ida faoliyat ko’rsatish natijalari sifatida 
tushunladi. 
Vazifa – bu rejalashtirish davri doirasida ma’lum vaqt oralig’ida 
erishilishi ko’zda tutilgan maqsadlar. Vazifalar rejalashtirilayotgan davr 
mobaynida amalga oshirilishi lozim. 
Ideal – bu erishilib bo’lmaydigan, lekin unga cheksiz ravishda 
yaqinlashish mumkin bo’lgan maqsad. 
Konsepsiya – bu global maqsadlar va reja davrida ijtimoiy-iqtisodiy 
tizimning ustuvor yo’nalishlarini belgilashda o’z ifodasini topuvchi 
prognozlar, dasturlar loyihalari va rejalarning umumiy maqsadi hamda 
unga erishish yo’llari, shakllari va usullarini aniqlash. 
Taktik rejalashtirish – taktik vazifalarni tanlashni va ma’lum 
strategiya va ideal doirasida ularga erishish vositalarini tanlashni nazarda 
tutadi. 

---

109 
Tezkor rejalashtirish ko’zlangan maqsadlarga erishish vositalarini 
tanlashni nazarda tutadi. 
Normativ rejalashtirish faoliyatni rejalashtirishda katta erkinlik bilan 
tavsiflanadi.