Б. Т. Салимов, Б. Б. Салимов

3.12-жадвал 
Ўзбекистон Республикаси саноат тармоғи асосий кўрсаткичларининг 2006-
2018 йилдаги динамикаси ва 2019-2023 йиллар учун прогноз қийматлари 
Йилла
р 
Саноат маҳсулоти 
ишлаб чиқариш 
(млрд. сўм), млрд. 
сўм, Y 
Саноат тармоғига 
киритилган асосий 
капиталга 
инвестициялар, млрд. 
сўм, X
1
 
Саноатда банд 
бўлган ишчилар 
сони, минг киши - 
X
2
2006 
14640,3 
1384,6 
1402,4 
2007 
18447,6 
2223,2 
1445,5 
2008 
23848,0 
3293,8 
1486,7 
2009 
28387,3 
3556,9 
1513,1 
2010 
38119,0 
4745,4 
1539,6 
2011 
47587,1 
6089,8 
1563,7 
2012 
57552,5 
7887,9 
1589,9 
2013 
70634,8 
10032 
1615,3 
2014 
84011,6 
13441,7 
1642,3 
2015 
97598,2 
17291,8 
1668,2 
2016 
111869,4 
18888,1 
1694,9 
2017 
148816,0 
31914,1 
1826,8 
2018 
228866,2 
51156,7 
1930,3 
2019 
173679,8 
35223,7 
1864,1 
2020 
187827,7 
38366,6 
1900,5 
2021 
201975,6 
41509,4 
1936,9 
2022 
216123,5 
44652,3 
1973,4 
2023 
230271,4 
47795,2 
2009,8 
2-жадвал маълумотларига кўра, прогноз даврида, 2023 йилда Ўзбекистон 
Республикаси саноат маҳсулоти ишлаб чиқариш ҳажми 2018 йилга нисбатан 
абсолют миқдорда 1405,2 млрд. сўмга ортар экан. Ўсиш суръати 100,6 фоизни 
ташкил этади. Албатта, ушбу ўсиш суръати республика саноат тармоғида олиб 
борилаѐтган ислоҳотлар, тармоққа киритилаѐтган инвестициялар ва 
инновациялар орқали таъминланади (8-расм). 

---

121 
1-расм. Ўзбекистон Республикаси саноат маҳсулоти ишлаб чиқариш 
ҳажмининг 2006-2018 йиллардаги динамикаси ва 2019-2023 йиллар учун 
прогнози (2018 йил нархларида, млрд. сўм). 
Ўзбекистон Республикасида таҳлил даврида (2006-2018 йиллар) саноат 
тармоғига киритилган асосий капиталга инвестициялар салкам 37 баробарга 
ошганлигини кузатиш мумкин. Аммо саноат тармоғига киритилган асосий 
капиталга инвестициялар бўйича прогнозга кўра, асосий капиталга 
инвестициялар йилига ўртача 1,08 млрд. сўмга ортиб бормоқда. Республика 
саноат тармоғида кенг қамровли модернизация ишларининг олиб борилиши, 
замонавий инновацион технологияларни қўллаш натижасидир (9-расм). 
9-расм. Ўзбекистон Республикаси саноат тармоғига киритилган 
асосий капиталга инвестицияларнинг 2004-2018 йиллар учун динамикаси 
ва 2019-2023 йиллар учун прогноз қийматлари (млрд. сўм). 
Y; 
2
0
0
6
; 
1
4
6
4
0
,3
Y
; 
2
0
0
7
; 
1
8
4
4
7
,6
Y; 
2
0
0
8
; 
2
3
8
4
8
Y; 
2
0
0
9
; 
2
8
3
8
7
,3
Y; 
2
0
1
0
; 
3
8
1
1
9
Y; 
2
0
1
1
; 
4
7
5
8
7
,1
Y; 
2
0
1
2
; 
5
7
5
5
2
,5
Y; 
2
0
1
3
; 
7
0
6
3
4
,8
Y; 
2
0
1
4
; 
8
4
0
1
1
,6
Y
; 
2
0
1
5
; 
9
7
5
9
8
,2
Y; 
2
0
1
6
; 
1
1
1
8
6
9
,4
Y; 
2
0
1
7
; 
1
4
8
8
1
6
Y; 
2
0
1
8
; 
2
2
8
8
6
6
,2
Y; 
2
0
1
9
; 
1
7
3
6
7
9
,8
Y; 
2
0
2
0
; 
1
8
7
8
2
7
,7
Y; 
2
0
2
1
; 
2
0
1
9
7
5
,6
Y; 
2
0
2
2
; 
2
1
6
1
2
3
,5
Y; 
2
0
2
3
; 
2
3
0
2
7
1
,4
X1
; 2
0
0
6
; 
1
3
8
4
,6
X1
; 2
0
0
7
; 
2
2
2
3
,2
X1
; 2
0
0
8
; 
3
2
9
3
,8
X1
; 2
0
0
9
; 
3
5
5
6
,9
X1
; 2
0
1
0
; 
4
7
4
5
,4
X1
; 2
0
1
1
; 
6
0
8
9
,8
X1
; 2
0
1
2
; 
7
8
8
7
,9
X1
; 2
0
1
3
; 
1
0
0
3
2
X1
; 2
0
1
4
; 
1
3
4
4
1
,7
X
1
; 
2
0
1
5
; 
1
7
2
9
1
,8
X1
; 2
0
1
6
; 
1
8
8
8
8
,1
X1
; 2
0
1
7
; 
3
1
9
1
4
,1
X1
; 2
0
1
8
; 
5
1
1
5
6
,7
X1
; 2
0
1
9
; 
3
5
2
2
3
,6
8
2
X1
; 2
0
2
0
; 
3
8
3
6
6
,5
6
X1
; 2
0
2
1
; 
4
1
5
0
9
,4
3
8
X1
; 2
0
2
2
; 
4
4
6
5
2
,3
1
6
X1
; 2
0
2
3
; 
4
7
7
9
5
,1
9
4

