Bajardi: palvonov sarvarbek qabul qildi: xamrayev ergash

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI

GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO’NALISHI 201-GURUH TALABASI PALVONOV SARVARBEKNING ZAMONAVIY GEODEZIK ASBOBLAR VA JIHOZLAR FANIDAN

2-amaliy ISHI

MAVZU: ko’rish turbasi qurilmasi optik tizimlarda buzulish turlari


BAJARDI: PALVONOV SARVARBEK
QABUL QILDI: XAMRAYEV ERGASH

URGANCH-2022
Ishning mazmuni:

1. 
   Ko`rish trubasining tuzilishini chizing va uning asosiy qismlari: korpus, ob`ektiv, fokuslovchi linza, iplar to`ri, okulyarning maqsadini tavsiflang.
   

1-Rasm Ko`rish trubasining printsipial chizmasi

Ob'ektiv fokus tekisligida tasvirni shakllantirish uchun mo'ljallangan. Bu ko`rish trubasining eng muhim qismidir. Ob'ektning tasvir sifati uning sifatiga 90% bog'liq. Ko`rish trubasining maqsadiga qarab, ob'ektiv diametri 25 mm (2T30) dan 3 m gacha (teleskoplar).
Fokuslovchi linzalar iplar to`ri tekisligida ob`ektiv tomonidan uzatilgan tasvirni shakllantirishda qayta fokuslash uchun mo'ljallangan.
Kremalyera yordamida ko`rish trubasini ob'ektga qaratish amalga oshiriladi, uning aylantirish natijasida ob'ektning aniq tasviriga erishadi.
Iplar to`ri ob`ektni aniq ko'rish uchun mo'ljallangan. Ob'ektivning markazi va iplar to`rining markazi ko'rish o`qini tashkil qiladi.
Okulyar iplar to`ri tekisligida hosil bo'lgan tasvirni ko'rish uchun mo'ljallangan.
Ko`rish trubasining korpusi ma'lum bir holatda optik qismlarning o`z`aro joylashuvi xavfsizligini ta'minlash va namlikning ichkariga kirishiga yo'l qo'ymaslik uchun mo'ljallangan.
1.Xromatik aberratsiya
Xromatik aberatsiya - muhitning sinishi ko'rsatkichining ushbu muhitdan o'tadigan nurlanish to'lqin uzunligiga bog'liqligi tufayli tasvirning buzilishi (aberatsiya yorug'likning tarqalishi bilan bog'liq) [1]. Dispersiya hodisasi tufayli turli to'lqin uzunliklari (turli rangdagi nurlar) uchun fokus uzunliklari har xil bo'lib, fokus (fokus nuqtasi) deb ataladigan bir nuqtaga tushmaydi.
Xromatik aberatsiya - optik tizimdagi aberatsiyaning bir turi.
Xromatik aberatsiyada quyidagilar mavjud:
pozitsiya xromatizmi;
kattalashtirish xromatizmi;
geometrik aberratsiyalarning xromatik farqlari.
Xromatik aberratsiyalar tasvir ravshanligining pasayishiga, ba'zan esa undagi rangli konturlar, chiziqlar, dog'lar - artefaktlarning paydo bo'lishiga olib keladi.






Sferik aberratsiya
Sferik aberratsiya - optik ti zimlar geometrik aberratsiyasi turlaridan biri; bosh optik oʻkda hosil boʻlgan tasvirning noaniqlikka yoki buzilishiga olib keluvchi linzalarga xos kamchilik. Sferik aberratsiya hodisasi optik oʻqqa parallel va undan har xil masofada oʻtuvchi nurlar optik tizimdan oʻtib oʻqni turli nuqtalarda kesib utishidan kelib chiqadi (shaklga q.). Shakldagi nurlar optik oʻqni kesib oʻtgan 1 va 2 nuqtalar orasidagi masofaga boʻylama Sferik aberratsiya, nurlar yoʻlida qoʻyilgan ekranda nuqta oʻrniga hosil boʻlgan kichik doira koʻrinishidagi yorugʻlikka koʻndalang Sferik aberratsiya deyiladi. Egrilik radiusi 1:6 nisbatda olingan ikki yokli qabariq linzalarning qabariqroq tomonini buyumga qaratib oʻrnatilsa, eng kichik Sferik aberratsiya hosil boʻladi.


Distorsiya (lot. distorsio — qiyshayish) — optik sistemalarda hosil boʻladigan tasvir nuqsonlari; bunda obʼyekt bilan uning tasviri orasida geometrik oʻxshashlik buziladi. D. tasvirning har xil qismi turlicha chiziqli kattalashishi natijasida hosil boʻladi. Koʻpincha, tasvirning chiziqli kattalashishi har bir nuqtasida har xil boʻladi. Shuning uchun tasvir asliga oʻxshamay chiqadi. Mas, D. xossasiga ega boʻlgan optik sistemada kvadratning tasviri buzilib chiqishi mumkin. D. hodisasi kuzatish asboblari va optik sistemalarda tasvir sifatiga uncha zarar keltirmasa ham aniq masalalarda hisobga olinadi. Eng yaxshi fotoapparatlar obʼyektivida D. 0,5% ga yaqin, aerosuratlar olish uchun ishlatiladigan obʼyektivlarda taxminan 0,01% boʻladi.