Банклар ва уларнинг операциялари Режа


Банклар фаолиятини тартибга солишда кулланадиган иктисодий меъёрлар


Download 355.42 Kb.
bet11/12
Sana07.01.2023
Hajmi355.42 Kb.
#1081870
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
Банк ва уларнинг операциялари

9.Банклар фаолиятини тартибга солишда кулланадиган иктисодий меъёрлар

Тижорат банклари учун иктисодий меъёрларнинг урнатилиши бу аввало Марказий банк томонидан самарали банк назоратини олиб боришга эришиш, тижорат банклари фаолиятида вужудга келадиган муаммоларни олдиндан аниклаш ва баркарор банк тизимини яратишда мухим воситадир.

Узбекистон Республикаси Марказий банки тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни халкаро андозаларига мос равишда такомиллаштириш хамда тижорат банкларининг молиявий холатига реал бахо беришни 1997йил 22 августда тасдикланган 10-сонли «Тижорат банклари фаолиятини тартибга солиш коидалари» асосида олиб боради. Бу коидаларга кура республика тижорат банклари фаолиятини бахолашнинг куйидаги маъёрлари тасдикланган ва улар барча банклар томонидан бажарилиш лозим:

1.Янги ташкил этилаётган ва фаолият курсатаётган банкларнинг энг кам устав жамгармаси микдорини урнатиш

2.Капиталнинг етарлилик коэффициенти

3.Банк капитали билан унинг мажбуриятлари уртасидаги нисбат курсаткичлари.

4.Банк баланси ликвидлиги курсаткичи.

5.Бир карз олувчига тугри келадиган хатарнинг энг катта хажми

6.Барча катта кредитларга тугри келадиган хатарнинг энг юкори хажми.

7.Бир омонатчига тугри келадиган хатарнинг энг катта микдори

8.Кимматли когозлар буйича операцияларда уз маблагларидан фойдаланиш курсаткичи.

9.Дахлдор шахслар билан иш олиб бориш.

Мавзунинг бешинчи саволида таъкидланганидек Республика Президентининг 2010 йил 6- апрелдаги ПК-1317 сонли карорига биноан 2011 йилни 1 январидан бошлаб тижорат банклари устав капиталининг энг кам микдори 10 млн. еврони, хусусий банклар учун эса 5 млн. евро эквивалентига оширилиши белгиланган.

Капиталнинг етарлилик коэффиценти куйидагича аникланади:



Бунда К-банк капитали;  – хатарни хисобга олиб чамаланган банк активлари.

Банк активлари узининг хатар даражасига кура булинади:


  1. Хатардан холи булган активлар


  2. Минимал хатарли активлар


  3. Юкори хатарли активлар


  4. Максимал хатарга эга булган активлар


Мазкур коэффицентнинг минимал микдори 0,08 га тенг булиши керак.

Банк капитали билан унинг мажбуриятлари уртасидаги нисбат курсаткичи куйидагича аникланади:

Бунда М-банк мажбуриятлари

Бу курсаткич банк мажбуриятларини уз капитали билан таъминланганлигини курсатади ва унинг энг юкори микдори 0,05 га тенг.

Тижорат банклари учун куйидаги ликвидлик коэффицентлари белгиланган (банк ликвидлиги деб уз активларини накд пул сифатида ишлатиш ёки уларнинг номинал кийматини саклаб колган холда тезда пул маблагларига айлантириш йули билан мавжуд молиявий мажбуриятларини коплай олиш кобилиятига айтилади):

а) Лахзали ликвидлик коэффиценти ва у куйидаги нисбат буйича аникланади:


Бунда ЛА-банкнинг пул шаклидаги активлари

БМ-банкнинг муддатсиз депозит хисоб варакларига доир мажбуриятлари.

Бу меъёр банкнинг омонатчилари олдидаги мажбуриятларини шу лахзада бажара олиш кобилиятини англатади ва уни Марказий банк томонидан кунлик баланс асосида тезкор тарзда назорат килиб борилади.

Бу коэффицентнинг минимал микдори 0,25дан кам булмаслиги керак.

б) Жорий ликвидлик коэффициенти ликвид шаклдаги банк активларининг талаб килиб олгунга кадар булган хисоб вараклари буйича ва муддати 30 кунгача булган мажбуриятлар нисбати сифатида аникланади:




Бунда ЛА(1) – кайтариш муддати 30 кунгача муддатда берилган банкнинг ликвид активлари ва кредитлар

БМ(1)- кайтариш муддати 30 кунгача булган йуклаб олунгунча турадиган мажбуриятлари.

