Bajardi: Mamaroziqov Muzaffar Tekshirdi: Mardiyev Ulug’bek Toshkent 2022 Mundarija

25. Bir martalik bloknot va uning tahlili.
Bir martalik bloknot usuli Onetimepad deb ham yuritiladi. Kalit sifatida esa uzunligi juda katta bo‘lgan belgilar ketma – ketligi olinadi. Masalan, biror yozuvchining asarini olishimiz mumkin. Misol sifatida Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” asarini olamiz. Bunda shifirlanuvchi 33 matn kalitdagi mos belgilar bilan qo‘shiladi va modul olinadi. Modul olinayotgan son tanlanayotgan alfavit uzunligiga teng bo‘lishi shart. Kalitning ishlatilgan qismi o‘chirib tashlanadi. Bu jarayon to shifrlanayotgan matn tamom bo‘lguncha davom ettiriladi. Ushbu Onetimepad usuli shifrni ochishdagi qiyinchiligi bilan (axborotlarni himoyalash borasida) ancha mustahkam shifrlash usuli hisoblangan. Yana bir jihati kalitning uzunligida bo‘lgan. Misol: K - kalit, M - shifrlanuvchi so‘z yoki matn, m - alfavit uzunligi, C - shifrlangan so‘z yoki matn. Alfavit oldindan kelishuv asosida belgilangan bo‘lishi kerak. Alfavitga turli belgilarni (tire, qo‘shtirnoq, ikki nuqta, vergul) kabi belgilarni ham qo‘shish mumkin. Ushbu biz ko‘rayotgan misolda ingliz alfaviti tanlab olingan. Har bir harf ketma-ket tarzda raqamlangan:
Bir martalik bloknotning asosiy afzalligi shundaki, agar bir martalik kalit tasodifiy bo'lsa va faqat bir marta ishlatilsa, u umuman buzilmaydi. Bir martalik maydonchaning har bir biti bir yoki nolga teng bo'lishi ehtimoli teng bo'lganligi sababli, shifrmatndagi nol yoki bir ochiq matnda nol yoki bir bo'lish ehtimoli tengdir. Bir martalik bloknot kompyuterning yordamisiz ishni qo'l bilan bajarish kerak bo'lgan eng yaxshi kriptografik protokollardan biridir. Bu kompyuterdan paydo bo’lmasdan oldingi davrda keng .
Kamchiligi:Bir martalik blaknot bilan shifrlashning asosiy kamchiligi shundaki, u shifrlash uchun xabar bilan bir xil uzunlikdagi matnni talab qiladi. Har bir kalit faqat bir marta ishlatilishi mumkin bo'lganligi sababli, bu umumiy xabar bilan bir xil uzunlikdagi maydonchani almashish zarurligini anglatadi. Xabarning maxfiyligini himoya qilish uchun ushbu panel to'liq xavfsiz usulda taqsimlanishi kerak. Buni real vaqt rejimida bajarish mantiqsizdir, chunki maydonchani almashish uchun xavfsiz usul mavjudligi xabarni faqat shu usul yordamida yuborish mumkinligini anglatadi.