Банкларда фойда ва зарарлар ҳисоби

 
 
 
 
 
 

---

~ 19 ~ 
II-BOB. DAT “ASAKABANK” FARXOD FILIALIDA FOYDA VA 
ZARARLAR HISOBI UNING TAXLILINI TASHKIL ETISHNING O’ZIGA 
XOS XUSUSIYATLARI. 
2.1. DAT “Asakabank” Farxod filialida foyda va zararlarni tavsifi 
hamda ularni aniqlash tartibi. 
O’zbekistonning bugungi iqtisodiy vaziyatida banklar alohida ahamiyat kasb 
etadi. Chunki banklar hukumatning iqtisodiy siyosatini izchillik bilan va aniq 
maqsadni ko’zlagan holda amalga oshiradi. Ular bu ishda boshqa har qanday 
moliyaviy institutlar qaraganda ko’proq yordam bermoqda. Banklar tadbirkorlarga 
va mahsulot ishlab chiqaruvchilarga kreditlar berish, xilma-xil xizmatlar ko’rsatish 
orqali ularga yuqori darajada foyda olish imkoniyatini yaratadi. Ular bu bilan 
respublikaning butun iqtisodiyotini rivojlantirmoqdalar. 
Hozirgi sharoitida banklar iqtisodiyotda pul munosabatlarini tizimli 
boshqaruvchi yagona sub’ektdir. Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi sharoitida 
barcha muhim ahamiyat kasb etgan masalalar bank zimmasiga yuklatildi. Yangi 
tashkil etilayotgan korxonalarni moddiy jihatdan ta’minlash, ya’ni kreditlar berish, 
naqd pulga bo’lgan ehtiyojini qondirib berish shular jumlasidandir. Shunday ekan, 
banklar faoliyatini yaxshilash va kengaytirish hamda barqarorligini ta’minlashda 
banklar foydalar va zararlari muhim omil bo’lib xizmat qiladi. 
Hozirgi kunda respublikamizda tijorat banklarining o’rni kuchayib 
bormoqda. Tijorat banklari yuqori daromad olish maqsadida o’z faoliyat doirasini 
kengaytirmoqdalar. Ular o’z aktivlarini to’g’ri joylashtirish va daromad olishning 
boshqa imkoniyatlarini qidirib topishga xarakat qilmoqdalar. 
SHu boisdan ham, rivojlangan xorijiy davlatlarda kredit operatsiyalari tijorat 
banklari aktiv operatsiyalarining asosiy turi hisoblanadi. Masalan, XX asrning 80 
yillari oxiri va 90 yillari boshlarida AQSH tijorat banklarining kredit operatsiyalari 
ularning aktiv operatsiyalarining asosiy 60 foizini tashkil qilgan. Bu ko’rsatkich 
Buyuk Britaniyada 63,5 foiz, Gollandiyada 47,1 foiz, Germaniyada 53 foiz, 

---

~ 20 ~ 
Daniyada 56 foiz, Frantsiyada 65,6 foiz, Ispaniyada 66,4 foiz, Italiyada 47,8 foizni 
tashkil qilgan.
3
Foizli daromadlarning ikkinchi turi qat’iy belgilangan stavkadagi qimmatli 
qog’ozlarga qilingan investitsiyalardan keladigan daromadlardir. Rivojlangan 
xorijiy davlatlar amaliyotida mazkur investitsiyalarning asosiy qismini 
hukumatning qimmatli qog’ozlariga qilingan investitsiyalar tashkil etadi. Masalan, 
hukumatning qimmatli qog’ozlariga qilingan investitsiyalarning bank aktivlari 
umumiy hajmidagi salmog’i Ispaniya tijorat banklarida 10,2 foizni, Frantsiya 
tijorat banklarida 9,4 foizni, Italiya tijorat banklarida 5,3 foizni tashkil etadi.
4
Respublikamiz bank amaliyotida tijorat banklarinnig faoliyati natijasida 
oladigan daromadlarini asosan 2 guruhga ajratish rasmiy qabul qilingan: 
1. foiz daromadlar. 
2. foizsiz daromadlar.