Bajardi: 308- guruh talabasi Erkinova Mohira O’qituvchi nutq madaniyati kasbiy pedagogik faoliyatning sharti

4. O’qituvchini ma’ruzaga tayyorgarlik ko’rishi
O’qituvchi materiallarni aniq, to’g’ri, tushunarli ifodali bayon qilishda ovozi ritmi ham muhim ahamiyat kashf etadi.Ilmiy tadqiqot ishlari shunday dalolat bermoqdaki, ruslar 1 minutda 120, inglizlar 120 dan 150tagacha, fransuzlar 110 so’zni talaffus qilar ekanlar. O’rtacha hammaga tushunarli bo’lishi uchun o’qituvchi 60 -80 so’zni talaffus etsa, talabga muvofiq bo’ladiO’qituvchi nutqini lo’nda, aniq, puxta, chiroyli bayon etsa, u tinglovchilarga shuncha tushunarli bo’ladi va ular qalbida uzoq saqlanadi. Notiqlik mahorati quyidagi tuzilmaga ega: Notiqlik mahorati quyidagi tuzilmaga ega: Ma’ruza mazminiga kerakli axborotlar, materiallarni tanlash; Rejani tuzish , yig’ilgan materiallarni ma’lum mantiqiy ketma-ketlikda ajratish; Nutqqa adabiy ishlov berish, mazmunini boyitish;Ma’ruza matnini yodlash, eslab qolish;Ma’lum ovozning balandligida mimika, hatti-harakatlar bilan nutqni so’zlash.Ma’ruzaning sifati uning mantiqliliga va taqdimiga, nutqning boyligi va aniqliligiga va axborotni boyligiga bog’liqdir.Ma’ruzaning sifati uning mantiqliliga va taqdimiga, nutqning boyligi va aniqliligiga va axborotni boyligiga bog’liqdir.Notiqyo’l qo’yadigan ba’zi xatolar:Nutqdagi turg’unlik – ko’p qo’llalinadigan, hech kim eshitmaydigan so’z va so’z iboralari;Konselyarezm-muloqotning byurakratik uslubida qo’llaniladigan so’z va so’z iboralari;Bachkanalik- adabiy bo’lmagan yoki mazmuni, harflar buzilgan so’z va so’z iboralari;Jarg’on – jinoyat dunyosidan olingan so’z va so’z iboralari;Ko’pso’zlik- o’zining fikrini mantiqan aniq va lo’nda ifoda eta olmaslik;Parazit so’zlar «mana shu», «masalan», «аytaylik», «shunday qilib» va hokazoOg’zaki nutqning o’ziga xos xususiyatlari:Donolik- fikrlarning donoligi, o’tkir yoki kulguli so’z iboralarini tanlash va joyida qo’llash; Yaxshi notiq diqqatini quyidagi amallarga qaratishi kerak :Yaxshi notiq diqqatini quyidagi amallarga qaratishi kerak :Tinglash va eslab qolish qobilyati;Mustaqil o’qish; O’rganish;Tadqiqotlarni olib borish;Yig’ilgan materiallarni tahlil qilish va ajratish;Suhbatni olib borish;Savollarga javob berish; O’zining fikrlarini yozma ravishda bayon qilish;Nutq rejasini tuzganda quyidagilarga e’tibor berish kerak:Tinglovchi uchun bu mavzu nega kerakligini aniqlash, maqsadni belgilash;Mavzuni tinglash, аgar berilgan bo’lsa, uni tahlil qilish;Mazmuni uchun foydali ma’lumotlar tanlash;Asosiy nuqtalarni, mavzularni aniqlash;Tanlangan materialni ajratish asosiylarni qoldirish;Qiziqarli kirishni topish;Xulosani tayyorlash;Takrorlash va nutqni ko’rib chiqish;Noyiq savollarga javob berishi lozim bo’lgan vaqtda: Noyiq savollarga javob berishi lozim bo’lgan vaqtda: Berilgan savol nima maqsadda berildi;Insonni to’gri tushunishga tayyorlash;Hurmat bilan to’g’ri tushuntirib javob berish;O’ziga ishonch va mehri bilan so’zlashish darkor.So’zlarni aniq gapirish uchun quyidagilardan unumli foydalansa bo’ladi :Tabiat bergan nutq organlaridan to’g’ri foydalanish;So’zlar qanday tashkil topganligini bilish;Har bir so’zni baland ovozda tezlikni saqlab aniq gapirish;Harflarni tushurib qoldirmasdan gapirish;Boshni pastda tushurmasdan og’izni katta ochib gapirish;Bo’yin, yuz va boshqa bo’g’inlarni bo’sh holatda ushlash.Nutq so’zlaganda, ma’ruza o’qilayotganda ortiqcha so’zlar kirish gaplar, nopisadnoma iboralar, shuningdek, gumonsirash ishonchsizlik, hadeksirash, esankirash, аsabiylashish, g’azablanishga aslo yo’l qo’ymaslik zarur. Pedagogning nutqi ifodali bo’lishi lozim. Bunda nutq intanatsiyasi muhim o’rntutadi. U oxang (melodika) tinim( paiza), mantiqiy urg’u nutq sur’ati kabi tarkibiy qismlaridan iborat