Bap new indd

Tayanısh túsinikler: deneniń potenciallıq, kinetikalıq energiyalarınıń 
aylanıwı, tolıq mexanikalıq energiya, mexanikalıq energiyanıń saqlanıw 
nızamı.
2
mυ
2
;
E
k
= 
2
h = 15 · 1 – 10 · 1
2
m = 10 m; 
;
2
gt
2
h = υ
0
t –
0,2 · 5
2
E
k
= 
2
Dj = 2,5 Dj; 
h
2
= ;
2
h
1
h
2
= 2
80m = 40 m;
11. Fizika 7-kl.

---

162
Saqlanıw nızamları
1. 135-súwrette súwretlengen dene bosatılıp jiberilgennen 1 s, 2 s hám 3 s waqıttan 
keyin qanday biyiklikte bolatuǵınlıǵın shıǵarıń, túsindirip beriń.
2. 125 m biyiklikte turǵan massası 200 g bolǵan dene jazdırılıp jiberildi. Deneniń 
qozǵalısınıń úshinshi hám besinshi sekundlarınıń aqırlarında potenciallıq hám ki-
netikalıq energiyalardıń shaması qanday boladı? Usı hám keyingi máselelerde
g = 
10 m/s
2
dep alınsın.
1. Massası 100 g bolǵan dene tik joqarıǵa 30 m/s tezlik penen atıldı. 2 s tan keyin 
onıń kinetikalıq hám potenciallıq energiyaları qansha boladı? Eń joqarǵı biyiklikte 
dene qanday potenciallıq energiyaǵa iye boladı?
2. Kopyor toqpaǵı 6 m biyiklikten túsip, qazıqtı urǵanda 18 kDj kinetikalıq energiyaǵa 
iye boladı. Usı biyiklikte toqpaqtıń potenciallıq energiyası qazıqqa salıstırǵanda qan-
sha? Kinetikalıq energiyasıshe? Toqpaq massası qansha?
3. Massası 200 g bolǵan dene tik joqarıǵa 30 m/s tezlik penen atıldı. Eń joqarǵı no-
qatına kóterilgende deneniń potenciallıq energiyası qansha boladı?
4. Biyiklikten túsirilip jiberilgen massası 500 g bolǵan deneniń tolıq mexanikalıq en-
ergiyası 200 Dj ge teń. Dene qanday biyiklikten taslap jiberilgen?
g = 10 m/s
2
dep alınsın.
5. 136-súwrette súwretlengen deneniń massası 50 g, prujinanı 10 sm ge sozıp, onan ke-
yin bosatıp jiberilgende erisken eń úlken tezligi 10 m/s bolsa, jabıq sistemanıń tolıq 
mexanikalıq energiyası qansha boladı? Bunday prujina qanday bekkemlikke iye?