B iz n e sn I t a d q iq e t is h usullar I

---

I B O B . “ B IZ N E SN I T A D Q IQ E T IS H USULLAR I” 
FA N IN IN G P R E D M E T I V A VAZIFALARI
Bobning qisqacha mazmuni: Mazkur bob har bir iqtisodchi 
uchun o ‘z sohasi bo‘yicha biznes faoliyatini samarali y o ig a qo‘yish 
bo‘yicha zarur bo‘lgan biznesning zamonaviy usullarini o ‘rganish 
hamda qay y o ‘sinda faoliyatni tashkil etish masalalarini yorituvchi 
biznesni tadqiq etish usullari kursining predmeti va vazifalariga 
bag‘ishlangan. Shuningdek, biznesni tadqiq etishning fan sifatida 
shakllanishi, iqtisodiy fanlar tizimidagi o‘m i, boshqa fanlar bilan 
o ‘zaro bog‘liqligi, zamonaviy bozor iqtisodiyoti talabiga mos 
xususiyatlari, respublikam izda biznesni rivojlantirishning qonuniy 
asoslari, 
fanning 
m am lakat 
iqtisodiyotini 
yangilash 
hamda 
m odem izatsiya qilish va yangilashni izchil davom ettirishning davr 
talablariga xos va mos vazifalari ko‘rsatilgan.
1.1. “Biznesni tadqiq etish usullari” -  
fan va o ‘quv kursi sifatida
«Biznes» so ‘zi inglizcha so‘z bo‘Iib, u tadbirkorlik faoliyati yoki 
boshqacha so‘z bilan aytganda, kishilam ing foyda olishga qaratilgan 
tadbirkorlik faoliyatidir. «Biznesmen» (tadbirkor) atamasi birinchi 
marotaba Angliya iqtisodiyotida XVIII asrda paydo b o iib , u «mulk 
egasi» degan m a’noni bildiradi. Jumladan, Adam Smit tadbirkomi 
mulk egasi sifatida ta ’riflab, uni “Foyda olish uchun qandaydir tijorat 
g ‘oyasini amalga oshirish maqsadida iqtisodiy tavakkalchilikka 
boradigan kishidir”, deb ta ’kidlaydi. Tadbirkom ing o ‘zi, o ‘z ishini 
rejalashtiradi, ishlab chiqarishni tashkil etadi, mahsulotni sotadi va 
olgan daromadiga o ‘zi x o ‘jayinlik qiladi. Biznes - bu avvalo, ishlab 
chiqarishni tashkil etish, iqtisodiy faoliyat va munosabatlar, hayotning 
o ‘zi, so ‘ngra esa pul ishlash demakdir. Biznes — bu xorijiy so‘z bo‘lib, 
u butun dunyo bo ‘yicha tarqalgan, undan barcha mamlakatlarda 
foydalanadilar. 0 ‘zbek tilida esa biznes so‘zi tadbirkorlik, biznesmen
6

---

II
esa tadbirkor demakdir. 0 ‘zbekcha so ‘z xorijiy so ‘zga to ‘g ‘ri keladi, 
lekin unga qo‘shimcha m a’no ham beradi. Bu so‘zlar ortida «ish», 
y a’ni ish bilan shug‘ullanish yoki korxona tashkil qilish yotadi. 
Shunday qilib, biznes - bu korxona tashkil qilish demakdir (sanoat 
korxonasi, savdo d o‘koni, xizmat ko‘rsatish korxonasi, auditorlik 
kontorasi, advokat idorasi, bank va h.k.). Demak, biznes - bu y o ‘q 
narsadan pul qilish emas, balki murakkab ishlab chiqarishni yoki 
xizmat ko‘rsatishni tashkil etish demakdir. Tadbirkor - bu doimo o ‘z 
ishining fidoyisi, bilimdonidir. Tadbirkorlik uchun o ‘qish kerak, 
nafaqat, dastlabki paytlarda, balki tadbirkor bir um r o ‘qishi, izlanishda 
bo‘lishi kerak.
Biznesni tadqiq etish usullari - bozorda vujudga keladigan 
iqtisodiy m unosabatlami faollashtirish uslublarini, tovarlami ishlab 
chiqarish hamda sotish muammolarini kompleks, tizimli yechish 
uslublarini, bozorda vujudga keladigan o ‘zgarishlarga tezda mosla- 
shish, iste’molchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi 
tovarlami vujudga keltirish va ulami ishlab chiqarishni tashkil etish, 
bozor konyunkturasini o ‘rganish va bashorat qilish hamda biznes 
strategiyalarini o ‘rganishni o ‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. Biznesni 
tadqiq etish usullari fani firma va korxonalami bozorda o ‘z maqsad- 
lariga erishish quroli sifatida qarashga alohida e ’tibor beradi.
“Biznesni tadqiq etish usullari” fani iqtisodiyotni modemizat- 
siyalash sharoitida tarmoq va korxonalarda sodir bo‘layotgan ijtimoiy- 
iqtisodiy jarayonlam i nazariy va amaliy jihatlarini o ‘rganish va uni 
mo‘tadil rivojlantirishning yechimlarini topishda hamda magistratura 
ta’limi “Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)” mutaxassislarini 
shakllanishida katta ahamiyatga ega.
Fanni talabalarga o ‘qitishdan maqsad -b izn es faoliyatini tahlil 
qilishning murakkab bo'lgan usullari orqali turli raqobat jarayonlarini, 
konyunkturaviy o'zgarishlam i yoritib berish, shu bilan bir qatorda 
biznes muhitini tashkil etish, iste’molchi xulq-atvorini modellashtirish, 
tovam ing sifati, 
uning raqobatdoshligini ta ’minlash, 
firmaning 
bozordagi strategiyalarini to‘g‘ri tanlash bo‘yicha yo'nalish profiliga 
mos bilim, ko‘nikma va malaka shakllantirishdir.
7

---