---

122 
Ўзбекистон Республикаси саноат тармоғида банд бўлган ишчилар сони 
2006-2018 йиллар мобайнида ўртача 527,9 минг кишига кўпайган. Прогноз 
даврида бу кўрсаткич йилига ўртача 37,0 минг кишига ортиб боришини 
кузатиш мумкин. Бу эса, ўз навбатида, республикада саноат тармоғини янада 
ривожлантиришга катта ҳисса қўшади (10-расм). 
10-расм. Ўзбекистон Республикаси саноат тармоғида банд бўлган 
ишчилар сонининг 2004-2018 йиллар учун динамикаси ва 2019-2023 
йиллар учун прогноз қийматлари (минг киши). 
Прогноз даврида республика қишлоқ хўжалигида банд бўлганлар сони 
йилига ўртача 1,07 фоиз ўсиш тенденциясига эга. Бунинг сабаби шуки, ҳозирги 
даврда нафақат анъанавий саноат тармоқлари, балки инновацион саноат 
тармоқларига ҳам катта эътибор берилмоқда. Шунинг учун ҳам прогноз 
даврида саноат тармоғида банд аҳоли сони ортиб бормоқда. 
3-БОБ БЎЙИЧА ХУЛОСА 
Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва ривожлантиришнинг барча 
босқичларини эътиборга олувчи ягона, илмий жиҳатдан асосланган ташкилий-
иқтисодий модель ишлаб чиқилди. Моделга кўра, кичик саноат зоналарини 
барпо этиш бўйича биринчи таклиф ҳудудларнинг маҳаллий давлат ҳокимият 
органлари томонидан берилиши мантиқан тўғри бўлиши ишда кўрсатиб 
ўтилди. 
Ҳудудларнинг ишлаб чиқариш, илмий-техник ва малакали мутахассис 
кадрлар салоҳиятини баҳолашнинг ижтимоий, иқтисодий ва умумий интеграл 
индексларини ҳисоблаш усули ишлаб чиқилди, шу умумий интеграл 
X2
; 2
0
0
6
; 
1
4
0
2
,4
X2
; 2
0
0
7
; 
1
4
4
5
,5
X2
; 2
0
0
8
; 
1
4
8
6
,7
X2
; 2
0
0
9
; 
1
5
1
3
,1
X2
; 2
0
1
0
; 
1
5
3
9
,6
X2
; 2
0
1
1
; 
1
5
6
3
,7
X2
; 2
0
1
2
; 
1
5
8
9
,9
X2
; 2
0
1
3
; 
1
6
1
5
,3
X2
; 2
0
1
4
; 
1
6
4
2
,3
X2
; 2
0
1
5
; 
1
6
6
8
,2
X2
; 2
0
1
6
; 
1
6
9
4
,9
X2
; 2
0
1
7
; 
1
8
2
6
,8
X2
; 2
0
1
8
; 
1
9
3
0
,3
X2
; 2
0
1
9
; 
1
8
6
4
,1
X2
; 2
0
2
0
; 
1
9
0
0
,5
X2
; 2
0
2
1
; 
1
9
3
6
,9
X2
; 2
0
2
2
; 
1
9
7
3
,4
X2
; 2
0
2
3
; 
2
0
0
9
,8