Бу коэффицентнинг минимал микдори 0,3 га тенг

в) Киска муддатли ликвидлик коэффиценти банкнинг кайтариш муддати 30 кундан 1 йилгача булган депозитлар, олинган кредитлари ва бошка карз мажбуриятларига нисбати тарзда аникланади.

Бунда А-30 кундан 1 йилгача булган банк активлари

Д-муддати 30 кундан 1 йилгача булган жалб килинган депозитлар ва жалб килинган ресурслар.

Бу курсатгичнинг хажми 1-га тенг булиши керак.


Бир карз олувчига тугри келадиган хатарни энг катта хажми куйидагича аникланади.



Бунда ЙК-банк хатарининг бир карз олувчига тугри келадиган суммаси кушилган депозитлардан ташкари 75% балансдан ташкари мажбуриятлар. Бу давлат кафолатланган кредитларига тегишли эмас.

Бу меъёрнинг юкори чегараси 0,25 га тенг.

Барча катта кредитларга тугри келадиган хатарнинг энг юкори хажми куйидагича аникланади:



Бунда: ЖЙКС-жами йирик кредитлар суммаси

Умуман, банк учун катта кредит тоифага кирадиган ва бир карз олувчига бериладиган кредитлар суммасини шу карз олувчига бериладиган кредитлар суммасини шу карз олувчининг уз маблаглари суммасидан оширмаслик тавсия этилади.

Бу меъёр банк капиталининг 3 баробаридан ошмаслиги керак.

Бир омонатчига (кредиторга) тугри келадиган хатарнинг энг юкори меъёри олинган кредит ёки омонатнинг энг юкори микдори ва битта депозиторнинг депозит хисоб варагидан колдик кийматини банкнинг уз маблаглари микдори нисбати билан аникланади.

Бунда О-олинган кредит ёки омонатнинг энг юкори микдори ва битта омонатчининг хисоб ракамидаги, жорий ракамдаги ва кимматли когозлар буйича операциялар колдиклари.

Ушбу меъёр учун урнатилган энг юкори микдор 1999 йилнинг 1 январидан 2000 йилни 1 январигача -0,50. Демак бу хар йилга алохида белгиланади.

Кимматли когозлар билан булган операцияларда уз маблагидан фойдаланиш курсаткичи банкнинг олди-сотти учун харид килган нодавлат кимматли когозлари микдорини уз маблагларига нисбати билан белгиланади.



Бунда:КК-олди-сотди максадида кимматли когозларни сотиб олишга йуналтирилган банкнинг уз маблаглари

АК-акционер капитали

Банкнинг бошка банклар, корхоналар, ташкилотлар устав фондига куйиладаган жами инвестиция суммаси микдорининг улуши банк капиталининг 20 фоиздан, Устав фондининг 10 фоиздан оширмаслик тавсия этилади.

Мазкур меъёр учун белгиланган микдор 0,5 га тенг.

Банкнинг асосий акциядорлари, унинг рахбарлари, ходимлари ва улар билан боглик шахслар банк хизматларидан имтиёзли асосда фойдаланмасликлари ва амалдаги конунларга риоя килишлари талабларидан келиб чикиб дахлдор шахслар курсаткичи мавжуд:

Кенгрок маънода шундай шахсларга киритилади:

- банк кенгаши, банк бошкаруви, тафтиш комиссияси таркибига кирган барча шахслар, шунингдек уларнинг якин кариндошлари

- банк устав фондининг 10 фоиздан купрок кисмига эга булган хар кандай юридик ва жисмоний шахслар, шу юридик шахсларнинг хар кандай рахбарлари, шунингдек уларнинг якин кариндошлари

- конунга кура банк афолиятини назорат килувчи юридик шахслар ва уларнинг бошкарувчилари

Уларга имтиёзли шароит яратмаслик керак деганда:

- бошка мижозлардан талаб килинадиганидан кам хажмда фоизлар, бадаллар, бошка туловларни ундириш ёки таъминотни кам кабул килиш

- кредитни кайтариш муддатини етарли асосларсиз узгартириш

- уз табиатига, максадига ва йул куйиладиган хатарга кура банкга дахлдор булмаган мижозлар билан битимларни тузиш.

Тижорат банклари томонидан улар фаолиятининг дастлабки икки йили мобайнида дахлдор шахсларга кредит бериш такикланади.

Бунда КС-битта далдор шахсга берилган кредит микдори

Бу курсаткич банк капиталининг 15 фоизидан ошмаслиги керак.

Банк барча дахлдор шахсларга бериладиган кредитларнинг умумий суммаси банк устав фондининг 100 фоизидан ошмаслиги керак.




Бунда ЖКМ-дахлдор шахсларга бериладиган жами кредитлар микдори.





Download 355.42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling