Bahası : bir grami 200 mıń dollar

Osmiy (grek. osme — xid; lat. Osmium), Os — Mendeleyev udayı tákirarlanatuǵın sistemasınıń VIII toparına tiyisli ximiyalıq element. Tártip nomeri 76, atom massası, 190, 2. Tábiy Osmiy 7 turaqlı izotopdan ibarat : l84 Os (0, 018%), l86 Os (l, 59%), 187 Os (l, 64%), 188 Os (13, 3%), 189 Os (16, l%), 190 Os (26, 4%), 192 Os (41, l%). Osmiyning jasalma radioaktiv izotoplari ishinde 184 Os eń uzaq waqıt ámeldegi bóliwshi (T|/2=700 kún). Osmiydi 1804-jılda Osmiy Tennant platinani zer suwinda eritiwde artıp qalǵan elementler quramınan tapqan. Osmiydiń OsO4 quramlı angidridi ayriqsha ótkir iyisli (xlor iyisine uqsaydı ), untaq jaǵdayındaǵı Osmiy da sonday iyiske iye. Osmiy Jer qabıǵınıń massa tárepinen. 5-10~6% ni quraydi.Tábiyatda iridiy menen eritpe jaǵdayında, platina toparı metallariniń káninde ushraydı. Ózbekstanda Almalıq hám Qızılqum aymaqlarındaǵı polimetall káni quramında tarqaq halda bar.
Bahası : bir grami - 200 mıń dollar
Juda quramalı processler nátiyjesinde alınatuǵın qımbat bahalı osmiy metallı jeti izotopdan ibarat. Hár bir izotop túrli massa nomerlerine iye - 184 ten 192 ge shekem, 185 hám 191 bunnan tısqarı. Tiykarǵı elementda bul metalldıń hár bir túri bar ekenligi tuwrıdan-tuwrı onıń massası nomeri asıwına baylanıslı. Eń salmaqli 192 izotop tábiy osmiy ulıwma kóleminiń 41 payızın iyeleydi, 187 izotop bolsa - tek 1, 6 protsentti.
Osmiy — kógildir tusli qattı metall. Metallar ishinde eń salmaqli. Qısıqlıǵı 22, 6 g/sm3 (15°da), suyıqlanıw temperaturası 3027°, qaynaw temperaturası 5027°. Osmiy ximiyalıq ózgeshelikleri tárepinen platina toparındaǵı basqa metallardan keskin ajralıp turadı ; ol geyde metall emeslik ózgesheliklerin de kórinetuǵın etedi. Osmiy hawada qızdırılsa, oksidlenip, OsO4 — osmiy (USH)-oksidke aylanadı.
Osmiydiń 2, 4 hám 8 valentli oksidleri bar. Osmiy oksidleri 600—950° de ushirasadi. Osmiy mono oksid yamasa osmiy (P)-oksid, OsO — qara tusli untaq, suwda hám kislotalarda erimeydi, júdá tez oksidlenedi. Osmiy (I v) - o k -sid, OsO2 bawır reń yamasa qara untaq element, suwda hám suyultirilǵan kislotalarda erimeydi, qısıqlıǵı 7, 91 g/sm3 (22°da), 650° de bóleklenedi. Hawada qızdırılǵanda osmiy (USH) oksidke aylanadı. Osmiy (USH)-oksid yamasa osmiy angidrid OsO4 reń-siz kristall element, qısıqlıǵı 4, 96 g/ sm3 (22°da), suyıqlanıw temperaturası 39, 5°, kaynash temperaturası 130°. Uwlı zat. Suw, spirt hám efirda jaqsı eriydi. Suwdaǵı eritpesi osma kislota H2[OsO4 (OH) 2] delinedi. Metall Osmiy untaǵı ftor menen 250° ge shekem qızdırılsa, osmiy (vIII) - ftorid OsF3 ke aylanadı. Qosımsha OsF6 hám OsF4 xdm payda boladı. Osmiy xlor atmosferasında qızdırılsa, OsCl4, OsClj, OsCl2 lar payda boladı.
Osmiy quramında misnikelli sulfid káni hám mıs molibden bolǵan kánnen platina toparı metallari menen ajıratıp alınadı. Onı basqa metallardan ajıratıwda OsO4 jaǵdayında basqa ıdısqa ótkeriledi. Osmiy eritpeleri anıq ólshew ásbapları, radiotexnikada, kompozitsion materiallar alıwda, birikpeleri bolsa katalizatorlar retinde medicinada hám fotografiyada isletiledi.
Osmiy tetroksidi járdeminde mikroskop slaydları ushın maylı toqımalardı boyaw hám barmaq ızlerın anıqlaw múmkin. Osmium eritpelerge qattılıq qosıw ushın isletiledi. Bunnan tısqarı, ol fantan qálem úshlari, ásbaplardıń búklemleri hám elektr kontaktlari ushın isletiledi.
Osmium iridomin hám platinali qumda, mısalı Amerika hám Uralda ushraydı. Osmiy basqa platina metallari bolǵan nikelli metalllarda da bolıwı múmkin. Metalldı tayarlaw qıyın bolıwına qaramay, quwat 2000 ° S de vodorodta sinterleniwi múmkin.
Osmiy fizikalıq maǵlıwmatlar
Tıǵızlıq (g / kub): 22. 57
Eriw noqatı (K): 3327
Qaynatıw noqatı (K): 5300
Sırtqı kórinisi: kók-aq, jıltır, qattı metall
Atom radiusı (pm): 135
Atom kólemi (kub / buyım): 8. 43
Kovalent radius (pm): 126
Ion radiusı : 69 (+ 6 e) 88 (+ 4 e)
Arnawlı ıssılıq (@ 20 ° C J / g buyım): 0. 131
Birlespe ıssılıǵı (kJ / buyım): 31. 7
Puwlanıw ıssılıǵı (kJ / buyım): 738
Poling unamsız sanı : 2. 2
Birinshi ionlastırıwshı energiya (kJ / buyım): 819. 8
Oksidleniw dárejesi: 8, 6, 4, 3, 2, 0,-2
Tor dúzilisi: Altı múyeshtegi
Tor turaqlı (Å): 2. 740
Tordıń C / A qatnası : 1. 579