---

123 
кўрсатгичга кўра, кичик саноат зоналарини турлашга ажратиш бўйича таклиф-
тавсиялар ишлаб чиқилди. 
Йирик шаҳар ичида барпо этиладиган кичик саноат зоналари қандай 
салбий оқибатларга олиб келиши ѐритиб берилди ва бундай салбий 
оқибатларнинг олдини олиш мезонлари таклиф этилди.
Кичик саноат зоналарини ташкил этишнинг тури конглалират маҳсулот 
турларини ишлаб чиқарувчи кичик саноат зоналари (Яккасарой, Сергели ва 
Юнусобод кичик саноат зоналарида ҳар хил тармоққа қарашли маҳсулот ишлаб 
чиқаради) қаторида бир саноат тармоғига қарашли маҳсулот ишлаб чиқаришга 
ихтисослашган КСЗларни барпо этиш бўйича таклиф берилди ва уни 
кластерлаш мумкинлиги ѐритиб берилди.
Тошкент шаҳрида барпо этилувчи кичик саноат зоналари бўйича 
аълоҳида мезонларни белгилаш тўғрисида таклифлар ишлаб чиқилди.
Қорақалпоғистон Республикаси маркази Нукус шаҳрида ва вилоятлар 
маркази бўлган шаҳарларда ҳам барпо этиладиган КСЗларга, уларнинг 
ижтимоий-иқтисодий интеграл индексларидан келиб чиқиб, алоҳида мезонлар 
белгилаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилди.
Тошкент шаҳрининг ЯИМ ва саноат маҳсулот ишлаб чиқариш салоҳияти, 
илмий-техник ва малакали мутахассис кадрлар салоҳияти, бошқа ҳудудларга 
нисбатан анча юқорилигини эътиборга олган ҳолда, барпо этилувчи кичик 
саноат зоналарига, биринчи навбатда, илмсиғимли, экспортбоп, инновацион 
маҳсулот ишлаб чиқарадиган ва илғор хорижий технологияга асосланган ишлаб 
чиқаришни йўлга қўювчи, кичик бизнес субъектлари жойлаштирилиши 
мантиқан тўғри бўлиши бўйича таклиф берилди.
Саноат ишлаб чиқариш имконияти бўлган шаҳар четларида ва туман 
ҳудудларида гринфилд (ҳеч нарса қурилмаган, бўш ер майдони) кичик саноат 
зоналарини барпо этишни йўлга қўйиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилди, 
чунки айрим ҳудудларда фойдаланилмайдиган давлат мулки объектлари 
чекланган, деярли йўқ. Бу КСЗлар миқиѐсини кенгайтиради, саноат ишлаб 
чиқаришини оширади ва ҳудуднинг ривожланишига олиб келади.
Браунфилд ва гринфилд кичик саноат зоналарининг ишлаб чиқариш, 
биноларни қуриш ва қимматбаҳо, илғор хорижий ускуна ва технологияни сотиб 
олишда давлат-хусусий сектор шерикчилигидан фойдаланиш механизми ишлаб 
чиқилди ва унинг самарали томонлари ѐритиб берилди. 

---

124 
ХУЛОСА
1. Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва ривожлантиришнинг барча 
босқичларини эътиборга олувчи ягона, илмий жиҳатдан асосланган концептуал 
модели ишлаб чиқилди. Моделга кўра, кичик саноат зоналарини барпо этиш 
бўйича биринчи таклиф ҳудудларнинг маҳаллий давлат ҳокимият органлари 
томонидан берилиши мантиқан тўғри бўлиши ишда кўрсатиб ўтилди. 
2. Ҳудудларнинг ишлаб чиқариш, илмий-техник ва малакали мутахассис 
кадрлар салоҳиятини баҳолашнинг хусусий ва умумий интеграл индексларини 
ҳисоблаш усули ишлаб чиқилди ва шу умумий интеграл коэффициентларига 
кўра, кичик саноат зоналарини турларга ажратиш ва йўналишларини белгилаш 
бўйича таклиф-тавсиялар ишлаб чиқилди. Қорақалпоғистон Республикаси 
маркази Нукус шаҳрида ва вилоятлар маркази бўлган шаҳарларда барпо 
этиладиган КСЗлар тури ва йўналишларини белгилашда экспортбоп, 
инновацион ва юқори технологик маҳсулотларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ 
мезонларга эътибор қаратиш асосланди ва бу шаҳарларда илмий-техник 
ютуқларни ишлаб чиқаришга жорий этишда муҳим аҳамиятга эга технопарк, 
инновацион марказ ва бизнес инкубаторларни барпо этишни йўлга қўйиш ҳам 
ишда ўз асосини топган. 
3. Кўп маҳсулот турларини ишлаб чиқарувчи кичик саноат зоналари 
(Яккасарой, Сергели ва Юнусобод кичик саноат зоналарида ҳар хил тармоққа 
қарашли маҳсулот турлари ишлаб чиқарилади) қаторида бир саноат тармоғига 
қарашли маҳсулот ишлаб чиқаришга ихтисослашган КСЗларни барпо этиш 
бўйича таклиф ишлаб чиқилди ва уни кластерлаш мумкинлиги изоҳлаб 
берилди.
4. Тошкент шаҳрининг ЯИМ ва саноат маҳсулот ишлаб чиқариш 
салоҳияти, илмий-техник ва малакали мутахассис кадрлар салоҳияти, бошқа 
ҳудудларга нисбатан, жуда юқорилигини эътиборга олган ҳолда, барпо 
этиладиган кичик саноат зоналари, биринчи навбатда, илмсиғимли, экспортбоп, 
инновацион маҳсулот ишлаб чиқарувчи ва илғор хорижий технологияга 
асосланган ишлаб чиқаришни йўлга қўювчи кичик бизнес субъектлари 
жойлаштирилиши мантиқан тўғри бўлиши асосланди. 
5. Саноат ишлаб чиқариш имконияти бўлган шаҳар четларида ва туман 
ҳудудларида гринфилд (ҳеч нарса қурилмаган, бўш ер майдони) кичик саноат 
зоналарини барпо этишни йўлга қўйиш таклифи ишлаб чиқилди ва зонанинг 
бино ва иншоатларини қуриш ва қимматбаҳо, илғор хорижий ускуна ва 
технологияни сотиб олишда давлат-хусусий шерикликдан фойдаланиш 
механизмлари ишлаб чиқилди ва унинг самарали томонлари изоҳлаб берилди. 
Маълумки, айрим ҳудудларда фойдаланилмайдиган давлат мулки объектлари 
чекланган, деярли йўқ. Бу жойларда гринфилд КСЗларни барпо этиш 
КСЗларини миқиѐси кенгайишига, саноат ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш ва 
ҳудудни ривожланишига олиб келади.
6. КСЗларда КБХТ субъектларини танлов асосида жойлаштиришнинг 
экологик, ижтимоий ва иқтисодий мезонлар тизими ишлаб чиқилди. Бу тизим 

---

125 
йирик шаҳар ичида барпо этиладиган кичик саноат зоналарининг атроф-
муҳитга салбий таъсирининг олдини олиш имкониятини ҳам беради. 
7. Хорижий давлатлар тажрибасидан келиб чиқиб, республикада 
КСЗларни барпо этиш ва ривожлантиришни давлат томонидан қўллаб-
қувватлаш механизмлари такомиллаштирилди. 
8. Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва ривожлантиришга таъсир 
қилувчи омилар аниқлаштирилди ва тизимлаштирилди ҳамда КСЗларнинг 
самарадорлик мониторинг кўрсаткичлари ҳамда уларни ҳисоблаш бўйича 
тавсиялар ишлаб чиқилди. 

---

126